Παγκόσμια Ημέρα Alzheimer και φυσικοθεραπεία

Τη σημερινή εποχή, η επιμήκυνση του προσδόκιμου ζωής επέφερε την άνοδο των περιστατικών άνοιας, με συχνότερη μορφή τη Νόσο Alzheimer, μία νευροεκφυλιστική ασθένεια, που χαρακτηρίζεται από εκφυλισμό και απόπτωση των εγκεφαλικών κυττάρων. Πρόκειται για μία διαρκώς επιδεινούμενη εγκεφαλική δυσλειτουργία, η οποία εκφράζεται με διαταραχές στη μνήμη, απώλεια της λειτουργικής αυτονομίας, εκδηλώσεις άγχους και ευερεθιστότητας, καθώς και με περιορισμό των νοητικών λειτουργιών, όπως είναι η σκέψη, η κρίση, η ομιλία και η ικανότητα προσανατολισμού.   

Χαρακτηριστικό γνώρισμα της νόσου αποτελεί το γεγονός ότι εξελίσσεται προοδευτικά. Στα προχωρημένα στάδια της πάθησης, η λειτουργικότητα του ατόμου εκπίπτει. Ο ασθενής αδυνατεί να αυτοεξυπηρετηθεί, εξαρτάται ολοένα και περισσότερο από τους γύρω του, με αποτέλεσμα την υποβάθμιση της ποιότητας ζωής.

Η Επιδημιολογία της Νόσου Alzheimer

Σήμερα, 26 εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως εκδηλώνουν τη νόσο, ενώ μέχρι το 2050, οι ασθενείς προβλέπεται ότι θα ξεπεράσουν τα 80 εκατομμύρια. Το ετήσιο κόστος της άνοιας σε παγκόσμια κλίμακα ανήλθε το 2010 σε 604 δισ. δολάρια, ενώ στην Ευρώπη υπερέβη τα 170 δισ.ευρώ.

Τα Στάδια της Νόσου Alzheimer

Προ-Άνοια

Το πρωταρχικό σύμπτωμα που υποδηλώνει την ύπαρξη της νόσου είναι η διαταραχή της βραχυπρόθεσμης μνήμης, όπου το άτομο δυσκολεύεται να ανακαλέσει στη μνήμη του πρόσφατα συμβάντα και μάλιστα αδυνατεί να συγκρατήσει νέες πληροφορίες και παρουσιάζει δυσχέρειες ως προς τον προγραμματισμό απλών δραστηριοτήτων.

Αρχική Άνοια

Παρατηρείται ολοένα και περισσότερο απώλεια της μνήμης και εξασθένηση της ικανότητας εκμάθησης. Προκαλούνται  δυσκολίες στην ομιλία ή τη γραφή και διαταραχές στην κατανόηση του γραπτού λόγου. Ο λόγος γίνεται περιφραστικός και ο ασθενής κωλύεται ή παύει να καταπιάνεται με εργασίες και δραστηριότητες που διεκπεραίωνε με μεγάλη ευκολία στο παρελθόν.

Ανεπτυγμένη Άνοια

Το συγκεκριμένο στάδιο χαρακτηρίζεται από βαθμιαία επιδείνωση της νόσου. Η αυτάρκεια του ασθενούς περιορίζεται σημαντικά. Το άτομο δεν έχει τη δυνατότητα πλέον να επιτελεί ακόμη και τις πιο απλές δραστηριότητες της καθημερινής ζωής. Οι δεξιότητες ανάγνωσης και σύνταξης εγγράφων επίσης φθίνουν προοδευτικά. Η μνήμη εξασθενεί ολοένα και περισσότερο, ενώ παρατηρούνται και μεταβολές του συναισθήματος ή της προσωπικότητας και ενίοτε αναπτύσσονται ψυχιατρικά προβλήματα, όπως κατάθλιψη.

Εξελιγμένη Άνοια

Πρόκειται για το τελευταίο στάδιο της νόσου Alzheimer, όπου πλέον επέρχεται η αδυναμία καθημερινής συντήρησης. Ο ασθενής εξαρτάται απόλυτα από όσους τον φροντίζουν, καθώς δεν μπορεί να εκτελέσει ούτε την πιο απλή πράξη, δίχως παροχή βοήθειας.

Μάλιστα, προκαλείται επιδείνωση της μάζας και της κινητικότητας των μυών, με αποτέλεσμα την πρόκληση κινητικών δυσλειτουργιών, σε σημείο που ο ασθενής καταλήγει να παραμένει μόνιμα ξαπλωμένος στο κρεβάτι. Προκύπτει ως τελικό επακόλουθο η κοινωνική αποστασιοποίηση του ατόμου και εν τέλει ο θάνατος του.

Τα αίτια και οι παράγοντες κινδύνου της Νόσου Alzheimer

Η Νόσος Alzheimer είναι μία ασθένεια πολλαπλούς αιτιολογίας. Στις βασικότερες αιτίες και μη αναστρέψιμους παράγοντες κινδύνου συγκαταλέγονται τα εξής:

• Η εναπόθεση στον εγκέφαλο του β-αμυλοειδούς και της τ-πρωτεΐνης. Πρόκειται για δύο παθολογικές πρωτεΐνες, που οδηγούν στην εκφύλιση των νευρώνων του. Το β-αμυλοειδές δεν αποτελεί το κυριότερο πρόβλημα, αλλά την αντίδραση του εγκεφάλου σε μία ή περισσότερες βλάβες.
• Γενετική προδιάθεση. Έχει υποστηριχθεί ότι μία μετάλλαξη σε ένα μόνο γονίδιο συντείνει στην εμφάνιση της νόσου. Η μετάλλαξη αυτή μεταφέρεται στο DNA από γονέα σε παιδί, σε διάφορες γενιές. Σύμφωνα με μελέτες των πληγέντων οικογενειών, η ασθένεια παρουσιάζεται συνήθως από μια μετάλλαξη σε ένα εκ των τριών γονιδίων (σε τρία γονίδια που εντοπίζονται στα χρωμοσώματα 21, 14, και 1)
• Η χρόνια υπεργλυκαιμία, η οποία ευθύνεται για την επίταση της παραγωγής β-αμυλοειδούς και συνδέεται με μειωμένες γνωστικές επιδόσεις.
• Η πτώση των επιπέδων των οιστρογόνων των γυναικών, κατά την Εμμηνόπαυση, οδηγεί στην έναρξη μίας διαδικασίας στον εγκέφαλο κατά την οποία προκαλείται η διάσπαση των νευρώνων (εγκεφαλικό κύτταρο) και των συνάψεων (εγκεφαλικές κυτταρικές συνδέσεις). Αυτές οι μεταβολές συσσωρεύονται σταδιακά και οδηγούν στην πρόκληση λειτουργικών αλλαγών σε περιοχές του εγκεφάλου που συνδέονται με τη νόσο Alzheimer, όπως είναι ο υποθάλαμος.
• Το εντερικό μικροβίωμα σχετίζεται σημαντικά με την εκδήλωση της ασθένειας, καθώς η μικροβιακή πολυπλοκότητα τείνει να φθίνει με την πάροδο της ηλικίας.
• Επιπλέον παράγοντες κινδύνου αποτελούν η προχωρημένη ηλικία, το φύλο (πλήττει συχνότερα τις γυναίκες), η τοξίκωση από αλουμίνιο, οι καρδιαγγειακές παθήσεις, η αρτηριακή υπέρταση και τα αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης.

Οι μέθοδοι Πρόληψης της Νόσου Alzheimer

• Η τακτική σωματική άσκηση συντείνει στην επιτάχυνση της ροής αίματος και οξυγόνου στον εγκέφαλο, κάτι που εξασφαλίζει την ομαλή λειτουργία των εγκεφαλικών κυττάρων.
• Οι νοητικές ασκήσεις και η ενασχόληση με πνευματικές δραστηριότητες, όπως το διάβασμα.
• Κάποια θρεπτικά συστατικά και αντιοξειδωτικά (π.χ. Βιταμίνη D3, C, Ε και β-καροτένιο) προάγουν την εγκεφαλική λειτουργία και οι επαρκείς ποσότητες αυτών στο σώμα μας θα μπορούσαν να συντελέσουν στην πρόληψη της πάθησης ή στην υποστήριξη των ασθενών με Alzheimer.
• Οι Βιταμίνες του συμπλέγματος Β συνδράμουν στη ρύθμιση των επιπέδων Ομοκυστεΐνης, τα υψηλά επίπεδα της οποίας έχουν συσχετισθεί με την ατροφία του εγκεφάλου και την ενίσχυση του κινδύνου ανάπτυξης της νόσου.
• Ο έλεγχος των παραγόντων κινδύνου (Υπέρταση, Σακχαρώδης διαβήτης, Υπερχοληστερολαιμία, Υπερομοκυστεϊναιμία, κ.ά) και η εξατομικευμένη αντιμετώπιση των αιτιών του προβλήματος (χρόνιες φλεγμονές, οξειδωτικό στρες, έλλειψη θρεπτικών ουσιών, ατροφία, τοξίνες, δυσβίωση, γλυκοζυλίωση, ορμονική απορρύθμιση). Κατ’ ουσίαν, η πρόληψη έγκειται στην κυτταρική αποκατάσταση των μηχανισμών αυτών, ούτως ώστε να μην προκληθεί φλεγμονή και εκφύλιση των νευρικών κυττάρων.
• Ο γονιδιακός έλεγχος, μέσω του οποίου διαφαίνεται τυχόν μετάλλαξη στα υπεύθυνα γονίδια και εκτιμάται το ενδεχόμενο ανάπτυξης της πρώιμης έναρξης της νόσου, ούτως ώστε να ληφθούν οι απαραίτητες προληπτικές οδηγίες.

Θεραπευτική Αποκατάσταση

Σε επίπεδο φυσικοθεραπείας, χρησιμοποιούνται ορισμένα φυσικά μέσα, τα οποία στοχεύουν στη μείωση του πόνου, σε προχωρημένα στάδια της νόσου, ενώ παρέχεται και ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα ασκήσεων ενδυνάμωσης και ελαστικότητας των μυϊκών ομάδων του κορμού και των άκρων.

1. Ασκήσεις ενδυνάμωσης Άνω και Κάτω κορμού – μυϊκή ενδυνάμωση.
2. Ενεργητικές-παθητικές ασκήσεις με ήπια αντίσταση βασισμένη σε συγκεκριμένα πατέντα της τεχνικής P.N.F. (Proprioceptive Neuromuscular Fascilitation).
3. Ασκήσεις Ιδιοδεκτικότητας και Ισορροπίας.
4. Ασκήσεις φυσικής αντίστασης μέσα στο νερό.
5. Επανεκπαίδευση της βάδισης.
6. Σταδιακή επανένταξη στις καθημερινές δραστηριότητες με εργονομικό και λειτουργικό τρόπο.
7. Πρόληψη και διόρθωση της παραμόρφωσης.
8. Αποτροπή εμφάνισης καταγμάτων.
9. Ανακούφιση του πόνου.
10. Βελτίωση της λειτουργίας του αναπνευστικού συστήματος και της καρδιακής υγείας. 

Οι στόχοι, εν γένει, που τίθενται από το θεράποντα φυσικοθεραπευτή αφορούν δύο βασικούς άξονες. Αφενός τον καθορισμό και την υλοποίηση των σωστών θεραπευτικών πρωτοκόλλων και αφετέρου την ορθή διαχείριση του χρόνου.