Σκρουτζ: Μπορεί ο πιο διάσημος χαρακτήρας του Ντίκενς να ήταν νευροδιαφορετικός;

Οι περισσότεροι θα συμφωνούσαν ότι το κλασικό μυθιστόρημα του Τσάρλς Ντίκενς «Χριστουγεννιάτικα κάλαντα», προσφέρει ένα πολύτιμο μάθημα για το πώς να συμπεριφέρεσαι στους άλλους και μια συγκινητική ιστορία λύτρωσης—αλλά η Essaka Joshua, αναπληρώτρια καθηγήτρια Αγγλικών στο Πανεπιστήμιο της Notre Dame, πιστεύει ότι υπάρχουν περισσότερα στην ιστορία.

Ο κύριος χαρακτήρας του μυθιστορήματος, ο Ebenezer Scrooge, είναι ένας από τους πιο γνωστούς φανταστικούς χαρακτήρες και απεικονίζεται συχνά. Υπάρχουν περισσότερες από 100 διασκευές, συμπεριλαμβανομένων ταινιών, θεατρικών παραστάσεων, ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών προγραμμάτων, όπου ο ψυχρός, μίζερος που μισεί τα Χριστούγεννα αλλάζει γνώμη ακριβώς την ώρα που πρέπει να αγκαλιάσει τις γιορτές.

Σε μια νέα ανάλυση του Σκρουτζ, ωστόσο, η Essaka Joshua δίνει μια απροσδόκητη οπτική, θέτοντας μια απλή ερώτηση: Και αν κάναμε λάθος με τον Σκρουτζ; Τι θα συμβεί αν, στην πραγματικότητα, οι χαρακτήρες που τον περιβάλλουν είναι εκείνοι που μπορεί να χρειάζονται περισσότερη ενσυναίσθηση για τον συνάνθρωπό τους—ιδίως εάν αυτός ο άνθρωπος είναι νευροδιαφορετικός;

Η Joshua, της οποίας η έρευνα και η διδασκαλία επικεντρώνονται στις μελέτες αναπηρίας, τώρα ερευνά πώς αλλάζει η ανάγνωση του "A Christmas Carol" εάν ο Σκρουτζ ιδωθεί με αυτόν τον τρόπο.

"Δεν έχει σημασία τι πάθηση μπορεί να έχει ή όχι ο Σκρουτζ. Αυτές οι διαγνώσεις αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου", είπε. "Αλλά τι θα συμβεί αν σκεφτούμε την έλλειψη κατανόησης και άλλα χαρακτηριστικά του Σκρουτζ ως θεμιτό μέρος της προσωπικότητάς του; Προκαλεί ο Σκρουτζ κακό στον εαυτό του ή στους άλλους; Και είναι η "θεραπεία" του συναινετική ή επιθυμητή;"

Η προσωπικότητα του Σκρουτζ χαρακτηρίζεται από την έλλειψη συμπόνιας, τη μοναχικότητά του, την απροθυμία του να ξοδέψει χρήματα και την απογοήτευσή του με την προσδοκία ότι πρέπει να συμμορφώνεται με τους κοινωνικούς κανόνες συμπεριφοράς. Η εξέταση του ποιες από αυτές τις συμπεριφορές χρειάζονται πραγματικά διόρθωση βοηθά τον αναγνώστη να καταλάβει πώς ο Ντίκενς παρουσιάζει τους κανονιστικούς τύπους προσωπικότητας και πώς στιγματίζεται η μη κανονιστική συμπεριφορά, είπε η Essaka Joshua.

«Σε ορισμένα μέρη, το κείμενο είναι κακό για την αρνητική του συμπεριφορά, αλλά σε άλλα σημεία υπάρχει μεγαλύτερη ασάφεια», είπε. «Τρώει το ίδιο μελαγχολικό γεύμα κάθε μέρα στην ίδια μελαγχολική ταβέρνα—και πρέπει να ενώσουμε τις κουκκίδες σε αυτήν και να πούμε "γιατί είναι κακός". Αλλά μπορεί κάλλιστα να μην το συμπεράνουμε καθόλου, και να πούμε απλώς «γιατί πρέπει, γιατί αυτή είναι η ρουτίνα του και αυτό χρειάζεται».

"Και μου αρέσει αυτή η απόχρωση, μου αρέσουν τα κενά εκεί, γιατί λέει στον αναγνώστη να κάνει κάποια δουλειά. Αυτό που είναι συναρπαστικό είναι ότι είναι ένα διαφορετικό κείμενο για τον καθένα, ως αποτέλεσμα."

Στην πραγματικότητα, υποστηρίζει η Joshua, πολλές από τις συμπεριφορές του Σκρουτζ μπορούν να θεωρηθούν ως γνωστικές και συμπεριφορικές στρατηγικές αντιμετώπισης που χρησιμοποιούνται συνήθως από νευροδιαφορετικά άτομα για τη μείωση του άγχους, αποφεύγοντας τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, τηρώντας τις ρουτίνες και χρησιμοποιώντας τελετουργίες επαλήθευσης για να ηρεμήσουν.

Όταν τα πράγματα παίρνουν μια υπερφυσική τροπή, ο Σκρουτζ φαίνεται πιο ενοχλημένος που τα φαντάσματα που τον επισκέπτονται διαταράσσουν την αίσθηση του αναμενόμενου - συχνά με ασήμαντους τρόπους, σημειώνει. Αν και το πρώτο πνεύμα που επισκέφτηκε τον Σκρουτζ, ο εκλιπών συνεργάτης του Τζέικομπ Μάρλεϊ, καταστρώνει ένα σχέδιο για τις επισκέψεις των παρακάτω φαντασμάτων, δεν το τηρούν, φτάνοντας σε διαφορετικά δωμάτια και σε διαφορετικές ώρες από ό,τι περιμένει ο Σκρουτζ.

"Ο Ντίκενς περιγράφει το επίπεδο του άγχους που επικρατεί στον Σκρουτζ επειδή οι ρυθμίσεις μπερδεύτηκαν. Και, ξέρετε, είναι πολύ λογικό για μένα", είπε. "Αυτό θα ήταν πραγματικά τόσο τρομακτικό για μερικούς ανθρώπους όσο και τα φαντάσματα. Όπως και ο Σκρουτζ, έτσι και ο ίδιος ο Ντίκενς είχε μια δύσκολη παιδική ηλικία. Είναι πολύ πιθανό να πρόκειται για γράψιμο με τραύματα."

Το ζήτημα του αν η μη κανονιστική συμπεριφορά είναι ένα αποδεκτό χαρακτηριστικό της προσωπικότητας κάποιου ή απαιτεί διόρθωση είναι σημαντικό για τις μελέτες αναπηρίας, είπε η Joshua.

Η νευροποικιλομορφία αμφισβητεί τον ορισμό καταστάσεων όπως ο αυτισμός, αποκλειστικά ως διαταραχές που πρέπει να θεραπευτούν ή ιατρικές καταστάσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Αντίθετα, ο αυτισμός έχει επαναπροσδιοριστεί ως ένας διαφορετικός τρόπος ύπαρξης, με τα δικά του πλεονεκτήματα  και οι ειδικοί επιδιώκουν να εξισορροπήσουν την ανάγκη για ανθρώπινη άνθηση και σεβασμό για τη διαφορετικότητα με την υποστήριξη κατάλληλων και συναινετικών ιατρικών παρεμβάσεων.

Στο «A Christmas Carol», το ζήτημα περιπλέκεται από δύο ξεχωριστά ηθικά προβλήματα—τόσο τις προσωπικές όσο και τις κοινωνικές επιπτώσεις των πράξεων του Σκρουτζ και τη ζημιά που μπορεί να προκαλέσουν στον ίδιο και στους γύρω του.

Στο περιβάλλον της βικτωριανής Αγγλίας -με ένα τεράστιο μισθολογικό χάσμα μεταξύ των φτωχών και των πλουσίων- η έλλειψη συμπόνιας του έχει τη δυνατότητα να προκαλέσει βάσανα. Ωστόσο, ο Ντίκενς δεν διαχωρίζει αυτή την κοινωνική βλάβη από τη βλάβη της δυσθυμίας του Σκρουτζ στον ευατό του και αντ' αυτού επικεντρώνει την πλοκή σε μια «θεραπεία» και για τα δύο προβλήματα, είπε η Τζόσουα.

«Νομίζω ότι ο Ντίκενς εγκαταλείπει πραγματικά το ζήτημα της προσωπικής ηθικής και του αν οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα να εκφράζουν την προσωπικότητά τους με συγκεκριμένους τρόπους και το αντικαθιστά με το κοινωνικό ζήτημα», είπε. "Ο Σκρουτζ δεν συναινεί ποτέ ή δεν ξεκινά αυτή τη θεραπεία, παρόλο που πιστεύει ότι η συμπεριφορά του είναι ταυτόχρονα βελτιωμένη και εσφαλμένη. Αυτό εγείρει ένα σημαντικό βιοηθικό δίλημμα: Βιώνει ο Σκρουτζ τα χαρακτηριστικά συμπεριφοράς του αρνητικά ή βιώνει τις επιπτώσεις του κοινωνικού στιγματισμού του από αυτά τα χαρακτηριστικά;

«Η ανησυχία του Ντίκενς για την κοινωνική ευημερία μπορεί να υπερβαίνει την ανησυχία του για την εγγενή αξία του Σκρουτζ πριν από την υπερφυσική παρέμβαση».

Πηγές:
University of Notre Dame