Τ-λεμφοκύτταρα εναντίον βαριάς CoViD - Το success story μίας ελληνικής θεραπείας

Στο Nature Medicine, ένα από τα μεγαλύτερα ιατρικά περιοδικά σε παγκόσμιο επίπεδο, δημοσιεύτηκαν πριν από λίγες μέρες τα αποτελέσματα των Φάσεων Ι και ΙΙ της επιτυχημένης ελληνικής μελέτης για το "ζωντανό" φάρμακο κατά του νέου κορωνοϊού, που αξιοποιεί Τ- λεμφοκύτταρα από αναρρώσαντες δότες για την θεραπεία βαριά πασχόντων από COVID-19.

Η μελέτη, που πραγματοποιήθηκε από τη Μονάδα Γονιδιακής και Κυτταρικής Θεραπείας της Αιματολογικής Κλινικής του νοσοκομείου "Γ. Παπανικολάου", κατέδειξε πως τα κύτταρα - "στρατιώτες" συνέβαλλαν στη μείωση της θνητότητας κατά 53% ασθενών με δυσμενή πρόγνωση, αλλά και στην ταχύτερη ανάρρωση όσων τα κατάφεραν.

Η δημοσίευση σηματοδοτεί το κλείσιμο ενός κύκλου κλινικών μελετών που πέρασε από πολλές δυσκολίες - με κυριότερη αυτή της χρηματοδότησης - ενώ τα αποτελέσματα της θεραπείας αποτελούν παρακαταθήκη για την αντιμετώπιση μελλοντικών υγειονομικών προκλήσεων και πανδημιών, όπως λέει στο iatronet.gr η βιοχημικός της Μονάδας, Αναστασία Παπαδοπούλου (φωτογραφία), που είχε την ευθύνη του εργαστηριακού μέρους και ήταν μια από τις δύο κύριες ερευνήτριες, μαζί με την αιματολόγο, Ευαγγελία Γιαννάκη, υπεύθυνη του κλινικού μέρους της μελέτης.

Η μελέτη και τα εμπόδια

Η Μονάδα είχε τεχνογνωσία από την παραγωγή ειδικών αντιικών Τ- λεμφοκυττάρων και την χορήγησή τους σε ανοσοκατεσταλμένους μεταμοσχευμένους ασθενείς κατά διάφορων ιών (κυτταρομεγαλοϊού, ιού Epstein-Barr, αδενοϊού και ιού BK) με πολύ καλά αποτελέσματα στις μελέτες. Σε αυτές βασίστηκε η ιδέα να μεταφερθεί η τεχνογνωσία και κατά του ιού SARS-CoV-2. Το θέμα της εξεύρεσης πόρων καθυστέρησε την έναρξη του εγχειρήματος, μέχρι που η δημοσιοποίηση οδήγησε στην εξασφάλιση των απαιτούμενων κονδυλίων. Το μεγαλύτερο μέρος καλύφθηκε από την Επιτροπή "Ελλάδα 2021", ενώ υπήρξε χρηματοδότηση και από το νοσοκομείο "Γ. Παπανικολάου", καθώς και από ευαισθητοποιημένους πολίτες που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα.

Η κλινική μελέτη Φάσης Ι ξεκίνησε τον Ιούνιο του 2021 με την έγχυση Τ-λεμφοκυττάρων αρχικά σε 6 ασθενείς, με πρώτη μια 70χρονη γυναίκα με δυσμενή πρόγνωση και τα αποτελέσματα ήταν πολύ ελπιδοφόρα. Τα κύτταρα είχαν ληφθεί από 30 υγειονομικούς αναρρώσαντες δότες και πολλαπλασιάστηκαν στο εργαστήριο.

Τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου ξεκίνησε η Φάση ΙΙ της μελέτης, σε συνολικά 90 ασθενείς, εκ των οποίων τυχαιοποιημένα οι 60 έλαβαν το φάρμακο και στους 30 δόθηκε η συμβατική θεραπεία.

"Η χορήγηση των κυττάρων αυτών κρίθηκε ασφαλής και αποτελεσματική, καθώς οδήγησε σε γρηγορότερη ανάρρωση και σε ένα υψηλότερο ποσοστό αναρρωσάντων ασθενών", λέει η κ. Παπαδοπούλου και προσθέτει: "Τα κορωνοειδικά Τ λεμφοκύτταρα αυξήθηκαν στην κυκλοφορία του αίματος αυτών των ασθενών και είχε ως αποτέλεσμα να αρνητικοποιήσουν νωρίτερα τους δείκτες φλεγμονής και το φορτίο του ιού και τελικά να εμφανίσουν μείωση της θνητότητας κατά 53% σε σχέση με την ομάδα που δεν έλαβε τα κύτταρα".

Παρακαταθήκη για το μέλλον

Λόγω της ύφεσης της πανδημίας, που έχει οδηγήσει σε θεαματική μείωση του αριθμού των βαριά πασχόντων από τον κορωνοϊό, δεν θεωρείται σήμερα αναγκαία η πραγματοποίηση τρίτης φάσης. Ωστόσο, η κλινική μελέτη επεκτάθηκε και συνεχίζει να "τρέχει", παρά την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων, με κύριο στόχο να μπορούν να ωφεληθούν κι άλλοι σοβαρά πάσχοντες ασθενείς. Η τράπεζα Τ λεμφοκυττάρων παραμένει ενεργεί και υπάρχει η δυνατότητα χορήγησης σε ασθενείς του "Γ. Παπανικολάου" που πληρούν τα κριτήρια.

Παράλληλα, η ερευνητική ομάδα έχει καταθέσει πατέντα στην Ελλάδα για την παραγωγή Τ λεμφοκυττάρων, ενώ η τεχνογνωσία που έχει αποκτηθεί αποτελεί παρακαταθήκη για την αντιμετώπιση και μελλοντικών απειλών.

"Έχοντας αποδείξει πως η θεραπεία δουλεύει και σε αυτή τη νόσο, ανοίγουμε έναν δρόμο που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε μια ενδεχόμενη νέα πανδημία από κάποιον άλλο ιό, στο μέλλον. Βέβαια, και εκεί θα πρέπει να αποδειχθεί η αποτελεσματικότητα των κυττάρων, αλλά υπάρχουν πλέον σοβαρές ενδείξεις ότι μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και σε μια νέα απειλή αυτή την ανοσία που παίρνουμε από τον έναν δότη για να την χορηγήσουμε σε λήπτη που δεν μπορεί να κάνει τη δική του ανοσία".

"Άξιζε τον κόπο"

Το κλείσιμο αυτού του ερευνητικού κύκλου, αφήνει στις δύο κύριες ερευνήτριες και στο σύνολο όσων συνέβαλλαν στη μελέτη, ένα αίσθημα βαθιάς ικανοποίησης. "Ήταν μια πάρα πολύ δύσκολη μελέτη, από την αρχή που την συλλάβαμε μέχρι την πραγματοποίησή της και σε μια πάρα πολύ δύσκολη εποχή, μέσω πανδημίας. Είμαστε πολύ χαρούμενες και περήφανες που έκλεισε αυτός ο κύκλος έτσι", αναφέρει η κ. Παπαδοπούλου και συμπληρώνει "Κατ΄ αρχήν που βοηθήσαμε ασθενείς να αναρρώσουν - φυσικά αυτό ήταν το σημαντικότερο - και κατά δεύτερον που είδαμε ότι πραγματικά άξιζε αυτή η προσπάθεια, δηλαδή ότι τα κύτταρα έδωσαν μια λύση μέσα στην πανδημία".

Οι ερευνήτριες εκφράζουν τις θερμές ευχαριστίες τους προς όλους τους συντελεστές, και συγκεκριμένα:

• Στους χρηματοδότες: στον χορηγό "Ελλάδα 2021", στο νοσοκομείο Παπανικολάου και σε πολίτες που βοήθησαν οικονομικά.
• Στο σύνολο της ερευνητικής ομάδας από Κλινικές και Τμήματα του Παπανικολάου: Αιματολογική, Πνευμονολογική, Αναπνευστικής Ανεπάρκειας, Α, Β και Γ ΜΕΘ, Μικροβιολογικό.
• Το Εθνικό Περιφερειακό Κέντρο Ιστοσυμβατότητας και την Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική του Ιπποκράτειου νοσοκομείου.
• Το Κέντρο Αποκατάστασης "Αρωγή".
• Τους υγειονομικούς αναρρώσαντες δότες που έδωσαν αίμα για τα παραχθούν τα κύτταρα.
• Και τέλος "τους ασθενείς που πίστεψαν σε μας και εντάχθηκαν στη μελέτη".