Ε. Μόκα: Δείκτης πολιτισμού η αντιμετώπιση του πόνου

Ο πόνος θεωρείται σήμερα νόσος και όχι μόνο σύμπτωμα. Η αντιμετώπισή του αποτελεί πανανθρώπινο δικαίωμα του ασθενούς και δείκτης πολιτισμού μιας κοινωνίας. Αυτό επισημαίνει στη συνέντευξή της στο iatronet.gr η αναισθησιολόγος, Ταμίας του διοικητικού συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Περιοχικής Αναισθησίας και Θεραπείας Πόνου (ESRA), Ελένη Μόκα (φωτογραφία).

Με αφορμή το 39ο Συνέδριο της ESRA, που θα πραγματοποιηθεί τις επόμενες μέρες στη Θεσσαλονίκη, με την συμμετοχή άνω των 1.500 αναισθησιολόγων από όλη την Ευρώπη, η κ. Μόκα εξηγεί τι είναι η περιοχική αναισθησία, πώς αυτή έλυσε τα χέρια των αναισθησιολόγων στην περίοδο της πανδημίας και γιατί ο υπέρηχος αποτελεί σήμερα βασικό εργαλείο στα χέρια τους. Μιλά για τις νέες εξελίξεις στην αντιμετώπιση του οξέος και του χρόνιου πόνου και δίνει τη δική της ερμηνεία για την έλλειψη αναισθησιολόγων που αναδείχτηκε ιδιαίτερα λόγω της πανδημίας.

8 στους 10 βιώνουν πόνο μετά το χειρουργείο

"Ο πόνος, που πραγματικά τρομάζει τους ανθρώπους, το suffering, το υποφέρειν όπως λέγανε και οι πρόγονοί μας, κάποτε απλώς θεωρούνταν ως ένα σύμπτωμα. Σήμερα θεωρείται μια νόσος με τα δικά της δικαιώματα", επισημαίνει η κ. Μόκα και προσθέτει: "η φράση που έμαθα από τότε που έκανα την ειδικότητα και εξακολουθεί να με συγκινεί έπειτα από πολλά χρόνια άσκησης της ιατρικής είναι πως η αντιμετώπιση του πόνου αποτελεί πανανθρώπινο δικαίωμα και δείκτης πολιτισμού".

Σύμφωνα με διεθνείς μελέτες, το 80% των ασθενών που υποβάλλονται σε μια επέμβαση θα βιώσουν κάποιας έντασης πόνο μετεγχειρητικά, ό,τι κι αν κάνει ο αναισθησιολόγος. Ένα ποσοστό 10% εξ αυτών θα βιώσει αβάσταχτο πόνο, κυρίως μετά το χειρουργείο. Για παράδειγμα, μετά από μια απλή επέμβαση βουβωνοκήλης, συχνά με ημερήσια νοσηλεία, έχει αποδειχτεί ότι το 20% των ασθενών θα αναπτύξει χρόνιο μετεγχειρητικό πόνο. "Θα έχει επουλωθεί το τραύμα, δεν θα φαίνεται τομή ή πληγή, δεν θα υπάρχει τίποτα οπτικά, όμως θα πονάει η περιοχή του και αυτό μπορεί να κρατήσει ακόμα και έναν χρόνο", σημειώνει και προσθέτει: "ακόμα και σε επεμβάσεις που γίνονται το πρωί και το απόγευμα οι ασθενείς επιστρέφουν στα σπίτια τους, ένα 35% με 38% παγκόσμια δυστυχώς κάνουν επανεισαγωγή και αυτό οφείλεται μεταξύ άλλων παραμέτρων και στο ότι δεν είναι ανακουφισμένοι επαρκώς όσον αφορά τον πόνο τους".

Νέα δεδομένα στην αντιμετώπιση του πόνου

Παράλληλα με την συνεχή προσπάθεια ανάπτυξης νέων αποτελεσματικών φαρμάκων για την αντιμετώπιση, τόσο του οξέος, όσο και του χρόνιου πόνου, γίνεται αναθεώρηση και επαναπροσδιορισμός του ρόλου ήδη διαθέσιμων. Όπως αναφέρει η κ. Μόκα, παλιά κλασικά φάρμακα και ουσίες αναβιώνουν, όπως η δεξαμεθαζόνη που είναι αποτελεσματική στην αντιμετώπιση του μετεγχειρητικού οξέος πόνου, ή η πολυσυζητημένη τελευταία κεταμίνη, η οποία σε πολύ μικρές υποαναισθητικές δόσεις μπορεί να συμβάλλει στη μείωση της έντασης του οξέος και του χρόνιου μετεγχειρητικού πόνου. Επίσης, γίνονται συνδυασμοί φαρμάκων με μικρότερες δόσεις από διάφορες κατηγορίες που μειώνουν τις επιπλοκές με το ίδιο αναλγητικό αποτέλεσμα. Η διαχείριση είναι εξατομικευμένη, καθώς οι ασθενείς δεν πονάνε το ίδιο με το ίδιο ερέθισμα, ούτε έχουν ίδια ανταπόκριση στο ίδιο αναλγητικό. Σε πολύ δύσκολες περιπτώσεις όπου δεν επαρκούν τα φάρμακα χρειάζονται εξειδικευμένες παρεμβατικές τεχνικές, οι οποίες θα γίνουν και θα μεταδοθούν live στο πλαίσιο του συνεδρίου.

Η διαχείριση και αντιμετώπιση του πόνου γίνεται από πολυδύναμες ομάδες, ενώ εκτός τους επαγγελματίες Υγείας εκπαιδεύονται και οι ίδιοι οι ασθενείς και το περιβάλλον τους στην επιλογή των κατάλληλων υπηρεσιών αντιμετώπισης.

Περιοχική αναισθησία

Περιοχική αναισθησία είναι η επιλεκτική χορήγηση φαρμάκων τοπικά, προκειμένου να "μουδιάσει" η συγκεκριμένη περιοχή του σώματος όπου θα γίνει η επέμβαση, με στόχο την καταστολή της αντίληψης του πόνου, χωρίς ο ασθενής να χάνει την αντίληψη. Η γνωστή σε όλους τοπική αναισθησία είναι ένα κομμάτι της περιοχικής.

Σήμερα, ο υπέρηχος έχει γίνει βασικό εργαλείο στα χέρια του αναισθησιολόγου, καθοδηγώντας τον στην ακριβή εφαρμογή των τεχνικών της περιοχικής αναισθησίας. "Είμαστε πάρα πολύ κοντά με βελόνες σε κλάδους νεύρων και πρέπει να είμαστε ακριβείς ώστε να αποφύγουμε να προκαλέσουμε οποιοδήποτε πρόβλημα στους ασθενείς μας. Η υπερηχογραφία μας βοηθάει να χορηγούμε τα φάρμακα στην ακριβώς σωστή θέση ώστε να μουδιάσουμε το νεύρο που νευρώνει την περιοχή που μας ενδιαφέρει", εξηγεί η αναισθησιολόγος. Σαράντα μηχανήματα θα υπάρχουν στον χώρο του συνεδρίου για την εκπαίδευση των συμμετεχόντων, σκανάροντας συγκεκριμένες περιοχές ενδιαφέροντος.

Λύση στην πανδημία

Οι αναισθησιολόγοι αποτέλεσαν ειδικότητα - κλειδί στη διαχείριση της πανδημίας, καθώς ήταν αυτοί που διασωλήνωσαν ασθενείς, ασχολήθηκαν με το αναπνευστικό τους σύστημα και στελέχωσαν τις ΜΕΘ.

Σύμφωνα με την κ. Μόκα, η περιοχική αναισθησία έλυσε πολλές φορές τα χέρια των αναισθησιολόγων για κάποιον ειδικό λόγο, ειδικά στην πρώτη φάση της πανδημίας: "Εκείνη την εποχή δεν ξέραμε τόσο πολλές πληροφορίες για τον κορωνοϊό και οι κατευθυντήριες οδηγίες ήταν να προσπαθούμε - εφόσον είναι δυνατό - να αποφεύγουμε να κάνουμε χειρισμούς στο αναπνευστικό σύστημα που δημιουργούν διασπορά αερολύματος και άρα διασπορά του ιού. Έτσι, όπου ήταν εφικτό αποφεύγαμε να κοιμίσουμε τους ασθενείς – όπως σε ένα χειρουργείο για κάποιο κάταγμα στο κάτω άκρο - εφαρμόζοντας τεχνικές περιοχικής αναισθησίας", σημειώνει.

Γιατί υπάρχει έλλειψη αναισθησιολόγων

Η έλλειψη αναισθησιολόγων έγινε εμφανής τόσο στις οξείες φάσεις της πανδημίας, όσο και στην τρέχουσα περίοδο, που προγραμματίζονται εκκρεμή χειρουργεία. Σύμφωνα με την κ. Μόκα, οι λόγοι που δεν ακολουθούν περισσότεροι γιατροί τη συγκεκριμένη ειδικότητα δεν είναι μόνο οικονομικοί.

"Αν κανείς ακολουθούσε έναν αναισθησιολόγο σε όλη τη διάρκεια μιας μέρας, που μπορεί να έχει και δέκα χειρουργεία, θα διαπίστωνε ότι η δουλειά του δεν τελειώνει μόλις ξύπνησε ο ασθενής, μόλις ξεμούδιασε το χέρι ή το πόδι. Τελειώνει όταν κάνει επίσκεψη μετεγχειρητικά στις 2, στις 4, στις 10 ώρες, να δει αν πονάει, αν έχει κινητοποιηθεί", λέει και συμπληρώνει: "είναι μια ειδικότητα απαιτητική. Τα τηλέφωνα και οι υπηρεσίες είναι διαθέσιμες καθ όλο το 24ωρο. Στην Ελλάδα τα προβλήματα ακόμα περισσότερα".

Το 39ο Συνέδριο της ESRA, που θα πραγματοποιηθεί από τις 22 ως τις 25 Ιουνίου στη Θεσσαλονίκη, είναι ένα από τα πρώτα μεγάλης εμβέλειας διεθνή επιστημονικά γεγονότα που διεξάγονται δια ζώσης στην Ελλάδα μετά από 2 και πλέον έτη πανδημίας.