Προτεραιότητα η εξάλειψη του καρκίνου τραχήλου μήτρας στην Ελλάδα

Με τη συμμετοχή εξειδικευμένων επιστημόνων, της ηγεσίας του Υπουργείου Υγείας και εκπροσώπων του πολιτικού κόσμου και άλλων Φορέων, ολοκληρώθηκαν στις 29 Μαΐου 2022 διαδικτυακά οι εργασίες της 10ης Συνόδου της Ελληνικής HPV Εταιρείας και της 2ης Διάσκεψης των 131 Φορέων Υποστήριξης της Εφαρμογής της Στρατηγικής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την εξάλειψη και στην Ελλάδα του καρκίνου τραχήλου μήτρας,ενός καρκίνου που οφείλεται στη δράση του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HumanPapillomaVirus – HPV).

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι τέταρτος σε συχνότητα καρκίνος στις γυναίκες και ευθύνεται για περισσότερους από 340.000 θανάτους ετησίως σε όλο τον κόσμο. Σύμφωνα με πρόσφατα επιδημιολογικά στοιχεία (GLOBOCAN 2020-Greece, ICO/IARC, 2021), κάθε χρόνο καταγράφονται στην Ελλάδα 697 νέα περιστατικά καρκίνου τραχήλου μήτρας και 282 θάνατοι από αυτή τη νόσο.

Όπως τόνισε ο καθηγητής κ. Θεόδωρος Αγοραστός, Πρόεδρος της Ελληνικής HPV Εταιρείας, τόσο ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) όσο και όλοι σχεδόν οι διεθνείς Οργανισμοί έχουν αναγνωρίσει τον καρκίνο τραχήλου μήτρας ως πρόβλημα δημόσιας υγείας και καλούν τις χώρες να αναπτύξουν εθνικά σχέδια για την εξάλειψή του και την ελάττωση της επίπτωσης και των άλλων HPV- σχετιζόμενων καρκίνων. Ο Γενικός Διευθυντής του Π.Ο.Υ. Dr Tedros Adhanom Ghebreyesus δήλωσε ότι «είναι η πρώτη φορά που η διεθνής κοινότητα είναι σε θέση να εξαλείψει έναν καρκίνο» και μάλιστα έναν από τους συχνότερους καρκίνους των γυναικών και ιδιαίτερα των νέων γυναικών.

Ιδιαίτερα ενθαρρυντικές υπήρξαν οι παρεμβάσεις της Ηγεσίας του Υπουργείου Υγείας στην Διάσκεψη των 131 Φορέων, σχετικά με το διαμορφούμενο νέο τοπίο στον τομέα της πρόληψης του καρκίνου τραχήλου μήτρας και των άλλων HPV-σχετιζόμενων καρκίνων στην Ελλάδα, στο πλαίσιο της επικείμενης εφαρμογής του Εθνικού Προγράμματος Πρόληψης «Σπύρος Δοξιάδης».Ο Υπουργός Υγείας κ. Α. Πλεύρης, με μήνυμά του, δήλωσε ότι το Υπουργείο Υγείας αναγνωρίζει την ανάγκη εξάλειψης του καρκίνου τραχήλου μήτρας ως σημαντική κοινωνική προτεραιότητα Δημόσιας Υγείας και έθεσε ως σκοπό την επίτευξη και στη χώρα μας τουλάχιστον των στόχων του Π.Ο.Υ. για το έτος 2030. Προς τούτο, σημαντικής σπουδαιότητας είναι οι πρόσφατες επίσημες ανακοινώσεις του Υπουργείου Υγείας αφ’ ενός μεν για την επέκταση του HPV εμβολιασμού και στα αγόρια με ελάττωση της ηλικίας έναρξης στα 9 έτη, αφ’ ετέρου δε για την άμεση πλήρη εφαρμογή του καινοτόμου ψηφιακού βιβλιαρίου εμβολιασμού και του Εθνικού Μητρώου Εμβολιασμών. Παράλληλα, ο Υπουργός δήλωσε ότι ο θεσμός του προσωπικού γιατρού θα συμβάλει σημαντικά τόσο στην ενημέρωση όσο και στη συστηματική διενέργεια προσυμπτωματικών εξετάσεων υψηλής ακρίβειας, ως ορίζεται από το Σχέδιο Παγκόσμιας Στρατηγικής του Π.Ο.Υ.

Στο ίδιο πνεύμα υπήρξαν και οι δηλώσεις της Αν. Υπουργού Υγείας κας Α. Γκάγκα. Την υποστήριξή της προς το ΑΙΤΗΜΑ των 131 Φορέων εξέφρασε επίσης η Υφυπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου κα Σ. Βούλτεψη και ακολούθως, ενθαρρυντικές και υποστηρικτικές προς το ΑΙΤΗΜΑ των Φορέων δηλώσεις έκαναν οι ευρωβουλευτές κα Α.Μ. Ασημακοπούλου, κα Ε. Κουντουρά και κ. Σ. Κυμπουρόπουλος, όπως και οι βουλευτές Ο. Κεφαλογιάννη, Α. Ευθυμίου, Χ. Καφαντάρη, Γ. Φραγγίδης, Ν. Μπουντούρογλου και Γ. Λογιάδης.

Όπως διαπιστώθηκε κατά τη διάρκεια των εργασιών 10ης Συνόδου της Ελλ. HPV Εταιρείας, στην Ελλάδα, όσον αφορά στην πρόληψη του καρκίνου τραχήλου μήτρας κατά τα τελευταία 40 χρόνια, δεν παρουσιάζεται ουσιαστική ελάττωση της θνησιμότητας από την νόσο. Κατά το διάστημα αυτό, η εμβολιαστική κάλυψη μέχρι σήμερα - παρ’ όλον ότι η Πολιτεία συστήνει από το 2008 τον HPV εμβολιασμό για κορίτσια - δεν είναι ικανοποιητική, επικρατεί έλλειψη ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και συμμετοχής του ευρέος κοινού, απουσιάζει ένα οργανωμένο Εθνικό Πρόγραμμα Προσυμπτωματικού Ελέγχου των γυναικών και δεν γίνεται επαρκής εφαρμογή των νέων τεχνολογικών δυνατοτήτων στην καθημερινή πρακτική. Έτσι, έγιναν σαφείς οι κατευθύνσεις και οι δράσεις που απαιτούνται για την αλλαγή του υπάρχοντος υποδείγματος πρόληψης και την εφαρμογή ενός νέου, κλινικά και οικονομικά αποδοτικότερου, σύμφωνα πάντα με τις σχετικές προτάσεις και κατευθυντήριες οδηγίες του Π.Ο.Υ. και της Ε.Ε. Ιδιαίτερα, όσον αφορά στον Προσυμπτωματικό Έλεγχο, παρουσιάστηκε η πρόταση της Ελληνικής HPV Εταιρείας για έλεγχο των γυναικών από 25 έως 65 ετών με HPV DNA testing ανά 5ετία, κατ’ αντιστοιχία με τις Κατευθυντήριες Οδηγίες του Π.Ο.Υ.

Κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου παρουσιάστηκε από εξειδικευμένους στο θέμα επιστήμονες η υπάρχουσα σήμερα κατάσταση στο διεθνές περιβάλλον ως προς τις εφαρμοζόμενες πολιτικές υγείας με στόχο την εξάλειψη του καρκίνου τραχήλου μήτρας, ιδιαίτερα μετά την σχετική «Πρόσκληση προς Δράση» (“CalltoAction”) του Π.Ο.Υ. και την αναγγελία του Ευρωπαϊκού Σχεδίου Καταπολέμησης του Καρκίνου (Europe’sBeatingCancerPlan) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (E.E.). Στο πλαίσιο αυτό, παρουσιάστηκε η Παγκόσμια Στρατηγική του Π.Ο.Υ. για την εξάλειψη του καρκίνου τραχήλου μήτρας ως προβλήματος δημόσιας υγείας (δηλ. <4 περιστατικά/100.000 γυναίκες/έτος), κάτι που είναι εφικτό για όλες τις χώρες εντός ενός αιώνα εάν επιτευχθούν μέχρι το 2030 οι στόχοι «90-70-90», δηλ. να έχει εμβολιαστεί το 90% των κοριτσιών <15 ετών, να έχει υποβληθεί σε test υψηλής ακρίβειας το 70% των γυναικών σε ηλικίες 35 και 45 ετών και να έχει τύχει σωστής θεραπείας το 90% των γυναικών με καρκίνο τραχήλου μήτρας. Παράλληλα, αναφέρθηκαν και οι νέες (2021) Κατευθυντήριες Οδηγίες του Π.Ο.Υ. για τον προσυμπτωματικό έλεγχο των γυναικών, δηλ. η εφαρμογή HPV DNA test σε όλες τις γυναίκες >30 ετών ανά 5-10 χρόνια.

Σε ειδικές Συνεδρίες παρουσιάστηκαν οι επιδόσεις ως προς την εμβολιαστική κάλυψη και η τρέχουσα πρακτική προσυμπτωματικού ελέγχου στις διάφορες χώρες του κόσμου, υψηλού, μέτριου και χαμηλού κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου (π.χ. Ευρωπαϊκές χώρες, ΗΒ, ΗΠΑ, Καναδάς, Αυστραλία, Λατινοαμερικανικές χώρες, Κίνα, Ινδία, Ρωσία κ.ά.), με εστίαση στις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής, όσον αφορά στις συνθήκες ιατρικής φροντίδας, υποδομών, κοινωνικής ευαισθητοποίησης, συμμόρφωσης, πρόσβασης, ανισοτήτων κλπ. Η δυνατότητα αυτολήψηςκολποτραχηλικού υλικού προς HPV test από την ίδια την γυναίκα (self-sampling) έτυχε ιδιαίτερης μνείας, ως μιας πολύ ενδιαφέρουσας και εξ ίσου αποτελεσματικής εναλλακτικής μεθόδου συμμετοχής των γυναικών στον προσυμπτωματικό έλεγχο, ιδιαίτερα για γυναίκες με δυσκολίες πρόσβασης σε Μονάδες Υγείας.

Τα πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα των δύο πρόσφατων μεγάλων επιδημιολογικών μελετών από τη Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο, οι οποίες έδειξαν ελάττωση κατά ~90% (!) των περιστατικών καρκίνου τραχήλου μήτρας σε νέες γυναίκες που είχαν εμβολιαστεί κατά του HPV σε ηλικία <17 ετών – σε σύγκριση με μη εμβολιασμένες γυναίκες – έτυχαν ιδιαίτερης προβολής και συζήτησης, διότι επαληθεύουν το εφικτόν του στόχου που έθεσε ο Π.Ο.Υ. και η διεθνής κοινότητα για την εξάλειψη της νόσου αυτής στις επόμενες δεκαετίες.

Συμπερασματικά, κατά το πέρας των εργασιών της 10ης Συνόδου της Ελλ. HPV Εταιρείας και της 2ης Διάσκεψης των 131 Φορέων Υποστήριξης της Εφαρμογής της Στρατηγικής του Π.Ο.Υ. και της Ε.Ε. για την εξάλειψη του καρκίνου τραχήλου μήτρας και στην Ελλάδα, έγινε σαφές, ότι η πολιτική υγείας στη χώρα μας, εναρμονιζόμενη με τις στρατηγικές του Π.Ο.Υ. και της Ε.Ε., έχει τη δυνατότητα να προχωρήσει και αυτή σε μία στρατηγική με στόχο την πρόληψη των HPV-σχετιζόμενων νοσημάτων, ξεκινώντας από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Αυτή την προοπτική εξέφρασαν και οι εκπρόσωποι ορισμένων από τους 131 Επιστημονικούς, Επαγγελματικούς, Ερευνητικούς Φορείς, τα Ιδρύματα και τους Συλλόγους Ασθενών της χώρας μας που έλαβαν τον λόγο, υποστηρίζοντας ένθερμα  το ΑΙΤΗΜΑ των Φορέων προς την Ελληνική Πολιτεία, με βάση τις αναφερθείσες οδηγίες του Π.Ο.Υ. και της Ε.Ε., για την ανάγκη εναρμόνισης της Ελλάδας προς τα διεθνώς επικρατούντα και τονίζοντας την έκδηλη αναγκαιότητα πραγματοποίησης από την Πολιτεία των δράσεων που απαιτούνται, με στόχο την εξάλειψη του καρκίνου τραχήλου μήτρας και στην Ελλάδα στο συντομότερο δυνατό χρονικό διάστημα.

Ιός των Ανθρωπίνων Θηλωμάτων (HPV)

Ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (Human PapillomaVirus - HPV), με πάνω από 200 διαφορετικούς τύπους, προσβάλλει εξαιρετικά συχνά τον άνθρωπο (υπολογίζεται ότι περίπου το 85% του πληθυσμού θα μολυνθεί από HPV σε κάποια στιγμή της ζωής του). Η λοίμωξη από έναν ή περισσότερους από τους ~14 «καρκινογόνους» τύπους του HPV ευθύνεται για την πρόκληση καρκίνου σε διάφορα όργανα (τράχηλο μήτρας, στοματοφάρυγγα, πρωκτό, κόλπο, αιδοίο, πέος, λάρυγγα).

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο τέταρτος πιο συχνός καρκίνος στις γυναίκες παγκοσμίως, με περίπου 604.000 νέες περιπτώσεις και 342.000 θανάτους παγκοσμίως το 2020. Παραμένει σημαντική αιτία θνητότητας και θνησιμότητας για τις γυναίκες παγκοσμίως. Στην Ευρώπη διαγιγνώσκονται 31.130 νέες περιπτώσεις καρκίνου τραχήλου και 413.977 περιπτώσεις προκαρκινικών αλλοιώσεων (CIN2+) ετησίως. Στην Ελλάδα, μόνο κατά την 5ετία 2009-2013 καταγράφηκαν 7.817 νέες περιπτώσεις καρκίνου και προκαρκινικών αλλοιώσεων του τραχηλικού επιθηλίου. Σύμφωνα με πρόσφατα επιδημιολογικά στοιχεία, κάθε χρόνο εμφανίζονται στην Ελλάδα 697 νέα περιστατικά καρκίνου τραχήλου μήτρας με 282 θανάτους ετησίως.