ΑΠΘ: Εξιτήριο στον μισό χρόνο μετά από μεταμόσχευση ήπατος

Ασθενείς που λαμβάνουν ηπατικό μόσχευμα στην Χειρουργική Κλινική Μεταμοσχεύσεων του ΑΠΘ στο Ιπποκράτειο νοσοκομείο Θεσσαλονίκης μπορούν να αποκατασταθούν τάχιστα, να περπατήσουν στον διάδρομο μόλις 5 μέρες μετά το χειρουργείο και να επιστρέψουν στο σπίτι τους σε μόλις 10 μέρες, αντί για 22 μέρες κατά μέσο όρο με τις παραδοσιακές μεθόδους. Αυτό επιτυγχάνεται χάρη στο πρωτόκολλο ταχείας αποκατάστασης ασθενών μετά από χειρουργική επέμβαση (ERAS), με την Κλινική του ΑΠΘ να είναι η μοναδική στην Ελλάδα και μια από τις ελάχιστες στην Ευρώπη που το εφαρμόζει σε μεταμοσχεύσεις ήπατος.

Οι υπεύθυνοι της Κλινικής θα παραλάβουν το Βραβείο Αριστείας της Σχολής Επιστημών Υγείας του ΑΠΘ για το ακαδημαϊκό έτος 2021 - 2022, στην κατηγορία "Εφαρμογή Καινοτόμων Μεθόδων και Τεχνικών για πρώτη φορά στην Ελλάδα", στη διάρκεια τελετής που θα πραγματοποιηθεί το απόγευμα της Τετάρτης, 2 Μαϊου στην Αίθουσα Τελετών της Παλιάς Φιλοσοφικής.

Ο υπεύθυνος εφαρμογής του καινοτόμου πρωτοκόλλου, αναπληρωτής καθηγητής της Κλινικής Μεταμοσχεύσεων, Γεώργιος Κατσάνος (φωτογραφία), μιλά στο iatronet.gr για τη διαδικασία που ακολουθείται, για τα προκαταρκτικά αποτελέσματα της μελέτης που βρίσκεται σε εξέλιξη, καθώς και για τα οφέλη της μεθόδου, τόσο για τον ασθενή, όσο και για το σύστημα Υγείας.

Ελάχιστα κέντρα στην Ευρώπη

Το πρωτόκολλο βασίζεται στη συνέργεια γιατρών πολλών ειδικοτήτων και νοσηλευτών, ενώ εφαρμόζεται εδώ και αρκετά χρόνια σε λιγότερο βαριά χειρουργεία.

«Εφαρμοζόταν αρχικά κυρίως στην χειρουργική παχέος εντέρου, με δυνατότητα εξιτηρίου σε 5 μέρες, έναντι 10 ως 14 με τα παραδοσιακά πρωτόκολλα. Σταδιακά άρχισε να επεκτείνεται σε πιο πολύπλοκες επεμβάσεις», εξηγεί ο κ.Κατσάνος, για να προσθέσει, ωστόσο, πως «η μεταμόσχευση ήπατος ήταν πάντα ένα ‘ταμπού’ γιατί είναι από τα πιο βαριά χειρουργεία για μια πολυσυστηματική νόσο με τους άρρωστους να βρίσκονται σε βαριά κατάσταση».

Η Χειρουργική Κλινική Μεταμοσχεύσεων του ΑΠΘ, ένα από τα δύο κέντρα μεταμόσχευσης ήπατος στην Ελλάδα (μαζί με το "Λαϊκό") άρχισε να το εφαρμόζει το 2019. "Είμαστε οι μοναδικοί στην Ελλάδα και από τους ελάχιστους στην Ευρώπη. Μια ομάδα στο Παρίσι το εφάρμοσε περίπου ένα χρόνο πριν από εμάς", λέει ο αναπληρωτής καθηγητής.

Εξιτήριο σε 10 μέρες αντί για 22

Εξηγώντας τη μεθοδολογία, ο κ.Κατσάνος διευκρινίζει πως το πρωτόκολλο συνοδεύει τον ασθενή από την περίοδο πριν κάνει εισαγωγή στο νοσοκομείο μέχρι το εξιτήριο. "Περιλαμβάνει αρχικά την προετοιμασία του με εξειδικευμένη διατροφή πριν την χειρουργική επέμβαση, την εκπαίδευση και συμμετοχή του στη νοσηλευτική και θεραπευτική διαδικασία -δηλαδή να ξέρει τι τον περιμένει και πώς θα εξελιχθεί αυτό το ταξίδι μέσα από την περιπέτεια που θα ζήσει", σημειώνει και προσθέτει: "Στο χειρουργείο περιλαμβάνει εφαρμογή χειρουργικών τεχνικών με σαφώς μικρότερες τομές και με μια χειρουργική σαφώς πιο αναίμακτη. Το πιο σημαντικό κομμάτι, ωστόσο, είναι μετά το χειρουργείο: πολύ γρήγορη αποδιασωλήνωση, πολύ γρήγορη κινητοποίηση του ασθενή, πολύ γρήγορη επανασίτισή του από το στόμα, πολύ γρήγορη και ασφαλής αφαίρεση όλων των καθετήρων, είτε αυτοί είναι ενδοφλέβιοι, είτε ουροκαθετήρες".

Για να επιτευχθεί ο στόχος είναι καθοριστικός ο ρόλος όχι μόνο του χειρουργού, αλλά και του αναισθησιολόγου, ο οποίος θα πρέπει να εξειδικεύσει τον τρόπο με τον οποίο δίνει την αναισθησία και διαχειρίζεται τον ασθενή, η συνεργασία του άρρωστου, με ιδιαίτερα κομβικό ρόλο του νοσηλευτικού προσωπικού. "Αυτό είναι που θα ‘πέσει’ αν θέλετε πάνω στον ασθενή, θα τον ενθαρρύνει να σηκωθεί από το κρεβάτι, αρχικά να καθίσει στην καρέκλα και μετά να κινητοποιηθεί. Στόχος είναι 5 μέρες μετά το χειρουργείο να περπατά στο διάδρομο".

Σύμφωνα με τα προκαταρκτικά αποτελέσματα μελέτης εφαρμογής του πρωτοκόλλου στην κλινική πράξη, που ανακοινώθηκαν στο Ευρωπαϊκό Συνέδριο Μεταμοσχεύσεων στο Μιλάνο, οι ασθενείς στους οποίους εφαρμόστηκε η μέθοδος ταχείας αποκατάστασης βγήκαν από το νοσοκομείο κατά μέσο όρο 10 μέρες μετά το χειρουργείο, χωρίς υπάρξουν διαφορές στις μετεγχρειρητικές επιπλοκές και χωρίς κάποιος απ΄ αυτούς να χρειαστεί επανεισαγωγή. Στην ομάδα ασθενών με το παραδοσιακό πρωτόκολλο, ο μέσος χρόνος εξιτηρίου ήταν 22 μέρες.

"Δηλαδή είχαμε 55,6% μείωση του χρόνου νοσηλείας στο νοσηλευτικό ίδρυμα, γεγονός πολύ σημαντικό και ευεργετικό, όχι μόνο για τον ίδιο τον ασθενή, αλλά και για το σύστημα υγείας και τη μείωση του κόστους νοσηλείας", επισημαίνει ο κ. Κατσάνος.

Το πρωτόκολλο εφαρμόζεται με ασφάλεια σε επιλεγμένους ασθενείς, που αντιστοιχούν περίπου στο 30% όσων υποβάλλονται σε μεταμόσχευση ήπατος, με κύριο κριτήριο επιλογής την καλή γενική τους κατάσταση.

Η πανδημία και οι εκκρεμότητες

Η μέθοδος έχει εφαρμοστεί μέχρι σήμερα σε 15 μεταμοσχεύσεις ήπατος. Η πανδημία κορωνοϊού έβαλε προσωρινό «φρένο» στην εφαρμογή της, λόγω της κατάστασης έκτακτης ανάγκης, τη μείωση των διαθέσιμων χώρων και του προσωπικού της Κλινικής. Ο αν. καθηγητής παρατηρεί πως παρά την ύφεση της πανδημίας οι πόροι δεν έχουν επιστραφεί.

"Μας αφαίρεσαν τα μονόκλινα, λόγω συγχώνευσης κλινικών για τις ανάγκες της πανδημίας και περιμέναμε κάποια στιγμή να μας τα επιστρέψουν, όπως και το προσωπικό που μας πήραν. Μέχρι στιγμής αυτό δεν έχει γίνει. Υποχωρεί η πανδημία μεν, αλλά ο αντίκτυπος δεν έχει υποχωρήσει σε ό,τι αφορά την δική μας λειτουργία", σημειώνει και εκφράζει την ελπίδα η επιστροφή των πόρων να γίνει σύντομα καθώς, όπως λέει, "καταλαβαίνει κανείς ότι σε μια κλινική μεταμοσχεύσεων, όπου οι ασθενείς είναι ανοσοκατεσταλμένοι, το μονόκλινο δεν είναι πολυτέλεια, είναι βασική ανάγκη".

Αύξηση δωρεάς οργάνων

Η συντονισμένη καμπάνια ενημέρωσης του ΕΟΜ και του Υπουργείου Υγείας, σε συνδυασμό με ορισμένα περιστατικά που ευαισθητοποίησαν τους πολίτες το τελευταίο διάστημα, έχουν δώσει προωθητική δύναμη στη δωρεά οργάνων, ωστόσο η Ελλάδα εξακολουθεί να βρίσκεται χαμηλά.

"Έχουμε στη χώρα μας περίπου 5 με 7 δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού, ενώ ο στόχος θα ήταν να είμαστε πάνω από 20, αλλά αυτό που βλέπουμε είναι ότι οι προσπάθειες αρχίζουν και αποδίδουν. Έχουμε αύξηση στον αριθμό των δοτών και των μεταμοσχεύσεων", διαπιστώνει ο κ. Κατσάνος. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Κλινικής του ΑΠΘ, το 2022 έγιναν 30 μεταμοσχεύσεις ήπατος στο Ιπποκράτειο, από περίπου 18 ως 20 ετησίως κατά μέσο όρο τα τελευταία χρόνια. Συνολικά στην Κλινική έχουν διενεργηθεί 677 μεταμοσχεύσεις ήπατος από την ίδρυσή της μέχρι σήμερα.