Ρ. Λεονταρή: Ο ιατροδικαστής ως άνθρωπος απέναντι στην τραγωδία

Τέμπη, Απρίλιος 2003, 21 νεκροί μαθητές από το Μακροχώρι Ημαθίας. Μαλιακός, Σεπτέμβριος 2004, 7 νεκροί μαθητές από τη Φαρκαδόνα Τρικάλων. Τέμπη, Φεβρουάριος 2023, 57 νεκροί από τη σύγκρουση δύο τρένων, οι περισσότεροι φοιτητές.

Τρεις τραγωδίες με κοινό παρονομαστή μια γυναίκα, την ιατροδικαστή Λάρισας, Ρουμπίνη Λεονταρή (φωτογραφία), η οποία είχε το θλιβερό καθήκον της υποδοχής των νεκρών, της διενέργειας νεκροψίας - νεκροτομής, της ταυτοποίησης κατά περίπτωση και της παράδοσης των σορών στους οικείους τους.

Λίγες μέρες μετά την ολοκλήρωση των νεκροψιών σε 56 θύματα της μεγαλύτερης σιδηροδρομικής τραγωδίας στην ιστορία της χώρας, η προϊσταμένη της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Λάρισας μιλά στο iatronet.gr για όσα βίωσε. Μοιράζεται σκέψεις και συναισθήματα για την ειδικότητά της, την διαχείριση του θανάτου και τα γεγονότα που την έχουν σημαδέψει στην 27ετή μέχρι σήμερα επαγγελματική και επιστημονική διαδρομή της. Απαντά στο ερώτημα αν μετάνιωσε ποτέ που ακολούθησε την συγκεκριμένη ειδικότητα, μιλά για το βαθμό εξοικείωσης ενός ιατροδικαστή με τον θάνατο, ενώ περιγράφει με συγκίνηση την επαφή της με τους συγγενείς των νεκρών.

Οι δύο τραγωδίες των Τεμπών

"Δεν μπορούσα ποτέ να φανταστώ ότι θα γινόταν στην περιοχή μας ένα δυστύχημα τέτοιου μεγέθους", λέει εισαγωγικά. Και αν στην σιδηροδρομική τραγωδία της 28^ης Φεβρουαρίου την συγκλόνισε η μαζικότητα, οι εικόνες του 2003 με τους 21 νεκρούς μαθητές παραμένουν ανεξίτηλα χαραγμένες στη μνήμη της, 20 χρόνια μετά.

"Υπήρξε μια μεγάλη διαφορά μεταξύ των δύο γεγονότων, όσον αφορά την διαχείριση από την υπηρεσία μου", διευκρινίζει, εξηγώντας πως η αναγνώριση των θυμάτων έγινε τότε με τον συνήθη τρόπο, από τους γονείς και τους συγγενείς τους, ενώ τώρα ταυτοποιήθηκαν με τη μέθοδο του DNA, από την Ειδική Ομάδα Αναγνώρισης Θυμάτων Καταστροφών.

"Στο δυστύχημα με τους μαθητές οι γονείς αναγνώριζαν τα παιδιά τους παρουσία εμού και της αστυνομίας, σε μια τραγικά επώδυνη διαδικασία για όλους μας. Όταν τελειώσαμε και πήγα για την κανονική μου δουλειά στο άδειο νεκροτομείο, μετά από δύο μέρες αβάστακτου πόνου, πραγματικά ένιωσα πόσο με είχε λαβώσει και στιγματίσει εκείνο το δυστύχημα", σημειώνει και προσθέτει: "Αυτή τη φορά δεν υπήρξε σε προσωπικό επίπεδο η επώδυνη αναγνώριση. Θεωρώ ότι καλώς έγινε έτσι, γιατί ένας γονιός που είναι ήδη απίστευτα τραυματισμένος ψυχικά, επιβαρύνεται πολύ περισσότερο αν δει την σορό σε αυτή την άσχημη κατάσταση. Όμως, τώρα ήταν πολύ μεγαλύτερη η μαζικότητα, τρεις φορές μεγαλύτερος αριθμός νεκρών".

Δεν μετάνιωσα που έγινα ιατροδικαστής

Όταν σπούδαζε Ιατρική, η κ. Λεονταρή σκόπευε αρχικά να ακολουθήσει την ειδικότητα του χειρουργού, αλλά τελικά επέλεξε την ιατροδικαστική. Όταν τη ρωτούν αν κάποιες στιγμές αυτής της διαδρομής ένιωσε να μετανιώνει για την επιλογή της, η απάντησή της είναι αρνητική.

"Η Ιατροδικαστική είναι μια πολύ σπουδαία ειδικότητα, ίσως όχι τόσο κατανοητή σε βάθος από τον κόσμο που δεν γνωρίζει τι κάνουμε. Πολλοί νομίζουν ότι ασχολούμαστε μόνο με νεκρούς και νεκροτομές", αναφέρει. Διευκρινίζει πως στην Ελλάδα η ειδικότητα ασκείται διαφορετικά από άλλες χώρες του κόσμου, όπου οι παθολογικές νεκροτομές - αυτές που δεν έχουν δικαστικό ενδιαφέρον - γίνονται από παθολογοανατόμους, ενώ οι ιατροδικαστές αναλαμβάνουν μόνο αυτές που αφορούν κάποιο αδίκημα (ανθρωποκτονία, βιασμός, ιατρική αμέλεια) ή μαζική καταστροφή.

"Πάντα με γοήτευε αυτή η ειδικότητα, που είναι πολύ περιεκτική, διεπιστημονική και έχει πολύ συγκεκριμένο κρίσιμο ρόλο στο δικαστικό σύστημα. Δεν το μετάνιωσα ποτέ που την ακολούθησα, αν και κάποιες φορές έχω παράπονο για το ότι δεν είναι θεσμικά κατοχυρωμένη όπως θα έπρεπε να είναι σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα", σημειώνει.

Η εξοικείωση με τον θάνατο

Πώς προσεγγίζει, ανθρώπινα, ένας ιατροδικαστής το πρόσωπο του θανάτου; "Αν κρίνω από τον εαυτό μου, ήταν δύσκολα στην αρχή, οι εικόνες περνούσαν από τα μάτια μου κατά τη διάρκεια της ημέρας. Τώρα με την εμπειρία όλων αυτών των χρόνων, μπορώ να πω πως σιγά - σιγά έρχεται κάποιου είδους εξοικείωση", λέει, για να συμπληρώσει: "Εξακολουθώ όμως και σήμερα να κουβαλάω μέσα μου πολλές φορές τις δύσκολες περιπτώσεις. Και αυτές που με αγγίζουν στο ανθρώπινο κομμάτι είναι κυρίως οι βιασμοί παιδιών και η παιδική κακοποίηση. Στην προκείμενη περίπτωση των Τεμπών με έχει στιγματίσει η μαζικότητα της τραγωδίας".

Η αγκαλιά του συγγενή

Η ιατροδικαστής κρατάει με συγκίνηση τις περιπτώσεις που οι συγγενείς των θυμάτων την αγκαλιάζουν και την ευχαριστούν κλαίγοντας. Ένα "ευχαριστώ" που ούτε η ίδια μπορεί να ερμηνεύσει ακόμη.

"Συνέβη και τώρα, αλλά και σε άλλες περιπτώσεις. Και στην πόλη της Λάρισας συναντάω ανθρώπους στο δρόμο που έχουν χάσει δικούς τους και μου λένε ‘ευχαριστώ, μας απάλυνες τον πόνο’", λέει και προσθέτει: "Πολλές φορές και εγώ αναρωτήθηκα. Μα εγώ δεν έσωσα το παιδί τους. Μακάρι να μπορούσα να το σώσω. Δεν είναι η ώρα κατάλληλη για να ρωτήσω παραπάνω, να το αναλύσω για να το καταλάβω αυτό το ευχαριστώ. Αλλά, με συγκινεί πραγματικά".

Ο κατάλογος των θυμάτων παραμένει  ανοιχτός

Στην Ιατροδικαστική Υπηρεσία Λάρισας έγιναν οι νεκροτομές σε 56 θύματα της τραγωδίας, ενώ η λίστα παραμένει ανοιχτή, καθώς η 23χρονη φοιτήτρια Εριέττα Μ. εξακολουθεί να θεωρείται αγνοούμενη.

Παρά την προφανή αιτία θανάτου, η ιατροδικαστική διερεύνηση έγινε κανονικά σε κάθε θύμα, διευκρινίζει η κ. Λεονταρή. "Κάθε άνθρωπος είχε άλλα ευρήματα. Κάποια σορός ήταν απανθρακωμένη, άλλη διαμελισμένη, άλλη είχε μόνο κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις ή κακώσεις θώρακος - κοιλίας. Σε κάθε νεκροτομή κρατήθηκαν αναλυτικές σημειώσεις και θα συνταχθούν οι αντίστοιχες ιατροδικαστικές εκθέσεις. Το μόνο κοινό θα έλεγα που είχαν ήταν η αναφορά πως ήταν θύματα σιδηροδρομικού δυστυχήματος, απλά και μόνο για να αποζημιωθούν σε δεύτερο χρόνο οι οικογένειες", καταλήγει.