Πόσο αυξήθηκε η κατανάλωση αλκοόλ στην πανδημία

Πριν ακόμη από την έναρξη της πανδημίας οι καμπύλες της αλκοολικής ηπατοπάθειας έβαιναν αυξητικές στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ. Το ξέσπασμα της υγειονομικής κρίσης, όπως ήταν αναμενόμενο, αύξησε περαιτέρω την κατανάλωση αλκοόλ σε παγκόσμιο επίπεδο, με κάποιες μελέτες μάλιστα να δείχνουν ότι το φαινόμενο συνεχίστηκε και καθ΄ όλη τη διάρκεια του 2022.

Η επίπτωση στην υγεία άρχισε να φαίνεται στις πρώτες αγγλικές και αμερικανικές μελέτες, οι οποίες φανερώνουν σημαντική αύξηση της νοσηρότητας και θνητότητας που σχετίζεται με την αιθυλική αλκοόλη. Τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στη διάρκεια του 21^ου Πανελλήνιου Ηπατολογικού Συνεδρίου που ολοκληρώθηκε στα Ιωάννινα, είναι αν μη τι άλλο ανησυχητικά.

Πόσο αλκοόλ πίνουμε

Όπως ανέφερε η Ηλιάνα Μάνη, παθολόγος, επιμελήτρια Β’ ΕΣΥ στη Β’ Παθολογική Κλινική και Oμώνυμο Εργαστήριο της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ στο Ιπποκράτειο νοσοκομείο, από τη δεκαετία του 1990 μεγάλες μελέτες προσπάθησαν να προσδιορίσουν τα όρια πάνω από τα οποία η κατανάλωση αλκοόλ σχετίζεται με δυσμενή συμβάματα για το ήπαρ. "Φαίνεται, σύμφωνα με τις τελευταίες οδηγίες, ότι αν καταναλώνει κάποιος αλκοόλ, αυτό δεν πρέπει να το κάνει σε ποσότητα πάνω από δύο ποτά τη μέρα αν είναι γυναίκα και πάνω από τρία ποτά τη μέρα αν είναι άνδρας", είπε, για να προσθέσει, πάντως, πως κάποια δεδομένα χαμηλώνουν τα όρια, ειδικά για τις γυναίκες.

Σύμφωνα με στοιχεία του ΠΟΥ, το 2016 κατανάλωναν αλκοόλ σε οποιαδήποτε ποσότητα περίπου 2,5 δισεκατομμύρια του παγκόσμιου πληθυσμού. Τα πρωτεία είχε και διατηρεί η Ευρώπη με ποσοστά κοντά στο 60% του πληθυσμού. Το 5% του ενήλικου πληθυσμού παγκοσμίως και το 9% της Ευρώπης (ή 66 εκατομμύρια άτομα) αντιμετωπίζει διαταραχή χρήσης αιθυλικής αλκοόλης. Η μέση κατανάλωση παγκοσμίως είναι γύρω στα 33 γραμμάρια και στην Ευρώπη φτάνει στα 38 γραμμάρια, τιμή που υπερβαίνει τα όρια των κατευθυντήριων οδηγιών, τόσο για το ήπαρ, όσο και για την ολική θνητότητα. Το 44% του ευρωπαϊκού πληθυσμού ξεκινούσε την κατανάλωση πριν την ενηλικίωση.

Παρά την φαινομενική μείωση του αριθμού των ατόμων που κάνουν χρήση αιθυλικής αλκοόλης από το 2000 ως το 2016, μια προσεκτικότερη ανάλυση των στοιχείων δείχνει πως αυξήθηκε η ποσότητα του αλκοόλ που καταναλώνουν οι χρήστες.

Με δεδομένα του 2019, το 6% των θανάτων παγκοσμίως έχει κάποια σχέση με το αλκοόλ, ενώ στην Ευρώπη η συσχέτιση αυτή αγγίζει 1 στους 10 θανάτους. Σε ό,τι αφορά τα αίτια θανάτου, αυτές αφορούν κατά βάση παθήσεις του πεπτικού, με προεξάρχουσα την κίρρωση του ήπατος, και ακολουθούν καρδιαγγειακά νοσήματα και διαβήτης, μη ηθελημένες βλάβες, λοιμώξεις και κακοήθειες.

Ο επιπολασμός της κίρρωσης σε ΗΠΑ και Ευρώπη παρουσίαζε αύξηση ήδη πριν από την πανδημία, ενώ από το 2015 τόσο η αλκοολική κίρρωση όσο και η μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος ξεπερνούν τη χρόνια ηπατίτιδα C ως αίτιο για ένταξη στη λίστα μεταμόσχευσης.

Στην Ελλάδα

Σύμφωνα πάντα με στοιχεία του ΠΟΥ από το 2016, το 6,1% του ελληνικού πληθυσμού είχε διαταραχή χρήσης αλκοόλης και το 3,7% είχε εξάρτηση από το αλκοόλ, ενώ το 23,6% είχε σοβαρή επεισοδιακή χρήση.

Σε ό,τι αφορά τους θανάτους, η μεγάλη πλειοψηφία των περιστατικών κίρρωσης ήπατος και ένα πολύ σημαντικό ποσοστό τροχαίων δυστυχημάτων, μπορεί να συσχετιστεί με το αλκοόλ.

Αύξηση στην πανδημία

Τα μαζικά τραυματικά γεγονότα, διαχρονικά σχετίζονται με αύξηση της χρήσης αιθυλικής αλκοόλης. Όπως ανέφερε η κ. Μάνη, η πανδημία κορωνοϊού ήρθε να προσθέσει και την δυσχέρεια στην παρακολούθηση των ασθενών, που θα οδηγούσε στον περιορισμό των μη απαραίτητων, μη επειγόντων ιατρικών πράξεων. Δυστυχώς, οι προβλέψεις επαληθεύτηκαν.

"Τον πρώτο χρόνο της πανδημίας καταγράφηκε παγκοσμίως αύξηση της κατανάλωσης αιθυλικής αλκοόλης από 10% ως 35%. Για την Ελλάδα υπολογίζεται στην τάξη του 20% και πλήττονταν περισσότερο τα άτομα με προϋπάρχουσα ψυχική νόσο, όπως και αυτοί με πρότερη βαριά κατανάλωση. Ένας στους πέντε όσων είχαν καταφέρει να διακόψουν τη χρήση αλκοόλης υποτροπίασε τον πρώτο χρόνο της πανδημίας", είπε.

Ιδιαίτερα ανησυχητικές ενδείξεις προέρχονται από πολύ πρόσφατη αγγλική μελέτη, με καταγραφές ως το Νοέμβριο του 2022, που δείχνει ότι το φαινόμενο ίσως να μην είναι παροδικό, καθώς η αύξηση συνεχίστηκε καθ΄ όλη τη διάρκεια του περασμένου έτους. 

Σχετιζόμενη με το αλκοόλ θνητότητα

Πρόσφατα δεδομένα από το Ηνωμένο Βασίλειο, αφού επιβεβαιώνουν ότι η σχετιζόμενη με το αλκοόλ θνητότητας στις παθήσεις του ήπατος αυξανόταν κατά 3,5% ετησίως προ πανδημίας, δείχνουν εκτίναξη του ποσοστού αυτού στο 17,5% ανά έτος μετά την έναρξη της πανδημίας. Τα δεδομένα επιβεβαιώνονται με παρόμοια ευρήματα από τέσσερις διαφορετικές ερευνητικές ομάδες.

Κατά τη διετία 2020 - 2021 η αλκοολική νόσος του ήπατος ήταν η μόνη κατάσταση η οποία παρουσίαζε αύξηση ως αίτιο για ένταξη στη λίστα μεταμόσχευσης ήπατος, ενώ αντίθετα μειώθηκαν τα ποσοστά για την ηπατίτιδα C και για τη μη αλκοολική λιπώδη νόσο του ήπατος.