Σιδηροπενία: Απαντήσεις σε συνήθη ερωτήματα

O σίδηρος είναι σημαντικό ιχνοστοιχείο  για την ομαλή λειτουργία του σώματος διότι συντελεί στη μεταφορά οξυγόνου στους ιστούς ως συστατικό της αιμοσφαιρίνης του αίματος και έχει ζωτική σημασία για το μεταβολισμό των κυττάρων.

Η σιδηροπενία είναι παθολογική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από έλλειψη σιδήρου. Η πτώση των επιπέδων σιδήρου του σώματος είναι από τα πιο κοινά παθολογικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο ειδικός παθολόγος στην ιατρική πράξη, ακόμη και σε νέους κατά τα λοιπά υγιείς ανθρώπους. Συνήθη ερωτήματα για τη σιδηροπενία απασχολούν αρκετούς πολίτες ενώ λανθασμένες αντιλήψεις είναι ιδιαίτερα διαδεδομένες, με αποτέλεσμα αρκετές φορές να επικρατεί αδικαιολόγητος εφησυχασμός ή στον αντίποδα αδικαιολόγητη ανησυχία:

Όταν ο σίδηρος του αίματος είναι χαμηλός πάσχω από σιδηροπενία;

Ο σίδηρος του αίματος δεν αποτελεί ακριβή δείκτη της ποσότητας του σιδήρου που διαθέτει ο οργανισμός. Εάν η διατροφή σας κατά τις ημέρες που προηγούνται της αιμοληψίας είναι χαμηλή σε τρόφιμα που περιέχουν σίδηρο, ο σίδηρός σας ενδέχεται να είναι ψευδώς χαμηλός. Ακριβέστερος δείκτης των αποθηκών σιδήρου του οργανισμού σας και επομένως του συνολικού σιδήρου που διαθέτει το σώμα σας είναι η φεριτίνη.  Η φεριτίνη είναι μια πρωτεΐνη που απαντάται στους περισσότερους ιστούς του σώματος. Μικρές ποσότητες εκκρίνονται στο αίμα. Στο αίμα η φεριτίνη λειτουργεί ως φορέας σιδήρου  και αποτελεί καλύτερο  δείκτη από το σίδηρο της συνολικής ποσότητας σιδήρου που έχει αποθηκευτεί στο σώμα. Παρά το γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι ταυτίζουν λανθασμένα τον χαμηλό σίδηρο αίματος με τη σιδηροπενία, εάν κατά το checkup, ο σίδηρός σας είναι χαμηλός, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι πάσχετε από σιδηροπενία.

Πάσχω από κόπωση. Οφείλεται στη σιδηροπενία μου;

Όταν είναι μικρού βαθμού, η σιδηροπενία μπορεί να μην έχει συμπτώματα. Προοδευτικά, χαμηλά ερυθρά και χαμηλός αιματοκρίτης εντοπίζονται ενώ συμπτώματα όπως διαταραχές συγκέντρωσης, αδυναμία, μειωμένη ικανότητα μνήμης, ατονία, ζάλη, εύκολη κόπωση, δύσπνοια, αίσθημα ταχυκαρδίας, απώλεια αντοχής, λιποθυμία, αλλοιώσεις δέρματος μαλλιών νυχιών, εύκολη ρυτίδωση εμφανίζονται. Σε σοβαρές περιπτώσεις αναπτύσσονται σχισμές γωνιών στόματος, διαστροφή συμπεριφοράς, κοιλονυχία, νευρολογικά σύνδρομα. Πολλοί άνθρωποι ταυτίζουν την κόπωση με τη σιδηροπενία. Εάν ωστόσο η σιδηροπενία σας είναι μικρού βαθμού και μετά τη θεραπεία της η κόπωση επιμένει πρέπει να διερευνηθείτε για άλλους παθολογικούς παράγοντες που ευθύνονται για την χρόνια κόπωση από την οποία πάσχετε.

Γιατί έχω σιδηροπενία;

Η έλλειψη σιδήρου μπορεί να προέλθει από κακή διατροφή (π.χ. αποφυγή τροφίμων πλούσιων σε σίδηρο), πλημμελή απορρόφηση (π.χ. νοσήματα εντέρου), αυξημένες ανάγκες σε σίδηρο που δεν μπορούν να καλυφθούν από μια συμβατική διατροφή (π.χ. έφηβοι σε ανάπτυξη) ή απώλεια αίματος (π.χ. καρκινώματα εντέρου). Η σιδηροπενία είναι συχνή σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας διότι χάνουν αίμα με την έμμηνο ρύση, κατά την εμμηνόπαυση λόγω ορμονικών αλλαγών,  σε χορτοφάγους διότι συχνά προσλαμβάνουν λίγο σίδηρο με τη διατροφή και σε έγκυες λόγω αυξημένων αναγκών κατά την κύηση. Κατά την παθολογική εξέταση από παθολόγο με σφαιρική γνώση και εμπειρία εντοπίζεται το αίτιο της σιδηροπενίας σε κάθε πάσχοντα και γίνεται εξατομικευμένα η αντιμετώπιση αναλόγως του αιτίου που προκαλεί τη σιδηροπενία.

Πάσχω από σιδηροπενία. Πρέπει να παίρνω σίδηρο σε μόνιμη βάση;

Παρά το χρήσιμο ρόλο του σιδήρου στον οργανισμό, η υπερφόρτωση με σίδηρο προκαλεί σοβαρά προβλήματα. Στην υπερφόρτωση με σίδηρο, το σώμα προσπαθεί να προστατεύσει τον εαυτό του από τον ελεύθερο σίδηρο, διότι μετέχει σε χημικές αντιδράσεις που παράγουν ελεύθερες ρίζες. Έτσι η περίσσια του σιδήρου αποθηκεύεται στους ιστούς με τη μορφή δεσμευτικών συμπλόκων πρωτεϊνών. Λόγω υπερφόρτωσης, γίνεται εναπόθεση σιδήρου σε ιστούς και δυσλειτουργία του οργάνου, ανάλογα με τον ιστό εναπόθεσης. Έτσι επί εναποθέσεως σιδήρου στην καρδιά προκαλούνται καρδιακά προβλήματα, επί εναποθέσεως στο ήπαρ ηπατικά προβλήματα κ.ο.κ. Μία από τις βασικές αιτίες τοξικής άθροισης του σιδήρου στο σώμα είναι η αλόγιστη χρήση συμπληρωμάτων σιδήρου. Τα φάρμακα για το σίδηρο μπορεί να προκαλέσουν επιπρόσθετα φούσκωμα δυσκοιλιότητα ναυτία έμετους μαύρα κόπρανα. Η σωστή αντιμετώπιση της σιδηροπενίας δεν περιλαμβάνει μόνο χορήγηση σιδήρου υπό ιατρική παρακολούθηση αλλά προϋποθέτει και την θεραπεία του αιτίου που προκαλεί τη σιδηροπενία.

Εφόσον πάσχω από σιδηροπενία πρέπει να τρώω κόκκινο κρέας σε καθημερινή βάση;

Ο σίδηρος των φυτικών τροφών είναι λιγότερο αφομοιώσιμος από τον σίδηρο του κρέατος αν και σημαντικές ποσότητες ευρίσκονται σε όσπρια, ελιές, κινόα, μανιτάρια, σπανάκι, κουνουπίδι, σκούρα πράσινα λαχανικά, πατάτες λιαστές ντομάτες. Παρά το γεγονός ότι το κρέας περιέχει υψηλής ποιότητας αφομοιώσιμο σίδηρο, η χρόνια υπερκατανάλωσή του σε καθημερινή βάση δεν συνιστάται. Η υπερβολική λήψη κόκκινου κρέατος συνδέεται με αύξηση χοληστερόλης, ουρικού οξέος και ορισμένα καρκινώματα. Οστρακοειδή και σαρδέλες περιέχουν επίσης υψηλής ποιότητας αφομοιώσιμο σίδηρο.

Συνδυάστε τις τροφές υψηλής περιεκτικότητας σε σίδηρο µε τρόφιµα πλούσια σε βιταµίνη C, όπως χυµό πορτοκαλιού, φράουλες, πιπεριές. Η βιταµίνη C αυξάνει την απορρόφηση του σιδήρου.

Αποφύγετε να συνδυάζετε τροφές πλούσιες σε σίδηρο µε:

Τσάι, καφέ, αναψυκτικά τύπου κόλα, κόκκινο κρασί, γαλακτοκοµικά ή άλλες τροφές πλούσιες σε ασβέστιο, διότι μπορούν να μειώσουν την απορρόφηση σιδήρου.