Νευραλγία τριδύμου: ‘Ενα χρόνιο σύνδρομο

Η νευραλγία τριδύμου (ΝΤ), είναι ένα χρόνιο σύνδρομο νευροπαθητικού πόνου που επηρεάζει την περιοχή του προσώπου. Θεωρείται ίσως ο πιο ισχυρός πόνος, πιθανόν γιατί η περιοχή του προσώπου έχει πολύ πυκνή κατανομή αισθητικών νευρικών απολήξεων ανά τετραγωνικό εκατοστόμετρο.

Αποτελεί τη συχνότερη νευραλγία προσώπου και εμφανίζεται κυρίως σε γυναίκες ηλικίας 50-70 ετών, χωρίς βέβαια να απουσιάζουν και περιπτώσεις σε παιδιά.

Διακρίνεται σε ιδιοπαθή, η πιο συχνή μορφή, στην οποία δεν ανευρίσκεται σαφές αίτιο και σε συμπωματική, όπου υπάρχει υποκείμενη πάθηση. Αυτή μπορεί να είναι η πίεση του νεύρου από κάποια δομή, όπως όγκος ή αγγείο, ή η πολλαπλή σκλήρυνση.

Η διάγνωση γίνεται με τη λήψη λεπτομερούς ιστορικού, τη νευρολογική εξέταση και τη μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου με ενδοφλέβια χορήγηση σκιαγραφικού.

Πρώτη γραμμή θεραπείας αποτελεί η φαρμακευτική αγωγή. Αν τα συμπτώματα εμμένουν ή υπάρχουν σοβαρές παρενέργειες από τα φάρμακα, επιλέγονται επεμβατικές θεραπείες.

Πώς χαρακτηρίζεται ο πόνος της νευραλγίας του τριδύμου νεύρου;

Η νευραλγία του τρίδυμου νεύρου χαρακτηρίζεται από κρίσεις έντονου πόνου, που περιγράφονται σαν πολλαπλές μαχαιριές ή ηλεκτρικό ρεύμα (διαξιφιστικός πόνος). Ο πόνος είναι ξαφνικός και πολύ έντονος, διαρκεί για κλάσματα του δευτερολέπτου και επανέρχεται μετά από λίγο. Αυτό μπορεί να επαναλαμβάνεται για διάστημα μέχρι και μίας ώρας. 

Κατανέμεται μονόπλευρα στο πρόσωπο, συνηθέστερα δεξιά. Αν προσβληθεί ο άνω ή κάτω γναθικός κλάδος υπάρχει πόνος στα χείλη, στα ούλα και στο πηγούνι, ενώ σε προσβολή του οφθαλμικού κλάδου ο πόνος εντοπίζεται στο μέτωπο και στο μάτι. 

Σε μερικές περιπτώσεις, πριν από την κρίση, υπάρχει ήπιος πόνος ή μούδιασμα, σαν “τσιμπήματα καρφίτσας”. Όταν παρέλθει η κρίση, ο πόνος υποχωρεί τελείως ή υπάρχει μια μικρή ενόχληση, την οποία ο ασθενής δυσκολεύεται να περιγράψει. 

Αξιοσημείωτη είναι η ύπαρξη των λεγόμενων “περιοχών ενεργοποίησης”, που εντοπίζονται στο πρόσωπο στα χείλη και στη γλώσσα και ο ερεθισμός ή η κίνηση τους οδηγεί σε πρόκληση κρίσης. Για παράδειγμα, το βούρτσισμα των δοντιών, η μάσηση τροφής και το πλύσιμο του προσώπου είναι συνήθειες που μπορούν να πυροδοτήσουν μια κρίση, καθώς επίσης και το κρύο ή το ξύρισμα.

Μπορεί να υπάρχουν περίοδοι υφέσεων, όπου οι κρίσεις είναι πιο αραιές και ήπιες, για διάστημα μηνών, αλλά όσο περνούν τα χρόνια τόσο το πρόβλημα εντείνεται, η συχνότητα των κρίσεων αυξάνεται και η ανάγκη για αντιμετώπιση γίνεται επιτακτική. Η νευραλγία του τριδύμου μπορεί να είναι τόσο έντονη και βασανιστική ώστε να οδηγήσει στην αυτοκτονία. Δεν έχει πάρει αδίκως την ονομασία “suicide disease”.

Ποια είναι τα αίτια της νευραλγίας του τριδύμου;

Η νευραλγία του τριδύμου διακρίνεται σε ιδιοπαθή και συμπτωματική. 
Η ιδιοπαθής δεν έχει γνωστό αίτιο. Εντάσσεται στο φάσμα των αισθητικών επιληψιών και ο πόνος υφίεται με αντιεπιληπτικά φάρμακα. Στη νευρολογική εξέταση δεν υπάρχουν αντικειμενικά νευρολογικά ευρήματα. Οι παροξυσμοί εμφανίζονται μετά από απλή επαφή ή μάσηση και διαρκούν μέχρι 1-2 λεπτά. Αναφέρεται και ως “επώδυνο τικ” (tic douloureux), σε αντιπαραλληλία με τα ανώδυνα κινητικά τικ, δεδομένου το ξαφνικού μορφασμού λόγω σύσπασης του προσώπου που προκαλείται από την αιφνίδια εισβολή του πόνου. 

Η συμπτωματική νευραλγία μπορεί να οφείλεται σε: 

• ανευρύσματα εγκεφάλου
• ανώμαλη πορεία αρτηριών (πχ άνω παρεγκεφαλιδική αρτηρία)
• όγκους εγκεφάλου(ακουστικό νευρίνωμα, γλοιοβλάστωμα, όγκους παρεγκεφαλιδικής γωνίας) 
• χρόνια μηνιγγίτιδα
• σαρκοειδικό κοκκίωμα
• πολλαπλή σκλήρυνση(στο 2-4% των ασθενών)

Ποια είναι η θεραπεία της νευραλγίας του τριδύμου;

Πρώτη γραμμή θεραπείας της νευραλγίας του τριδύμου αποτελεί η φαρμακευτική αγωγή με αντιεπιληπτικά φάρμακα όπως η καρβαμαζεπίνη, η γκαμπαπεντίνη και η πρεγκαμπαλίνη. Σε περίπτωση παρενεργειών ή αναποτελεσματικότητας στον ασθενή, συνιστώνται οι επεμβατικές θεραπείες, οι οποίες είναι: 

1. Τοπική διήθηση (νευρόλυση) του γαγγλίου του τρίδυμου νεύρου (γασσέρειο γάγγλιο) με θερμοκαυτηρίαση RFA
2. Στερεοτακτική ακτινοβολία(gamma-Knife / cyber Knife): Εφαρμόζεται ακτινοβολία στο σημείο έκφυσης του τρίδυμου νεύρου από τον εγκέφαλο. Η επέμβαση αυτή δεν εξασφαλίζει μόνιμα αποτελέσματα και συνήθως υπάρχει υποτροπή στα 3 πρώτα χρόνια. 
   Νευραγγειακή αποσυμπίεση (microvascular decompresion): Αποτελεί την κυριότερη μέθοδο χειρουργικής θεραπείας. Στόχος είναι η αφαίρεση μέσω κρανιοτομίας του αγγείου που γειτνιάζει και πιέζει το τρίδυμο νεύρο. Το ποσοστό επιτυχίας είναι 92%.

Ο ρόλος της Επεμβατικής Ακτινολογίας

Ο Επεμβατικός Ακτινολόγος υπό ακτινοσκοπική καθοδήγηση θα τοποθετήσει το ηλεκτρόδιο στο γάγγλιο του τριδύμου νεύρου και εν συνεχεία με την βοήθεια ειδικής γεννήτριας θα γίνει θερμοκαυτηρίαση με ραδιοσυχνότητες (RF Ablation).

Η θεραπεία γίνεται σε εξωτερική βάση, δηλαδή ο ασθενής δεν χρειάζεται να παραμείνει μετά στο Νοσοκομείο. Στο 98% των ασθενών πετυχαίνουμε ανακούφιση από τον πόνο και την λήψη φαρμάκων. Ένα ποσοστό 15-20% υποτροπιάζει μετά από 12-18 μήνες, όπου και χρειάζεται επανάληψη του ablation.

Συμπερασματικά

Η θερμοκαυτηρίαση του τριδύμου είναι μια δύσκολη επεμβατική πράξη λόγω της επικίνδυνης ανατομίας της περιοχής. Θα πρέπει να εκτελείται με μεγάλη προσοχή και από έμπειρους επεμβατικούς ακτινολόγους.

Η φαρμακευτική θεραπεία παραμένει η πρώτη επιλογή.

Η Θερμοκαυτηρίαση με ραδιοσυχνότητες (RF Ablation) θα πρέπει να εξετάζεται σε ασθενείς οι οποίοι έχουν εξαντλήσει τις φαρμακευτικές δόσεις και δεν μπορούν να ανεχθούν τις ανεπιθύμητες ενέργειες των φαρμάκων.

Η επεμβατική ακτινολογία αναφέρεται σε διαγνωστικές και θεραπευτικές τεχνικές με τη χρήση ειδικών εργαλείων και απεικονιστικής καθοδήγησης (ακτινοσκόπηση, ψηφιακός αγγειογράφος, αξονικός τομογράφος, μαγνητικός τομογράφος, PET), ώστε να γίνεται με ακρίβεια η προσέγγιση του στόχου. Αυτό σημαίνει ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές, λιγότερες επιπλοκές και μικρότερη παραμονή στη Κλινική.

Το Τμήμα Επεμβατικής Ακτινολογίας του ΥΓΕΙΑ, τελεί υπό τη διεύθυνση του κ. Δημήτριου Τζαβούλη, και  είναι από τα πιο αναπτυγμένα στην Ευρώπη και καλύπτει τις εξής επεμβάσεις: αγγειακές επεμβάσεις (αγγειοπλαστικές, αντιμετώπιση ανευρυσμάτων, στενώσεων καρωτίδων κλπ., αντιμετώπιση πνευμονικής εμβολής, φλεβικών στενώσεων, παθήσεων στο ήπαρ και στα χοληφόρα, στο ουροποιογεννητικό, αναπνευστικό, πεπτικό, τράχηλο και θυρεοειδή.