Αναπτυξιακές διαταραχές: Η σημασία της πρώιμης παρέμβασης

Σε ένα ποσοστό από 2% ως 10% των παιδιών κάτω των 5 ετών εμφανίζεται κάποιας μορφής αναπτυξιακή διαταραχή. Ωστόσο, μόνο στα μισά παιδιά αυτή εντοπίζεται σε προσχολική ηλικία.

Η έγκαιρη ανίχνευση κάποιων κλινικών συμπτωμάτων ή ύποπτων σημείων και η πρώιμη ολιστική παρέμβαση με την συνεργασία ειδικών και οικογένειας έχει καθοριστική σημασία για την αντιμετώπιση των όποιων αναπτυξιακών διαταραχών και τη βελτίωση της λειτουργικότητας του παιδιού στην πορεία της ζωής του.

Το θέμα απασχόλησε ενημερωτικό webinar που διοργάνωσε η Ένωση Ελευθεροεπαγγελματιών Παιδιάτρων Βορείου Ελλάδος, με την συμμετοχή ειδικών παιδιάτρων και θεραπευτών.

Η παιδίατρος, πρόεδρος της ΕΕΠΒΕ, κ. Όλγα Τζέτζη, (φωτογραφία), επεσήμανε την ανάγκη υποστήριξης ενός οικογενειοκεντρικού πλαισίου πρώιμης παιδικής παρέμβασης με τη συνεργασία γονιών, γιατρών (παιδίατρων, παιδοαναπτυξιολογων, παιδοφθαλμιάτρων, παιδοΩΡΛ, παιδοψυχιάτρων), θεραπευτών (λογοθεραπευτών, εργοθεραπευτών, φυσιοθεραπευτών), εκπαιδευτικών και ψυχολόγων με την παράλληλη συνεργασία συλλόγων που ασχολούνται με τα άτομα με αναπηρίες.

"Η πρώιμη ανίχνευση ξεκινάει από την ενδεχόμενη ανησυχία του γονέα και επικυρώνεται από τον παιδίατρο ο οποίος γίνεται ο 'μαέστρος' μιας διεπιστημονικής ομάδας που θα  αναλάβει την πρώιμη παρέμβαση με τελικό στόχο την προάσπιση του βασικού δικαιώματος του παιδιού για την προώθηση της επίτευξης των δυνατοτήτων του, την ενίσχυση και την ευημερία της οικογένειας με απώτερο όφελος για την κοινωνία", ανέφερε.

Επαγρύπνηση σε high risk παιδιά

Η ψυχοκινητική ανάπτυξη των παιδιών εξαρτάται από γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες, μεταξύ αυτών και η συναισθηματική ασφάλεια, η αγάπη, η προσοχή, τα ερεθίσματα και η διατροφή τους.

Όπως ανέφερε η κ. Ευτέρπη Παυλίδου (φωτογραφία), παιδίατρος - παιδονευρολόγος, επίκουρη καθηγήτρια Παιδιατρικής στο Τμήμα Λογοθεραπείας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, απαιτείται επαγρύπνηση για πρώιμη παρέμβαση στα παιδιά υψηλού κινδύνου, όπως αυτά με εξαιρετική προωρότητα, με χαμηλό βάρος γέννησης ή αυτά που έχουν υποστεί περιγεννητικό στρες ή ασφυξία.

"Η επίδραση της προωρότητας στη νευροανάπτυξη είναι πάρα πολύ σημαντική. Στο τρίτο τρίμηνο της κύησης γίνεται έκρηξη του εγκεφαλικού παρεγχύματος, έχουμε πενταπλασιασμό του όγκου αύξησης της λευκής ουσίας και τετραπλασιασμό της φαιάς ουσίας", τόνισε.

Σύμφωνα με τα ορόσημα κινητικής ανάπτυξης, το παιδί πρέπει να μπορεί να στηρίξει το κεφάλι του σε ηλικία 3 μηνών, να ρολάρει από πρηνή σε ύπτια θέση μεταξύ 4 και 5 μηνών, να κάθεται στους 6-8 μήνες, να μπουσουλάει, να σηκώνεται κρατημένο από έπιπλα και να κάνει μικρά πλάγια βήματα στους 9 - 11 μήνες. Στους 5 - 6 μήνες πιάνει αντικείμενα, στους 18-20 τρώει με κουτάλι και πιρούνι.

Αντίστοιχα, στη νοητική ανάπτυξη, 3 μηνών παράγει φωνήεντα, 5 μηνών μένει σιωπηλό όταν ακούει κάποιον να μιλάει, στους 6 μήνες προσθέτει σύμφωνα στους ήχους, φτιάχνοντας τυχαίες συλλαβές που χρησιμοποιεί επαναλαμβανόμενα (π.χ. μπα-μπα, μα-μα). Στους 12 μήνες χρησιμοποιεί συνειδητά τις πρώτες λέξεις και στους 18 μήνες χρησιμοποιεί 25 λέξεις

"Τα πρώτα δύο έτη ζωής είναι κρίσιμα για τη βέλτιστη νευροανάπτυξη", τόνισε η κ. Παυλίδου, επισημαίνοντας τη σημασία της ενδελεχούς κλινικής διερεύνησης με λήψη λεπτομερούς ιστορικού και πρώιμης παρέμβασης με παραπομπή στον εξειδικευμένο επαγγελματία υγείας. Καθοριστικής σημασίας είναι η συμμετοχή του γονέα και η εκπαίδευσή του.

Η συμβολή της καλής όρασης

Το 85% του εγκεφάλου έχει σχέση με κάποια οπτική πληροφορία ή ρύθμιση της όρασης, ενώ το 50% των κρανιακών νεύρων έχουν άμεση ή έμμεση σχέση με την όραση.

«Η όραση είναι απαραίτητη για την ομαλή κινητική ανάπτυξη, για να μπορέσει το παιδί να πιάσει, να περιεργαστεί και να παρακολουθήσει αντικείμενα, να αρκουδήσει. Όλα αυτά μπορεί να επηρεαστούν από μια διαταραγμένη όραση», τόνισε ο κ. Νικόλαος Νίτσας (φωτογραφία), χειρουργός οφθαλμίατρος, παιδοοφθαλμίατρος, πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, προσθέτοντας πως η όραση είναι πρωταγωνιστής και στη συναισθηματική και την ομαλή γνωστική ανάπτυξη.

Σε ό,τι αφορά τα ορόσημα όρασης, στον 2^ο μήνα το βρέφος έχει επαφή με τα μάτια, στον 3^ο δίνει τα πρώτα χαμόγελα, παρακολούθηση αντικειμένων, 5^ο με 6^ο μήνα εξερευνά αντικείμενα και ξεκινά η ανάπτυξη της τρισδιάστατης όρασης. Τον 9^ο με 10^ο υπάρχει πλέον πλήρης ανάπτυξη του βάθους πεδίου, ενώ στην ηλικία του ενός έτους η όραση ενός παιδιού φτάνει περίπου αυτή του ενήλικα.

"Καθώς η πλαστικότητα του εγκεφάλου ολοκληρώνεται στην ηλικία των 8 με 10 ετών μάξιμουμ, η μη έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία προβλημάτων όρασης μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμες και μη αναστρέψιμες βλάβες", τόνισε ο κ. Νίτσας, υπογραμμίζοντας την ανάγκη άμεσης παραπομπής στον ειδικό παιδοοφθαλμίατρο για τα παιδιά που παρουσιάζουν παρεκκλίσεις από την φυσιολογική ανάπτυξη.

Παιδοψυχιατρική παρέμβαση

Το άκουσμα της παραπομπής σε παιδοψυχίατρο φοβίζει, καθώς η ειδικότητα παραμένει ταμπού για ένα μέρος των γονέων. Ωστόσο, η ενημέρωση και ενεργός συμμετοχή τους είναι επιβεβλημένη, όπως είπε η κ. Αλεξάνδρα Κατσικά (φωτογραφία), ψυχίατρος Παιδιών και Εφήβων, Εικαστική Ψυχοθεραπεύτρια.

"Πολλές φορές οι γονείς φέρνουν το παιδί, εντός εισαγωγικών, να το ‘φτιάξουμε’ λιγάκι, κάποιοι δυσκολεύονται να γίνουν μέρος της παρέμβασης"», παρατήρησε, προσθέτοντας πως χρειάζεται συζήτηση με όλα τα μέλη για την κατανόηση του σκοπού της παραπομπής, αλλά και απενοχοποίηση των γονέων για το "ποιος φταίει".

Μετά την παραπομπή, ακολουθεί εξατομικευμένη διάγνωση, θεραπευτικός σχεδιασμός και ολοκληρωμένη πλαισίωση του παιδιού και της οικογένειας.

Φυσικοθεραπεία, εργοθεραπεία, λογοθεραπεία

Ο παιδιατρικός φυσικοθεραπευτής δουλεύει με παιδιά και τις οικογένειές τους, με στόχο να βοηθήσει κάθε παιδί να φτάσει στο μέγιστο επίπεδο ανεξάρτητης λειτουργίας, αξιοποιώντας το δυναμικό του και να προωθήσει την συμμετοχή του στο σπίτι, στο σχολείο και τα διάφορα περιβάλλοντα, ανέφερε η φυσικοθεραπεύτρια κ. Κατερίνα Μάγκου.

Καλύπτει ένα ευρύ φάσμα αναπτυξιακών δραστηριοτήτων, μεταξύ άλλων κίνηση και κινητικότητα, ενδυνάμωση, κινητική μάθηση, ισορροπία και συντονισμό, αναψυχή, παιχνίδι και ελεύθερος χρόνος, καθημερινές δραστηριότητες και ρουτίνες φροντίδας.

Ο παιδιατρικός εργοθεραπευτής, από την πλευρά του, βοηθά το παιδί να γίνει ανεξάρτητο και λειτουργικό στην καθημερινότητά του. Σύμφωνα με την εργοθεραπεύτρια, κ. Ευδοκία Καραλή, τα σημάδια που θα κινήσουν υποψίες είναι, μεταξύ άλλων, η αργή μάθηση, δυσκολία να θυμηθεί ή να ακολουθήσει οδηγίες, δεν κατανοεί την αιτία και το αποτέλεσμα, έχει δυσκολία στην κοινωνικοποίηση και την αλληλεπίδραση, αδυναμία εκτέλεσης δραστηριοτήτων καθημερινότητας (π.χ. τουαλέτα).

Ο λογοθεραπευτής μπορεί να προσφέρει διευκόλυνση επικοινωνίας, πρώιμη ανίχνευση και αντιμετώπιση δυσκολιών σίτισης και κατάποσης, ενίσχυση κοινωνικών δεξιοτήτων, πρόληψη εμφάνισης μαθησιακών δυσκολιών, εκπαίδευση γονέων, σε συνεργασία με γιατρούς και άλλους επαγγελματίες Υγείας, ανέφερε η λογοθεραπεύτρια Χάιδω Μαγκούνη.