Τα δικαιώματα και οι ευθύνες των αιμοδοτών και των ασθενών είναι εξίσου σημαντικά

Ολοκληρώθηκαν με επιτυχία οι εργασίες του 13ου Πανελληνίου Συνεδρίου της Ελληνικής Εταιρείας Μεταγγισιοθεραπείας, που πραγματοποιήθηκε στο Πόρτο Χέλι από 20-22 Μαΐου.

Τις εργασίες του Συνεδρίου παρακολούθησαν περισσότεροι από 350 σύνεδροι, Ιατροί διαφόρων ειδικοτήτων, Βιολόγοι, Τεχνολόγοι, Νοσηλευτές, Επισκέπτες Υγείας και πολλοί Φοιτητές. 

Το πρόγραμμα είχε επίκαιρη θεματολογία, η οποία κάλυψε όλο το φάσμα της Ιατρικής των μεταγγίσεων, τόσο σε κλινικό όσο και σε ερευνητικό επίπεδο, ενώ συζητήθηκαν ανοιχτά θέματα που αφορούν τη βέλτιστη μεταγγισιοθεραπευτική πρακτική καθώς και θέματα καθημερινής  εργαστηριακής και κλινικής πρακτικής.

Στη διάλεξη της τελετής έναρξης η Jenny White, Executive Director της Διεθνούς Εταιρείας Υπηρεσιών Αιμοδοσίας- ISBT ανέλυσε τον κώδικα ηθικής δεοντολογίας για την αιμοδοσία και τις μεταγγίσεις τονίζοντας ότι τα δικαιώματα και οι ευθύνες των αιμοδοτών και των ασθενών είναι εξίσου σημαντικά. Αυτές οι ευθύνες ευθυγραμμίζονται με τέσσερις αρχές της βιοϊατρικής ηθικής: το δικαίωμα της αυτονομίας, την αρχή της ωφελιμότητας, την αρχή αποφυγής πρόκλησης βλάβης και την αρχή της  δικαιοσύνης.

Από τη μία πλευρά, δεν υπάρχει δικαίωμα στην αιμοδοσία καθώς τα κριτήρια επιλογής δότη θα πρέπει να βασίζονται σε τρέχοντα, αποδεκτά και τακτικά αναθεωρούμενα επιστημονικά δεδομένα, αλλά ταυτόχρονα η υγεία  η ασφάλεια, η ενημερωμένη συγκατάθεση και η αξιοπρέπεια για τον αιμοδότη είναι όλα σημαντικά ζητήματα.

Από την άλλη πλευρά στο μέτρο του δυνατού, ο ασθενής θα πρέπει να λαμβάνει μόνο προϊόντα αίματος που είναι κλινικά κατάλληλα και παρέχουν βέλτιστη ασφάλεια  χωρίς  να υπάρχει οικονομικό κίνητρο για  τη συνταγογράφηση αίματος.

Τα θέματα αυτά, που αφορούν στον αιμοδότη αναλύθηκαν και στην εφαρμογή τους σε ελληνικό επίπεδο από τις κ. Α. Μούγιου Διευθύντρια Ν.Υ. Αιμοδοσίας ΠΓΝ Ρίον, την κ. Ε. Γρουζή διευθύντρια της Ν.Υ. Αιμοδοσίας του Άγιου Σάββα και την κ. Γιαννουλάκη Επισκέπτρια Υγείας, MSc στο Εθνικό Κέντρο Αιμοδοσίας (Ε.ΚΕ.Α.), καθώς και από εκπροσώπους του Orlando LGBTQ+ και τον κ. Κ. Σταμούλη επιστημονικό διευθυντή του Ε.ΚΕ.Α.

Αποτυπώθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα ο κίνδυνος ανάπτυξης σιδηροπενίας στον αιμοδότη  και προτάθηκε  πέραν άλλων πιθανών μέτρων που πρέπει να αξιολογηθούν για τη μείωση της επίπτωσης της αιμοδοσίας στα επίπεδα σιδήρου, η πιθανή εισαγωγή του ελέγχου της φερριτίνης, έστω και σε συγκεκριμένη κατηγορία αιμοδοτών (γυναίκες προεμμηνοπαυσιακής ηλικίας που απορρίπτονται λόγω χαμηλής αιμοσφαιρίνης), για την προστασία της υγείας αυτών καθώς και της διατήρησης της δεξαμενής των αιμοδοτών. Επίσης, θα μπορούσε να εισαχθεί ο έλεγχος της φερριτίνης σε τακτικούς αιμοδότες μετά από έναν ικανό αριθμό αιμοδοσιών (π.χ 5).

Ο Paul Strengers Consultant of Blood and Plasma Strategies στην Ολλανδία αναφέρθηκε στα φαρμακευτικά προϊόντα που προέρχονται από πλάσμα (PDMPs- plasma derived medicinal products) όπως ανοσοσφαιρίνες, αλβουμίνη, συμπυκνώματα παραγόντων πήξης και άλφα1-αντιθρυψίνη. Επί του παρόντος, περίπου 30 διαφορετικά προϊόντα πρωτεΐνης πλάσματος με κλινικές ενδείξεις μπορούν να απομονωθούν από το ανθρώπινο πλάσμα. Η κλινική ζήτηση για αυτά τα προϊόντα στην Ευρώπη δεν είναι ίδια. Όσον αφορά ένα προϊόν, την ενδοφλέβια/υποδόρια ανοσοσφαιρίνη (IVIG), ήδη διαπιστώνεται μη ισορροπία μεταξύ της προσφοράς πλάσματος, που είναι η απαραίτητη πρώτη ύλη για την παρασκευή της και της κλινικής ζήτησης.

Το 2025 η συνολική ζήτηση στην Ευρώπη για IVIG αναμένεται να είναι 67.453 kg, για τα οποία χρειάζονται 16.863.000 L πλάσματος για την κατασκευή. Την ίδια χρονιά, ο όγκος του διαθέσιμου πλάσματος αναμένεται να είναι 9.131.000 L (4.053.000 L ανακτώμενο πλάσμα και 5.080.000 L πλάσμα από δότες πλάσματος) αφήνοντας περίπου ένα έλλειμμα 7.731.000 L πλάσματος. Προκειμένου η Ευρώπη να γίνει στρατηγικά ανεξάρτητη από τον μεγαλύτερο αυτή τη στιγμή προμηθευτή πλάσματος (ΗΠΑ), απαιτείται από πλευράς των Εθνικών Συστημάτων Αιμοδοσίας της Ευρώπης εντατικοποίηση των προγραμμάτων συλλογής και παράλληλα της βέλτιστης δυνατής αξιοποίησης των προγραμμάτων συλλογής ολικού αίματος και των προγραμμάτων διαχείρισης αιμοθεραπείας, στοχεύοντας έτσι στην μεγαλύτερη δυνατή εξοικονόμηση πλάσματος για κλασματοποίηση. 

Συζητήθηκαν οι πρόσφατες επιστημονικές εξελίξεις όσον αφορά στο ανοσοαιματολογικό εργαστήριο  όπως η σημασία του ορολογικού και του μοριακού ελέγχου για τον προσδιορισμό των ομάδων αίματος, την ανοσολογία της αλλοανοσοποίησης σε ασθενείς και ιδιαίτερες κατηγορίες ασθενών όπως οι έγκυες, και τη σύγκριση εργαστηριακών μεθόδων για τη δοκιμασία της διασταύρωσης.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε το τραπέζι που οργάνωσε η κ. Σταυροπούλου Γκιόκα,  Διευθύντρια της Ελληνικής Τράπεζας ομφαλοπλακουντιακού αίματος του ΙΒΕΕΑ  για τις καινοτόμες θεραπείες από τα κύτταρα ομφαλοπλακουντιακού αίματος (ΟΠΑ). Το ΟΠΑ,  περιέχει μια πληθώρα κυτταρικών πληθυσμών, οι οποίοι μπορούν να αξιοποιηθούν στις προηγμένες κυτταρικές θεραπείες με στόχο την εξατομικευμένη ιατρική προσέγγιση του κάθε ασθενούς.

Το ΟΠΑ εμπεριέχει κυτταρικούς πληθυσμούς απαραίτητους για την ειδική ανοσιακή απάντηση οι οποίοι με την κατάλληλη επεξεργασία αποτελούν σημαντικούς ρυθμιστές της άμυνας στα κακοήθη νοσήματα. Τα Τ ρυθμιστικά κύτταρα βοηθούν στην αντιμετώπιση της αντίδρασης του μοσχεύματος έναντι ξενιστή (Graft Versus Host Disease -GVHD), τα γενετικά τροποποιημένα Τ και ΝΚ κύτταρα Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα Τ κύτταρα με χιμαιρικό αντιγονικό υποδοχέα (Chimeric Antigen Receptor Tcells – CART cells),  στην αντιμετώπιση συγκεκριμένων αιματολογικών κακοηθειών και οι μονοκυτταρικοί πληθυσμοί του ΟΠΑ βοηθούν στην βελτίωση των ασθενών με νευρολογικά νοσήματα. Τα μεσεγχυματικά κύτταρα του στρώματος (Mesenchymal Stromal Cells-MSCs) από την βαρτόνειο γέλη (Wharton’s jelly ) του ιστού του ομφαλίου λώρου, παίζουν ρόλο στην GVHD, στην καρδιολογία ,στα άτονα έλκη και τελευταία στο οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (ARDS) που συσχετίζεται με τον COVID-19.

Συζητήθηκαν και αναδείχθηκαν οι ιδιαιτερότητες μεταγγισιοθεραπείας συγκεκριμένων και ευαίσθητων ομάδων ασθενών όπως είναι τα λιποβαρή νεογνά και οι ασθενείς  στο τέλος της ζωής τους που λαμβάνουν ανακουφιστική φροντίδα σε συνεργασία με  ειδικευμένους νεογνολόγους και ογκολόγους αντίστοιχα.

Σημαντική στην εφαρμογή  στρατηγικών περιορισμού των μεταγγίσεων είναι η συμβολή των χειρουργών και των αναισθησιολόγων, οι οποίοι με τα επιστημονικά τους τραπέζια ανέδειξαν την σημασία τόσο της χειρουργικής εξειδίκευσης και των κέντρων αναφοράς στη μείωση της αιμορραγίας, καθώς και των πρωτοκόλλων μαζικής μετάγγισης  με τη χρήση φαρμακευτικών προϊόντων όπως το τρανεξαμικό, η  DDAVP,  το ινωδογόνο, το σύμπλοκο προθρομβινάσης με τη βοήθεια εργαστηριακών μεθόδων παρά τη κλίνη του ασθενούς (θρομβοελαστογραφία) για τον έλεγχο της αιμορραγίας.

Η εξειδίκευση και τα Κέντρα Αναφοράς φαίνεται να επιδρούν θετικά στον αριθμό των μεταγγίσεων σε τρία επίπεδα. Κατ’ αρχήν,  οι δράσεις αυτές οδηγούν στην απόκτηση και εφαρμογή χειρουργικών δεξιοτήτων που προλαμβάνουν τις διεγχειρητικές αιμορραγίες. Κατά δεύτερον, οι χειρουργοί μπορούν να ελέγξουν αποτελεσματικότερα τις αιμορραγίες, είτε αυτές είναι αποτέλεσμα των χειρουργικών χειρισμών, είτε αποτέλεσμα τραυμάτων κι εξωγενών κακώσεων. Τέλος, σε κέντρα που διεκπεραιώνουν σημαντικό αριθμό τέτοιων επεμβάσεων, οι στρατηγικές αντιμετώπισης είναι πιο αποτελεσματικές, όπως η χρήση συσκευών αυτομετάγγισης, και έτσι μειώνεται η ανάγκη χρήσης παραγώγων αίματος. Ο ρόλος αυτός τονίστηκε από τον σχολιαστή κ. Ε. Πικουλή Κοσμήτορα Σχολής Επιστημών Υγείας του ΕΚΠΑ και Διευθυντή της Γ’ Χειρουργικής Κλινικής του ΠΓΝ «Αττικόν».

Το 1/5 του συλλεγχθέντος αίματος στην Ελλάδα προορίζεται για τους ασθενείς με ομόζυγη β μεσογειακή αναιμία και άλλα θαλασσαιμικά σύνδρομα  και για αυτό το λόγο συζητήθηκαν οι νέες θεραπευτικές επιλογές όπως το  luspacercept για την ομόζυγη μεσογειακή αναιμία  και το Voxatolor για την δρεπανοκυτταρική αναιμία  που θα μπορούσαν να   οδηγήσουν στη μείωση του αριθμού των μεταγγίσεων.

Στο επίκεντρο όμως για άλλη μία φορά ήταν ο αιμοδότης και έτσι σε θέματα που αφορούν στην προσέλκυση και διατήρηση των εθελοντών αιμοδοτών, καθώς και σε θέματα που έχουν να κάνουν με την προστασία της υγείας τους,  επικεντρώθηκαν οι ομιλητές από τις Νοσηλευτικές Υπηρεσίες Αιμοδοσίας (Ν.Υ.Α) της Πελοποννήσου: η κ Β. Κόικα (βιολόγος ) και η κ. Σ. Σπυροπούλου (επισκέπτρια υγείας) από τη Ν.Υ.Α. Κορίνθου, η κ. Ε Σίννη (Αιματολόγος) από τη Ν.Υ.Α. Τρίπολης και ο κ. Α. Πανουτσόπουλος  Διευθυντής της  Ν.Υ.Α. Άργους.