Διαταραχή παρατεταμένου πένθους: Τι πρέπει να γνωρίζετε

Πρόσφατα, η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρία αναγνώρισε επίσημα το πένθος που διαρκεί πολύ ως διαταραχή, με όνομα Διαταραχή παρατεταμένου πένθους. Ήταν μια απόφαση που αντιμετωπίστηκε με δυσπιστία από πολλές πλευρές. Αρχικά από ασφαλιστικές εταιρίες που είδαν να επισημοποιείται ακόμα ένας λόγος για να δώσουν χρήματα. Αυτό δεν μας αφορά και τόσο εδώ όσο οι αντιδράσεις από ειδικούς ψυχικής υγείας, που έθεσαν ένα πολύ λογικό ερώτημα: Πόσο ακριβώς υποτίθεται ότι διαρκεί το πένθος;

Είναι, άλλωστε, κάτι εντελώς προσωπικό για τον καθένα και δεν ακολουθεί αναγκαστικά συγκεκριμένο μοτίβο στη διαχείρισή του. Τα γνωστά "πέντε στάδια του πένθους" λειτουργούν καλύτερα ως πλαίσιο για να καταλαβαίνουμε τα συναισθήματά μας εκείνη τη στιγμή, αλλά η σειρά τους δεν είναι απόλυτη - και κανείς δεν μπορεί να μας εγγυηθεί ότι δεν θα περάσουμε αρκετό καιρό να πηγαίνουμε μπρος-πίσω μεταξύ κάποιων σταδίων. Συνεπώς, πότε μπορούμε να μιλάμε για "παρατεταμένο πένθος";

Ίσως να είναι και σημείο των καιρών, μιας και ποτέ ξανά στις ζωές των περισσότερων από εμάς δεν υπήρχε ταυτόχρονα τόσο πολύ ως κοινός παρονομαστής ο θάνατος. Επιπλέον, η ψυχική υγεία ενός τεράστιου μέρους του πληθυσμού ήδη βρίσκεται σε κακή κατάσταση λόγω του εγκλεισμού, του άγχους για την πανδημία, του πολέμου σε μια γειτονική χώρα... Αυτό σίγουρα δεν είναι το κατάλληλο πλαίσιο για να διαχειριστεί κάποιος με ψύχραιμο ή υγιή τρόπο το πένθος του. Μακροπρόθεσμα, όπως είναι λογικό, αυτό μπορεί να έχει σκληρές συνέπειες.

Ξανά, σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρία, τα παιδιά μπορούν να διαγνωστούν με τη διαταραχή 6 μήνες μετά τον χαμό, ενώ οι ενήλικες ένα χρόνο μετά. Ένα κομμάτι της διάγνωσης έχει να κάνει με το πόσο καιρό θεωρείται αποδεκτό να πενθεί ένας άνθρωπος κοινωνικά, πολιτισμικά ή θρησκευτικά. Και επειδή αυτό είναι πολύ ασαφές, χονδρικά σημαίνει πως συνεχίζουμε να παρατηρούμε συμπεριφορές που είναι πιο αναμενόμενο να συμβαίνουν αμέσως μετά τον χαμό ενός αγαπημένου προσώπου:

• Αίσθηση ότι ένα κομμάτι μας πέθανε μαζί με το άτομο
• Άρνηση του ίδιου του γεγονότος
• Αποφυγή οτιδήποτε μπορεί να θυμίζει τον νεκρό
• Έντονος συναισθηματικός πόνος και εκφράσεις αυτού - είτε με θλίψη, είτε με οργή
• Απάθεια

Τώρα, η αλήθεια είναι πως σε περιπτώσεις που ο χαμός ενός αγαπημένου ανθρώπου καταλήξει να μας κρατά πίσω σε βαθμό που να μην ξέρουμε πώς να προχωρήσουμε, είναι ανάγκη να ζητήσουμε βοήθεια. Η ψυχοθεραπεία είναι μια καλή αρχή για να βάλουμε κάποιους στόχους και να ταξινομήσουμε τα συναισθήματά μας, και δεν υπάρχει καμία απολύτως ντροπή στο να ζητήσουμε βοήθεια. Καμία απολύτως ντροπή δεν υπάρχει, επίσης, στο να αποφασίσουμε μαζί με τον γιατρό μας ότι ίσως να χρειαστούμε φαρμακευτική βοήθεια. Τα φάρμακα για την ψυχική υγεία υπάρχουν ακριβώς για να αντιμετωπίζουν καταστάσεις όπου ο εγκέφαλός μας σε χημικό επίπεδο αρνείται να συνεργαστεί και μας εμποδίζει να έχουμε καθημερινή ζωή.

Το πένθος δεν έχει συμπτώματα. Είναι το σύνολο των αντιδράσεών μας επειδή κάτι δικό μας δεν είναι πλέον εκεί. Υπάρχουν άνθρωποι που συνεχίζουν, αλλά η απώλεια δεν σταματά να τους πονάει, όπως υπάρχουν και άνθρωποι που θα ξεπεράσουν την απώλεια μέσα σε λίγες εβδομάδες. Είναι μια διαδικασία που κανείς δεν ξέρει πόσο θα διαρκέσει, αλλά και ότι μόνο ο χρόνος την κάνει καλύτερη. Αυτό δεν ακούγεται αρκετά σαφής οδηγός για μια διάγνωση. Συνεπώς, μήπως λέξη "διαταραχή" μπροστά κάνει περισσότερο κακό παρά καλό; Μια διαταραχή είναι κάτι που προσπαθούμε να "φτιάξουμε", ή τουλάχιστον να ζούμε με αυτό χωρίς να επηρεάζει την καθημερινότητά μας.

Επίσης, μήπως με το να αποκαλέσουμε διαταραχή μία από τις πιο απρόβλεπτες και ανθρώπινες αντιδράσεις, εν τέλει καταλήγουμε να πηγαίνουμε πίσω τον αγώνα για να φύγει το κοινωνικό στίγμα από διαταραχές όπως η διπολική και η κατάθλιψη;