Ιβερμεκτίνη: Κίνδυνοι από το αντιπαρασιτικό για άλογα και παραπληροφόρηση στην πανδημία - Διεθνής μελέτη, με συμμετοχή Τσιόδρα

Η ιβερμεκτίνη, ένα αντιπαρασιτικό για άλογα, ανέδειξε ένα μείζον θέμα Δημόσιας Υγείας στην πανδημία. Προκάλεσε φρενίτιδα στις ΗΠΑ, όπου οι υπεύθυνοι των νοσοκομείων καλούσαν τους πολίτες να μην την λαμβάνουν, καθώς δεν είχε αποτέλεσμα κατά του κορωνοϊού.

Στην Ευρώπη, καταγράφηκαν νοσηλείες ασθενών. Η συγκεκριμένη "θεραπεία" μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα - έως και θάνατο - στην περίπτωση που ληφθεί σε ακατάλληλη δοσολογία. Αποτελεί, δε, μία από τις πτυχές της παραπληροφόρησης που κατέκλυσε την παγκόσμια κοινότητα κατά τη διάρκεια της υγειονομικής κρίσης.

Το θέμα αναλύεται σε μελέτη που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο επιστημονικό περιοδικό Clinical Microbiology and Infection. Υπογράφεται από ομάδα Ευρωπαίων επιστημόνων, μεταξύ των οποίων και ο καθηγητής Σωτήρης Τσιόδρας. Οι υπόλοιποι επιστήμονες προέρχονται από τη Σερβία, την Ιταλία, την Τουρκία, την Αυστρία, την Ιρλανδία, την Ουγγαρία, την Ολλανδία και την Ισπανία.

Σύμφωνα με τους συντάκτες της, υπάρχει μια συνεχής συζήτηση σε ολόκληρο τον κόσμο σχετικά με τα πιθανά οφέλη της ιβερμεκτίνης για τη θεραπεία και την πρόληψη της CoViD. Ορισμένοι εκ των υποστηρικτών της άποψης βασίζονται σε περιορισμένες, πρώιμες μελέτες.

Οι υποστηρικτές ασκούν πιέσεις - ειδικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης - για την ευρεία χρήση της. Με βάση τη συμβουλή αυτή, γιατροί διαφορετικών ειδικοτήτων, σε πολλές χώρες, έχουν συστήσει τη χρήση της ιβερμεκτίνης για τη θεραπεία και την πρόληψη της CoViD.

Στον αντίποδα, επίσημοι φορείς όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (EMA) και ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) προβάλλουν τη θέση πως τα διαθέσιμα στοιχεία δεν υποστηρίζουν τη χρήση ιβερμεκτίνης για τη θεραπεία ή την πρόληψη της CoViD, εκτός καλά σχεδιασμένων τυχαιοποιημένων μελετών.

Η ιβερμεκτίνη είναι παράγωγο της οικογένειας αβερμεκτινών μακροκυκλικών λακτόνων και εμφανίζει ευρέως φάσματος αντιπαρασιτική δράση. Είναι εγκεκριμένο για τη θεραπεία της ογκοκερκίασης και της ισχυροειδίασης στον άνθρωπο, καθώς και για κτηνιατρική χρήση για μεγάλο εύρος ζωικών ειδών για εσωτερικά και εξωτερικά παράσιτα και έχει εγκριθεί από τον FDA για αυτούς τους σκοπούς.

Επιτρέπονται, δε, διάφορα τοπικά σκευάσματα ιβερμεκτίνης για τη θεραπεία εξωτερικών παρασίτων, όπως οι ψείρες της κεφαλής, καθώς και δερματικών διαταραχών, συμπεριλαμβανομένης της ακαροδερματίτιδας και της ροδόχρου ακμής.

Η ιβερμεκτίνη έχει δείξει in vitro (εργαστηριακά) δράση έναντι του SARS-CoV-2. Είναι, ωστόσο, πολύ σημαντικό να αναφερθεί ότι αυτή η in vitro δραστηριότητα εμφανίστηκε σε πολύ υψηλότερες συγκεντρώσεις από αυτές που επιτυγχάνονται στο ανθρώπινο πλάσμα και στον πνευμονικό ιστό για συνήθεις δόσεις.

Σε ζωικά μοντέλα, η ιβερμεκτίνη έχει βρεθεί ότι έχει αντιφλεγμονώδη αποτελέσματα και ως εκ τούτου, υποτέθηκε η υπόθεση ότι αυτός ο πρόσθετος αντιφλεγμονώδης μηχανισμός μπορεί επίσης να έχει κάποια αποτελέσματα στη θεραπεία της CoViD. Αν και δεν υπήρχαν στοιχεία ότι οι συγκεντρώσεις ιβερμεκτίνης που επιτυγχάνονται στην in vitro έρευνα μπορούν να αναπαραχθούν σε ανθρώπους, αυτές οι μελέτες έχουν χρησιμοποιηθεί ως βάση για την έναρξη της διαδικασίας επαναχρησιμοποίησης αυτού του παλαιού φαρμάκου για μια νέα λοίμωξη.

Επιστημονικές μελέτες

Μία από τις πρώτες επιστημονικές προ-δημοσιεύσεις που ανέδειξε την ιδέα ότι η ιβερμεκτίνη θα μπορούσε να είναι επιτυχής σε ένα πλαίσιο κλινικών δοκιμών, ήταν η μελέτη με επικεφαλής τον Elgazzar και τους συνεργάτες του. Ωστόσο, στις 14 Ιουλίου 2021, αφού μέλη της επιστημονικής κοινότητας εξέφρασαν σοβαρές ανησυχίες για λογοκλοπή και χειραγώγηση δεδομένων, η εν λόγω εργασία αποσύρθηκε λόγω ανησυχίας σχετικά με τη δεοντολογία.

Έχουν δημοσιευτεί πολυάριθμες άλλες μελέτες σχετικά με τον ρόλο της ιβερμεκτίνης στη θεραπεία και την πρόληψη της CoViD. Η πλειονότητα, όμως, των μελετών ήταν παρατήρησης. Ο αριθμός των ασθενών που συμπεριλήφθηκαν ήταν πολύ μικρός και υπήρχε σημαντική διακύμανση στη δόση.

Η πιο αυστηρή ανάλυση δημοσιεύτηκε από τους Popp et al. ως συστηματική ανασκόπηση της βάσης δεδομένων Cochrane που δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του 2021. Συμπεριλήφθηκαν μόνο τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές (RCT) που συνέκριναν την ιβερμεκτίνη με καμία θεραπεία, με θεραπεία - πρότυπο, εικονικό φάρμακο ή άλλη καθιερωμένη παρέμβαση.

Ωστόσο, δεν αντιμετώπισαν όλες οι δοκιμές τα ίδια ειδικά αποτελέσματα, όπως κλινική επιδείνωση ή ανάγκη για συμπληρωματικό οξυγόνο. Ως εκ τούτου, ο αριθμός των συμμετεχόντων ανά αποτέλεσμα είναι συχνά πολύ μικρός. Βρέθηκαν στοιχεία πολύ χαμηλής έως χαμηλής βεβαιότητας για όλα τα αποτελέσματα. Για τους εσωτερικούς και τους εξωτερικούς ασθενείς, δεν υπήρχε σημαντική διαφορά μεταξύ των ομάδων, όσον αφορά τη θνησιμότητα από όλες τις αιτίες και την κλινική επιδείνωση.

Συνολικά, το συμπέρασμα ήταν ότι "τα αξιόπιστα διαθέσιμα στοιχεία δεν υποστηρίζουν τη χρήση ιβερμεκτίνης για τη θεραπεία ή την πρόληψη της CoViD εκτός καλά σχεδιασμένων τυχαιοποιημένων δοκιμών".

Οι δημοσιεύσεις σχετικά με τις πιθανές επιδράσεις της ιβερμεκτίνης στη θεραπεία, υπογραμμίζουν ορισμένες από τις αρνητικές επιπτώσεις της πανδημίας στο επιστημονικό έργο. Πολλές μονοκεντρικές, παρατηρητικές μελέτες ξεκίνησαν για ερευνητικά ερωτήματα που δεν μπορούσαν να απαντηθούν σωστά. Χρήματα, χρόνος και ερευνητική προσπάθεια διατέθηκαν σε περιττές μελέτες.

Ανεπιθύμητες ενέργειες

Σύμφωνα με τους συντάκτες της μελέτης, τηρώντας τις συνιστώμενες δόσεις, η ιβερμεκτίνη είναι γενικά καλά ανεκτή. Οι συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες περιλαμβάνουν διάρροια και ναυτία.

Ωστόσο, σημαντικά συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν όταν η ιβερμεκτίνη χορηγείται σε υψηλές δόσεις. Περιλαμβάνουν γαστρεντερικά συμπτώματα, όπως ναυτία, εμετό και διάρροια. Επιπλέον, έχουν περιγραφεί υπόταση και νευρολογικές επιδράσεις, όπως μειωμένη συνείδηση, σύγχυση, παραισθήσεις, επιληπτικές κρίσεις, κώμα και θάνατος.

Σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες έχουν καταγραφεί νοσηλείες, λόγω ακατάλληλης χρήσης ιβερμεκτίνης και επακόλουθων σοβαρών παρενεργειών. Σε σύγκριση με την προπανδημική περίοδο, οι κλήσεις σε κέντρα δηλητηριάσεων - λόγω λήψης ιβερμεκτίνης - έχουν αυξηθεί κατά 5 φορές στις ΗΠΑ.

Η ιβερμεκτίνη μπορεί επίσης να μεγεθύνει τις επιδράσεις άλλων ουσιών που προκαλούν καταστολή του κεντρικού νευρικού συστήματος, όπως οι βενζοδιαζεπίνες, και μπορεί να αλληλεπιδράσει με άλλα φάρμακα, όπως τα αντιπηκτικά, ακόμη και σε επίπεδα εγκεκριμένα για ανθρώπινη αντιπαρασιτική χρήση.

Επιπλέον, η παροχή στους ασθενείς ενός ψευδούς αισθήματος ασφάλειας μπορεί να προκαλέσει έμμεση βλάβη, ειδικά εάν επιλέξουν την ιβερμεκτίνη, αντί να αναζητήσουν νοσοκομειακή περίθαλψη ή να εμβολιαστούν.

Ανεπίσημες πηγές

Η παραπληροφόρηση σχετικά με πιθανές θεραπείες για την CoViD που διαδίδεται από ανεπίσημες πηγές, είναι ευρέως διαδεδομένη σε πολλές χώρες, γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει σε ακατάλληλη και ακόμη και επικίνδυνη χρήση αυτού του φαρμάκου που πωλείται όλο και περισσότερο μέσω παράνομων διαδικτυακών φαρμακευτικών αγορών.

Επιπλέον, η αύξηση των ψευδών πληροφοριών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στην επιστημονική βιβλιογραφία συνεχίζει να τροφοδοτεί τον δισταγμό εμβολιασμού, τη δυσπιστία στις υγειονομικές αρχές, το άγχος και τη χρήση μη δοκιμασμένων προληπτικών και θεραπευτικών μέτρων για την CoViD, κάτι που είναι ανησυχητικό.

Είναι κατανοητό ότι μια φθηνή και ευρέως διαθέσιμη θεραπεία αναζητείται απεγνωσμένα σε όλο τον κόσμο. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για συστήματα υγειονομικής περίθαλψης που αντιμετωπίζουν χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού. Ακόμη και σε μια πανδημική κρίση, ωστόσο, είναι ανήθικο και αντιδεοντολογικό να υποστηρίζουμε την ευρεία χρήση ενός φαρμάκου που δεν έχει αποδειχθεί αποτελεσματικό σε κλινικές δοκιμές.

Η συνταγογράφηση μιας ουσίας μόνο και μόνο επειδή δεν έχει αποδειχθεί αναποτελεσματική, αντίκειται στην κατευθυντήρια αρχή της Ιατρικής "ὠφελέειν ἢ μὴ βλάπτειν", που επιβάλλει στον θεράποντα να ενεργεί προς όφελος του ασθενή και να αποφεύγει τη βλάβη.

"Ο κίνδυνος βλάβης από την ιβερμεκτίνη δεν εξισορροπείται από τα οφέλη αυτού του φαρμάκου στη θεραπεία και την πρόληψη της CoViD", αναφέρουν οι επιστήμονες, τονίζοντας πως το εν λόγω φάρμακο δεν πρέπει να χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της νόσου που προκαλεί ο νέος κορωνοϊός.