Τέσσερις τύποι γιατρών απέναντι στον καρκινοπαθή

Η κυρία Ρίκα πείστηκε από τη νύφη της να κάνει για πρώτη φορά προληπτική μαστογραφία και υπέρηχο. Ο ακτινολόγος βρήκε "κάτι" και την έστειλε σε χειρουργό, ο οποίος με τη σειρά του την παρέπεμψε επειγόντως σε ογκολόγο, επειδή "δεν του άρεσε" αυτό που αφαίρεσε.

Αντιμέτωπη με το άγνωστο, φοβισμένη και σε ευάλωτη ψυχοσυναισθηματική κατάσταση, η γυναίκα προσέρχεται στο πρώτο ραντεβού με τον ογκολόγο, αναζητώντας απαντήσεις σε πολλά ερωτήματα, μεταξύ αυτών και το "γιατί σε μένα". Έχει αγωνία να μάθει αν αυτό που έχει αντιμετωπίζεται, αν θα κάνει χημειοθεραπείες, αν θα πέσουν τα μαλλιά της και πώς θα προγραμματίσει τη ζωή της, που γύρισε ανάποδα από τη μια μέρα στην άλλη: Δουλειά, παιδιά, οικογένεια, υποχρεώσεις, πρέπει να μπουν σε μια σειρά, πίσω από την ανάγκη επείγουσας αντιμετώπισης του προβλήματος υγείας. Ο τρόπος προσέγγισής της από τον θεραπευτή σε αυτό το πρώτο ραντεβού είναι καθοριστικής σημασίας.

Τέσσερις διαφορετικοί χαρακτήρες "γιατρών" κάθισαν διαδοχικά απέναντι στην "ασθενή", στο πλαίσιο ενός διδακτικού ιατροθεατρικού δρώμενου, που εκτυλίχθηκε στο κλείσιμο του 2^ου Πανελλήνιου Συνεδρίου "Ταξίδι στον κόσμο των ΤΚΙ - Αναστολείς Τυροσινικών Κινασών στην Ογκολογία", στη Θεσσαλονίκη. Η κλιμάκωση των χαρακτήρων, από τον αυστηρό και τον διεκπεραιωτικό ως τον καθησυχαστικό αλλά αδέξιο, οδήγησε στον κατάλληλο γιατρό με ενσυναίσθηση που αφιερώνει χρόνο στον ασθενή, ακούει τις αγωνίες του και του δίνει τις ορθές απαντήσεις.

1^ος: Κοφτός, αυστηρός

Ο πρώτος χαρακτήρας - παράδειγμα προς αποφυγή - είναι "στεγνός", αυστηρός και σχεδόν μαλώνει την ασθενή, δημιουργώντας της ενοχές για την παράλειψη των προληπτικών εξετάσεων. Ένας χαρακτηριστικός διάλογος:

- Καλά, εσείς δεν είχατε παρατηρήσει κάτι στο μαστό;

- Όχι, αλλά δεν έψαχνα κιόλας

- Δεν έχουμε πει εμείς οι γιατροί ότι από την ηλικία των 40 και πάνω πρέπει να κάνετε κάθε χρόνο μαστογραφία;

Υποβαθμίζει εντελώς την ανησυχία της γυναίκας για την απώλεια των μαλλιών της λόγω της χημειοθεραπείας, λέγοντας "για τρίχες θα μιλάμε τώρα;", ενώ σε μια αδέξια προσπάθεια να την καθησυχάσει για την έκβαση πετυχαίνει το αντίθετο, επικαλούμενος το παράδειγμα άλλης ασθενούς με το ίδιο πρόβλημα που "είναι ακόμα στη ζωή". Δεν συμμερίζεται στο ελάχιστο τις ανησυχίες της για τον προγραμματισμό των οικογενειακών και επαγγελματικών της υποχρεώσεων, ενώ στο ερώτημα πότε θα ξεκινήσει η θεραπεία, απαντά "έχετε ήδη αργήσει. Θα έπρεπε να έχουμε ξεκινήσει χθες".

2^η: Διεκπεραιωτική

Η δεύτερη γιατρός του δρώμενου ακούει την ασθενή, αλλά ταυτόχρονα ασχολείται και με άλλα πράγματα: κοιτάει το κινητό της και δίνει οδηγίες για τη διαχείριση άλλων ασθενών. Δεν αποπαίρνει την καρκινοπαθή όπως ο πρώτος, αλλά είναι διεκπεραιωτική και δεν ακουμπά καθόλου τις ανησυχίες της, δίνοντας ελάχιστες απαντήσεις.

• Τα μαλλιά θα πέσουν;
• Όπως σε όλες οι γυναίκες στη θέση σας. Αλλά σε έξι μήνες θα ξαναβγούν.
• Πότε πρέπει να ξεκινήσουμε;
• Το συντομότερο. Δεν είμαστε για να καθυστερούμε.
• Έχω δουλειά, παιδιά, οικογένεια…
• Τι να σου απαντήσω τώρα σε αυτό.

Η γιατρός δεν λέει ανακρίβειες, δεν κάνει λάθη, είναι αποτελεσματική, αλλά δεν είναι αυτό που θέλει η ασθενής στο πρώτο ραντεβού. Στην τελική της ερώτηση αν θα τη σώσει, απαντά: "Δεν χρειάζεται να λέμε μεγάλα λόγια. Κλείστε ραντεβού με τη γραμματέα μου για να ξεκινήσουμε θεραπεία".

3^η: Συναισθητική αλλά άπειρη

Η τρίτη ογκολόγος κοιτάει την ασθενή στα μάτια, εστιάζει στο πρόβλημά της, ακούει με λεπτομέρεια τους προβληματισμούς της και απαντάει με αμεσότητα στα περισσότερα από τα ερωτήματά της. Την ενημερώνει ότι στην δική της περίπτωση η χημειοθεραπεία θα είναι ήπιας μορφής, ενώ απαντά με ένα αισιόδοξο μήνυμα στην ερώτηση "γιατί σε εμένα, αφού δεν αρρώσταινα ποτέ":

• Αυτό σημαίνει ότι έχετε πολύ γερό οργανισμό, κι αυτό είναι ευχάριστο και αισιόδοξο.

Υποπίπτει, όμως, σε δύο λάθη αδεξιότητας και πιθανής απειρίας: Αρχικά λέει στην ασθενή το αχρείαστο "Κακώς πήγατε σε χειρουργό, σε μένα έπρεπε να ρθείτε", ενώ στη συνέχεια, επιχειρώντας να την εμψυχώσει, την ενημερώνει πως οι πιθανότητες είναι 80% υπέρ της.

"Ο ασθενής εστιάζει στο 20% που δεν θα πάει καλά. Βλέπει το ποτήρι μισοάδειο. Τα νούμερα βλάπτουν, τουλάχιστον στην πρώτη επαφή με τον ασθενή, γιατί γίνονται αντικείμενο παρανόησης προς το δυσμενέστερο. Χρειάζεται προσοχή πώς μεταδίδουμε την πληροφορία", σχολίασε ο πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής του Συνεδρίου, ογκολόγος παθολόγος, πρώην αναπληρωτής καθηγητής στο UCLA, δρ Χρήστος Εμμανουηλίδης.

4^η: Το παράδειγμα ορθής διαχείρισης

Η τέταρτη γιατρός αφιερώνει σχεδόν διπλάσιο χρόνο από τους προηγούμενους, παρακολουθώντας με προσοχή όσα της λέει η ασθενής και απαντά στους προβληματισμούς της με υπεύθυνο και ρεαλιστικό τρόπο, δείχνοντας συναισθηματική επαφή.

Για την χημειοθεραπεία, την ενημερώνει πως είναι ανεκτή από τις περισσότερες γυναίκες, καθώς τα φάρμακα έχουν εξελιχθεί. "Πιστέψτε με, θα ταλαιπωρηθείτε, αλλά όλα θα πάνε καλά" της λέει, επικαλούμενη παραδείγματα γυναικών που εξακολουθούν να εργάζονται στη διάρκεια της θεραπείας, ενώ τα παιδιά τους προσφέρουν μοναδική στήριξη στο σπίτι.

Στην ανησυχία για την απώλεια μαλλιών, της προτείνει λύσεις όπως μια όμορφη περούκα, αλλά και την επιλογή του "κρύου καπέλου" που μπορεί να φορέσει στη χημειοθεραπεία, καταφέρνοντας να κρατήσει τα μαλλιά της. "Έχετε χρόνο να το σκεφτείτε, η επιλογή θα είναι δική σας", της λέει.

Της δίνει την κάρτα της, δηλώνοντας διαθέσιμη να μιλήσουν στο κινητό για κάτι επείγον, ενώ τη συνοδεύει στη γραμματεία για να γνωρίσει το προσωπικό και να κλείσουν το επόμενο ραντεβού.

"Τουλάχιστον στο πρώτο ραντεβού είναι σημαντικό να βρούμε χρόνο. Να είμαστε ήρεμοι, να μην είμαστε βιαστικοί και να εστιαστούμε στον συγκεκριμένο άνθρωπο που έχουμε απέναντί μας. Να γνωρίσουμε, όχι μόνο τα ιατρικά του δεδομένα, αλλά τον ίδιο τον άνθρωπο", επεσήμανε ο ψυχίατρος Πέτρος Φωτιάδης.

Το ιατροθερατρικό δρώμενο έγινε με τη συνδρομή εκπαιδευμένων εθελοντριών του Συλλόγου Γυναικών Με Καρκίνο του Μαστού "Άλμα Ζωής".