Φαγόπυρο : Διατροφική αξία και οφέλη στην υγεία

Γράφει η Αγγελική Μπάστα, Διατροφολόγος.

Το φαγόπυρο ή αλλιώς “μαύρο σιτάρι” δεν είναι τόσο διαδεδομένο στην Ελλάδα σε σχέση με τις Ανατολικές χώρες. Τα τελευταία χρόνια όμως εξαιτίας της υψηλής διατροφικής του αξίας και των οφελών του στην υγεία αποτελεί αντικείμενο μελέτης τόσο για τους επιστήμονες, όσο και για αυτούς που ασχολούνται με την υγιεινή διατροφή. Τα πιο γνωστά είδη φαγόπυρου είναι το Fagopyrum esculentum ή αλλιώς γλυκό φαγόπυρο και το ταταρικό φαγόπυρο (Fagopyrum tataricum) ή αλλιώς πικρό φαγόπυρο. Το φαγόπυρο είναι ελεύθερο γλουτένης και ανήκει στην κατηγορία των ψευδοδημητριακών, πλατύφυλλων δηλαδή φυτών που οι σπόροι τους χρησιμοποιούνται είτε σαν αλεύρι είτε καταναλώνονται σαν δημητριακά.

Πρόσφατα, έχει χαρακτηριστεί ως λειτουργικό τρόφιμο εξαιτίας:

Α) της υψηλής περιεκτικότητάς του σε φυτικές πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας

Β) της υψηλής περιεκτικότητας σε απαραίτητα αμινοξέα, όπως η λυσίνη

Γ) των πολυφαινολών, των μετάλλων και των βιταμινών που περιέχει.

Η διατροφική του αξία αναλυτικά:

Φαγόπυρο και υγεία

Το φαγόπυρο έχει ισχυρή αντιοξειδωτική δράση, αποβάλλοντας τις ελεύθερες ρίζες από τα κύτταρα του οργανισμού. Αυτή η ιδιότητα οφείλεται κυρίως στην παραγωγή ρουτίνης και κερκετίνης στο λεπτό έντερο, η οποία αυξάνεται με την κατανάλωση φαγόπυρου. Τα στοιχεία που περιέχει το φαγόπυρο και έχουν ισχυρή αντιοξειδωτική δράση είναι η βιταμίνη C, η ρουτίνη, τα πρεβιοτικά και τα φλαβονοειδή.

Τρόφιμα πλούσια σε πολυφαινόλες, όπως είναι το φαγόπυρο, έχουν προστατευτική δράση στο καρδιαγγειακό σύστημα και αντιυπερτασιακή δράση. Με τη βοήθεια των πολυφαινολών μειώνονται τα επίπεδα μυελοϋπεροξειδάσης και χοληστερόλης στον ορό του αίματος. Αυτό επιτυγχάνεται επειδή ενισχύεται η αποβολή χολικών οξέων και στερολών από τα κόπρανα. Με βάση μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί σε υπερτασικούς αρουραίους που τους χορηγήθηκαν λαχανικά με φαγόπυρο βρέθηκε ότι είχαν ευεργετική επίδραση. Συγκεκριμένα, μειώθηκαν τα επίπεδα ηπατικής TAG, χοληστερόλης, υπέρτασης και άγχους. Το άγχος μπορεί να μειωθεί εξαιτίας της αγγειοχαλαρωτικής δράσης του ταταρικού φαγόπυρου. Χάρη στην αγγειοχαλαρωτική του δράση μπορεί να προσφέρει και ανακούφιση από την κόπωση και τους πονοκεφάλους.

Σε μια άλλη έρευνα που διεξάχθηκε πάλι σε ποντίκια στα οποία χορηγήθηκαν συμπληρώματα φαγόπυρου, έδειξε προστατευτική δράση στα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος σε ποντίκια με πρόωρη γήρανση. Συγκεκριμένα, αυξανόταν η μικροβιοκτόνος δράση, η φυσική φονική δραστηριότητα απέναντι σε ιούς (π.χ. έρπητα 1 και 2). Σημαντικό στοιχείο αποτελεί η αντιφλεγμονώδης δράση στην οξειδωτική ηπατική βλάβη με αναστολή των επιπέδων ασπαρτικής τρανσαμινάσης, τρανσαμινάσης αλανίνης και αλκαλικής φωσφατάσης. Μία δίαιτα με αυξημένες πρωτεΐνες φαγόπυρου μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την πρόληψη ανάπτυξης οιδήματος εξαιτίας φλεγμονής.

Ουσίες που περιέχονται στο τρυγικό φαγόπυρο, όπως η ρουτίνη και η n-βουτανόλη φάνηκε να εμφανίζουν προστατευτικές ιδιότητες και πιθανόν προστατευτικές ιδιότητες σε νευρολογικές διαταραχές και κυρίως στη νόσο Alzheimer. Η ρουτίνη προστατεύει έναντι της κινητικής δυσκινησίας που προκαλείτε από χρόνια νευροληπτικής θεραπείας για σχιζοφρένεια.

 Όσον αφορά το διαβήτη, υπάρχουν και εδώ θετικά ευρήματα. Υπάρχει μεγάλη συσχέτιση μεταξύ κατανάλωσης φαγόπυρου και μείωσης του σακχάρου σε διαβητικούς ασθενείς. Σε μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε υγιή άτομα, μελετήθηκε η ανταπόκριση στην ινσουλίνη σε αλεύρι σίτου και αλεύρι από φαγόπυρο. Τα άτομα της δεύτερης κατηγορίας εμφάνιζαν χαμηλότερες τιμές μεταγευματικής γλυκόζης αίματος, χαμηλότερες συγκεντρώσεις λιπιδίων στο πλάσμα και χαμηλότερες πιθανότητες αύξησης βάρους στο μέλλον.

Συμπερασματικά, το φαγόπυρο είναι ένα ψευδοδημητριακό, το οποίο έχει αρκετά οφέλη για την υγεία του ανθρώπου, μέσα από την κατανάλωσή του. Μπορεί να καταναλωθεί με τη μορφή τροφής, συμπληρώματος διατροφής, ή πιθανώς και σε φαρμακευτικά προϊόντα. Μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η βιβλιογραφία δείχνει ότι το φαγόπυρο είναι ασφαλές για κατανάλωση και μπορεί να έχει διάφορες ευεργετικές επιδράσεις στην ανθρώπινη υγεία.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1)       Juan Antonio Giménez-Bastida 1, Henryk Zieliński 1. Buckwheat as a Functional Food and Its Effects on Health. J Agric Food Chem. 2015 Sep 3

2)      Marko Kreft. Buckwheat phenolic metabolites in health and disease.

 Nutr Res Rev. 2016 Jun;29

3)       Fan Zhu. Chemical composition and health effects of Tartary buckwheat. Food Chem. 2016 Jul 15