Μελέτη: Εθνικό Σχέδιο για τον Έλεγχο του Καρκίνου: Συστάσεις πολιτικής

Η μείωση των νέων περιπτώσεων καρκίνου και της βαρύτητας της νόσου, η βιώσιμη διαχείριση του φορτίου της νόσου από το σύστημα υγείας, η βελτίωση της ποιότητας ζωής των πασχόντων και της οικογένειάς τους, η αύξηση των έγκαιρων διαγνώσεων και της επιβίωσης των νοσούντων από καρκίνο, η αποδοτικότερη χρήση των πόρων και η μείωση του κοινωνικού κόστους του καρκίνου μπορούν να επέλθουν μόνο μέσω ενός Εθνικού Σχεδίου για τον Έλεγχο του Καρκίνου. 

Η πλατφόρμα διαλόγου All.Can Greece ενόψει της Παγκόσμιας Ημέρας κατά του Καρκίνου (4 Φεβρουαρίου), πραγματοποίησε μελέτη με τίτλο: "Εθνικό Σχέδιο για τον Έλεγχο του Καρκίνου: Συστάσεις πολιτικής".  Η παρούσα μελέτη παρουσιάζει συστάσεις πολιτικής, βάσει της κλινικής ή άλλης σχετικής εμπειρίας των μελών της Διοικούσας Επιτροπής της πλατφόρμας διαλόγου all.can Greece, τα οποία εκπροσωπούν μεγάλο μέρος της ογκολογικής κοινότητας της χώρας.

Ακολουθώντας τους στόχους του Ευρωπαϊκού Σχεδίου για την καταπολέμηση του καρκίνου, οι προτεινόμενες συστάσεις πολιτικών υγείας κατά του καρκίνου οργανώνονται στους κάτωθι άξονες παρέμβασης: 
• Αποτελεσματικότερη πρόληψη καρκίνου 
• Εφαρμογή προσυμπτωματικού ελέγχου 
• Έγκαιρη και ακριβής διάγνωση καρκίνου 
• Ποιοτική περίθαλψη-θεραπεία ασθενών με καρκίνο 
• Βελτίωση ποιότητας ζωής ασθενών με καρκίνο και επιβιωσάντων

Επιδημιολογικά στοιχεία 
Στις περισσότερες χώρες του κόσμου, όπως και στην Ελλάδα, ο καρκίνος αποτελεί τη δεύτερη αιτία θανάτου μετά τα καρδιαγγειακά νοσήματα. 
Οι πιο συχνές αιτίες θανάτου από καρκίνο παγκοσμίως είναι κατά φθίνουσα σειρά : • καρκίνος του πνεύμονα 
• καρκίνος του μαστού 
• καρκίνος του προστάτη 
• καρκίνος του παχέος εντέρου 
• καρκίνος ουροδόχου κύστεως  

Πνεύμονας: Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι ο συχνότερος καρκίνος παγκοσμίως και η κύρια αιτία σχετιζόμενων με τον καρκίνο θανάτων, αποτελώντας το 14% επί του συνόλου των διαγνώσεων καρκίνου και το 27% επί του συνόλου των θανάτων από καρκίνο. Στην Ελλάδα με βάση επιδημιολογικά στοιχεία του 2020 από τη Globocan, 8.960 ασθενείς νοσούν κάθε χρόνο από τον καρκίνο του πνεύμονα ενώ το 2020 σημειώθηκαν 7.662 θάνατοι. Ο πενταετής επιπολασμός υπολογίζεται σε 10.449 ασθενείς (100,25/100.000).

Μαστός: Ο καρκίνος του μαστού είναι ο συχνότερος τύπος καρκίνου στις γυναίκες. Περίπου 1 στις 9 γυναίκες θα αναπτύξει καρκίνο του μαστού κάποια στιγμή στη διάρκεια της  ζωής της. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, περισσότερες από 250.000 νέες διαγνώσεις καρκίνου του μαστού γίνονται κάθε χρόνο και 90.000 γυναίκες πεθαίνουν από τη νόσο. Στην Ελλάδα, τα νέα περιστατικά ανέρχονται σε περίπου 7.770 ετησίως και οι θάνατοι από καρκίνο του μαστού σε περίπου 2.330.

Προστάτης: Ο καρκίνος του προστάτη αποτελεί σήμερα το συχνότερο καρκίνο που διαγιγνώσκεται στους άνδρες, ενώ αποτελεί τη δεύτερη αιτία θανάτου από κακοήθεια μετά τον καρκίνο του πνεύμονα. Στην Ελλάδα διαγιγνώσκονται περίπου 6.217 νέες περιπτώσεις καρκίνου του προστάτη το χρόνο (στοιχεία 2020 από Globocan). Όσον αφορά τη θνητότητα, ο καρκίνος του προστάτη ήταν υπεύθυνος για περίπου 1.835 θανάτους το 2020, ενώ ο πενταετής επιπολασμός ανέρχεται σε 25.019 άτομα (489,05/100.000). 

Παχύ Έντερο: Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι ο τρίτος σε θανάτους καρκίνος παγκοσμίως. Στην Ελλάδα διαγιγνώσκονται περίπου 6.529 νέες περιπτώσεις καρκίνου παχέος εντέρου το χρόνο (στοιχεία 2020 από Globocan). Όσον αφορά τη θνητότητα, ο καρκίνος του παχέος εντέρου ήταν υπεύθυνος για περίπου 3.431 θανάτους το 2020, ενώ ο πενταετής επιπολασμός ανέρχεται σε 18.545 άτομα (177.92/100,000).

Ουροδόχος κύστη: Ο καρκίνος της ουροδόχου κύστης είναι ο πέμπτος συνηθέστερος καρκίνος στον δυτικό κόσμο και η δεύτερη πιο συχνή κακοήθεια του ουροποιητικού συστήματος  μετά τον καρκίνο του προστάτη. Στη χώρα μας είναι η 4η αιτία εμφάνισης καρκίνου, σύμφωνα με δεδομένα του IARC-International Agency for Research in Cancer. Στην Ελλάδα διαγιγνώσκονται περίπου 5.645 νέες περιπτώσεις καρκίνου ουροδόχου κύστης το χρόνο (στοιχεία 2020 από Globocan). Όσον αφορά τη θνητότητα, ο καρκίνος της ουροδόχου κύστης ήταν υπεύθυνος για περίπου 1.543 θανάτους το 2020, ενώ ο πενταετής επιπολασμός ανέρχεται σε 17.921 άτομα (171,94/100.000). 

Στοιχεία για το άμεσο κόστος στην Ελλάδα δεν υπάρχουν, ωστόσο εκτιμάται ότι το κόστος για τη θεραπεία του καρκίνου κυμαίνεται περίπου στο 6,5% των συνολικών δαπανών για την υγειονομική περίθαλψη.  

Σύμφωνα με αυτή τη μελέτη, το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τον έλεγχο του καρκίνου θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει τις εξής βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες δράσεις: Βραχυπρόθεσμες Δράσεις

• Θεσμοθέτηση Διεύθυνσης Ογκολογίας στο Υπουργείο Υγείας
• Θεσμοθέτηση τμήματος βιοϊατρικής έρευνας για τον καρκίνο στη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας
• Εκπροσώπηση των ασθενών με καρκίνο σε επιτροπές και φορείς διαμόρφωσης πολιτικών για τον καρκίνο και την υγεία
• Ανάπτυξη και εφαρμογή Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τον καρκίνο (δείκτες παρακολούθησης του σχεδίου και πλαίσιο αξιολόγησης της προόδου του)

Μεσοπρόθεσμες δράσεις

• Εναρξη λειτουργίας του Εθνικού Ινστιτούτου Νεοπλασιών • Σύσταση Εθνικού Μητρώου Νεοπλασιών
• Δημιουργία Εθνικών Κέντρων Εμπειρογνωμοσύνης
• Βελτίωση ψηφιακού μετασχηματισμού της υγείας για τον καρκίνο με τη χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας και την εκπαίδευση ασθενών και φροντιστών
• Δημιουργία Εθνικού Δικτύου Ιατρικής Ακριβείας στην Ογκολογία/ΕΔΙΜΟ
• Δημιουργία Εθνικού μητρώου καταγραφής ανισοτήτων και σύνδεση αυτού με το Ευρωπαϊκό
• Συστηματική καταγραφή θεραπευτικών πρωτοκόλλων για καλύτερη αξιολόγηση και έλεγχο της ορθής κλινικής πρακτικής με την εφαρμογή σχετικών διεθνών κατευθυντήριων οδηγιών για τον καρκίνο
• Εφαρμογή πιλοτικού Ογκολογικού-Αιματολογικού πληροφοριακού συστήματος νοσοκομείων
• Παραγωγή ετήσιας έκθεσης για τις ανισότητες στη διαχείριση του καρκίνου  

Οι προτάσεις για ένα Εθνικό Σχέδιο για την Καταπολέμηση του Καρκίνου (ΕΣΚΚ) βασίζονται στην αυξημένη επιβάρυνση της χώρας από τον καρκίνο, στην βαρύτητα των παραγόντων κινδύνου, στα δημογραφικά δεδομένα και στους διαθέσιμους πόρους για την εφαρμογή του ΕΣΚΚ, στο πλαίσιο της κουλτούρας υγείας της χώρας, του εθνικού συστήματος υγείας. Η μελέτη στόχο έχει να υποστηρίξει το Υπουργείο Υγείας και τα άλλα συναρμόδια Υπουργεία και φορείς στον σχεδιασμό και την υλοποίηση ενός ολοκληρωμένου σχεδίου με στόχο τη μείωση της επιβάρυνσης της χώρας από τον καρκίνο.

Οπως αναφέρεται σήμερα είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαίο να εκμεταλλευτεί η χώρα τις ευκαιρίες που παρέχουν οι δύο πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το Ευρωπαϊκό Σχέδιο για τον Καρκίνο και η Αποστολή Καρκίνος για την έρευνα και την τεχνολογία στον καρκίνο. 

Η Επιτροπή θα θεσπίσει, έως το 2025, δίκτυο που θα συνδέει τα αναγνωρισμένα εθνικά ολοκληρωμένα κέντρα καρκίνου (Comprehensive cancer centers-CCC) σε κάθε κράτος μέλος (βλ. JA NοΕ, CRANE, Can.HEAL). Το εν λόγω δίκτυο CCC network, θα διευκολύνει την υιοθέτηση διάγνωσης και θεραπείας με διασφάλιση της ποιότητας, συμπεριλαμβανομένης της εκπαίδευσης, της έρευνας και των κλινικών δοκιμών σε ολόκληρη την ΕΕ. Η δράση αυτή θα συμβάλει στην παροχή υψηλής ποιότητας περίθαλψης και στη μείωση των ανισοτήτων στην ΕΕ, δίνοντας ταυτόχρονα στους ασθενείς τη δυνατότητα να λάβουν διάγνωση και θεραπεία κοντά στο σπίτι. 
Το Ευρωπαϊκό Σχέδιο κατά του Καρκίνου στοχεύει να διασφαλίσει ότι το 90% των επιλέξιμων ασθενών θα έχουν πρόσβαση σε ολοκληρωμένα κέντρα για τον καρκίνο έως το 2030. 
Με βάση τον ανωτέρω στόχο με ορίζοντα το 2030, οι χώρες μέλη χρειάζεται να εργαστούν συστηματικά για την αναδιοργάνωση του εθνικού τους συστήματος ογκολογικής περίθαλψης, ώστε να δημιουργηθούν, στις χώρες που δεν υπάρχουν ή υπάρχουν λίγα, ολοκληρωμένα κέντρα καρκίνου-CCCs. 

Το Εθνικό Πρόγραμμα για την Καταπολέμηση του Καρκίνου θα πρέπει να βασίζεται σε μια οργανωτική λογική και να ορίζει ακριβή χρονοδιαγράμματα για την υλοποίηση των δράσεων και τη σχετική χρηματοδότηση. Επιπλέον, να προβλέπει ρυθμιστικές και νομοθετικές αλλαγές, όπως η φαρμακευτική στρατηγική για την Ευρώπη και η μεταρρύθμιση της φαρμακευτικής νομοθεσίας για τη διευκόλυνση της έγκαιρης πρόσβασης σε αντικαρκινικά φάρμακα. Η χρηματοδότηση για τη συγκεκριμένη υλοποίηση των παρεμβάσεων που θα μπορούσε ενδεχομένως να παρέχει το Εθνικό Πρόγραμμα για τον Καρκίνο και η αξιολόγηση του αντίκτυπου, της προτεραιότητας και της δυνατότητας εφαρμογής τους παραμένει βασικό ζήτημα προς ανάλυση. Αυτή η αξιολόγηση πρέπει να γίνει υπό το φως των πόρων από τους οποίους μπορεί να αντλήσει ο τομέας της ογκολογίας, λαμβάνοντας υπόψη το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα για την Καταπολέμηση του Καρκίνου και άλλα εργαλεία χρηματοδότησης από την Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως το Horizon Europe, το Erasmus+, την Ψηφιακή Ευρώπη, τα Ταμεία Πολιτικής Συνοχής InvestEU. 

Το 2020, στην Ευρώπη διαγνώστηκαν 4,4 εκατομμύρια άνθρωποι με καρκίνο, ενώ 1,9 εκατομμύρια άτομα έχασαν τη ζωή τους. Οι ζωές που χάνονται από καρκίνο στην ΕΕ αναμένεται να αυξηθούν κατά περισσότερο από 24 % έως το 2035 , καθιστώντας τον την κύρια αιτία θανάτου στην ΕΕ.  
Ο συνολικός οικονομικός αντίκτυπος του καρκίνου στην Ευρώπη εκτιμάται ότι υπερβαίνει τα 100 δισ.  ευρώ ετησίως.