Βιασμός χωρίς σωματική βία και ο φαύλος κύκλος της κακοποίησης

Υπάρχει βιασμός χωρίς χρήση σωματικής βίας; Πώς μπορεί ένα θύμα να τεκμηριώσει ότι έπεσε θύμα σωματικής ή σεξουαλικής κακοποίησης και ποιοι λόγοι το αποτρέπουν από την άμεση καταγγελία; Πώς μια γυναίκα που υφίσταται ενδοοικογενειακή βία εγκλωβίζεται σε έναν φαύλο κύκλο και γιατί χρειάζεται να υποστεί επανειλημμένα ξυλοδαρμό πριν απευθυνθεί στις αρμόδιες Αρχές;

Απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα δόθηκαν στη διάρκεια επιστημονικής εκδήλωσης που διοργάνωσε το Περιφερειακό Τμήμα Θεσσαλονίκης του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, με αφορμή την Διεθνή Μέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών.

"Οι ιατροδικαστές έχουν σήμερα μεγαλύτερο φόρτο εργασίας εξετάζοντας θύματα σωματικής βίας, παρά νεκρά σώματα", ανέφερε η διευθύντρια του Εργαστηρίου Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας του Τμήματος Ιατρικής του ΑΠΘ, καθηγήτρια, Λήδα Κοβάτση. Περιέγραψε τρεις μύθους για τα τεκμήρια της κακοποίησης, μίλησε για αυξανόμενα περιστατικά βιασμών χωρίς χρήση σωματικής βίας και τόνισε τη σημασία της άμεσης εξέτασης του θύματος από κρατικό πραγματογνώμονα.

Από την πλευρά του, ο ψυχολόγος της Ελληνικής Αστυνομίας, δρ Απόστολος Καλιαμπός εξήγησε το πώς και το γιατί ένα θύμα εγκλωβίζεται στον φαύλο κύκλο της ενδοοικογενειακής βίας και τους τρόπους ενδυνάμωσής του ώστε να βγει μπροστά και να πάρει τη ζωή του στα χέρια του.

Υπάρχει βιασμός χωρίς βία;

Η κ. Κοβάτση χαρακτήρισε τον βιασμό ως την κορωνίδα της ιατροδικαστικής και των σωματικών βλαβών. "Η λέξη βιασμός περιλαμβάνει τη λέξη βία. Άραγε, υπάρχει σωματική βία στο βιασμό; Ολοένα και λιγότερο", είπε και εξήγησε τους λόγους: "Γιατί είναι πάρα πολύ εύκολο να κάμψεις τις αντιστάσεις του θύματος με μια χημική ουσία. Και αν δεν δώσεις χημική ουσία, μπορείς να τις κάμψεις με άλλη βία, με ψυχολογική βία, μπορείς να τις κάμψεις με ένα περίστροφο στον κρόταφο", είπε χαρακτηριστικά και συμπλήρωσε: "Και αν δεν το κάνεις ούτε αυτό, μπορείς να κάνεις κάτι άλλο: να πιάσεις το θύμα απροετοίμαστο. Ξέρετε τι μας λένε πολλές γυναίκες, όλο και πιο συχνά; Έβγαινα με τον Κώστα για μια εβδομάδα. Ήταν εξαιρετικός, γλύκας, περιποιητικός, μου άνοιγε την πόρτα. Δεν πίστευα ποτέ ότι ο Κώστας θα μου ορμούσε και θα με βίαζε. Δεν το πίστευα, πάγωσα, δεν αντέδρασα".

Ο βιασμός, σύμφωνα με την κ. Κοβάτση, είναι μια ιατροδικαστική πρόκληση, γιατί υπάρχουν δύο εχθροί: Εκτός από τον χρόνο, τα πειστήρια ξεθωριάζουν και από τις αυτονόητες κινήσεις που θα κάνει το θύμα: Θα πάει στο σπίτι του, θα κάνει μπάνιο, θα πλύνει τα ρούχα του και θα προσπαθήσει να μαζέψει τα κομμάτια του. "Ακριβώς το αντίθετο όμως λένε οι οδηγίες: άμεσα στο Α.Τ. να εξεταστεί άμεσα από ιατροδικαστή, να διαφυλαχθούν τα ρούχα και τα εσώρουχα γιατί έχουν το DNA του δράστη επάνω και να αποφύγει βέβαια να κάνει μπάνιο και να πλύνει τα χέρια. Σκεφτείτε πόσο δύσκολο είναι να πεις σε ένα θύμα βιασμού, μην κάνεις μπάνιο, μην πλύνεις χέρια", σημείωσε.

Οι τρεις μύθοι

Η ιατροδικαστής περιέγραψε τρεις συνήθεις μύθους που αποτρέπουν τα θύματα σωματικής βίας να ζητήσουν εξέταση από τον κρατικό πραγματογνώμονα:

• "Δεν θέλω να κάνω καταγγελία. Ας τραβήξω μόνη μου δύο τρεις φωτογραφίες να τις έχω ως αποδεικτικό μέσο".

Μύθος: Αυτές οι φωτογραφίες όταν θα τις πας σε 3 χρόνια στο δικαστήριο, δεν θα έχουν αποδεικτική ισχύ

• "Ας πάω στο εφημερεύον νοσοκομείο, να με δει εκεί ο παθολόγος και να γράψει ότι έχω μια εκχύμωση εδώ, μια εκδορά εδώ, κάταγμα στο πόδι, δεν χρειάζομαι ιατροδικαστή".

Μύθος: Άλλα πράγματα θα δει ο εφημερεύων γιατρός στο νοσοκομείο και αλλιώς θα δομήσει την ιατρική γνωμάτευση, άλλα πράγματα θα δει ο ιατροδικαστής και αλλιώς θα δομήσει το ιατρονομικό του κείμενο.

• "Ας πάω σε ιδιώτη ιατροδικαστή".

Μύθος: Άλλη είναι η αποδεικτική ισχύς του λόγου του κρατικού πραγματογνώμονα στο δικαστήριο και άλλη του ιδιώτη.

Ο φαύλος κύκλος της βίας

Σκιαγραφώντας το προφίλ του συζύγου - θύτη ενδοοικογενειακής βίας, ο ψυχολόγος της ΕΛ.ΑΣ. Α.Καλιαμπός μίλησε για έναν άνθρωπο που στα πρώτα ραντεβού έχει ένα προσωπείο λατρείας και θαυμασμού, που όμως υποδηλώνει μια σχέση ιδιοκτησίας. Έτσι, όταν τα θέλω της συντρόφου του διαφοροποιούνται καταφεύγει σε ξεσπάσματα βίας, που έχουν κλιμακούμενη ένταση. Μετά από κάθε ξυλοδαρμό περνάει στη φάση της μεταμέλειας με φράσεις όπως "δεν ήμουν εγώ", "κάποιος άλλος μπήκε στο κεφάλι μου", όμως σύντομα περνάει στον επόμενο.

Γιατί όμως, παρά την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας, πολλές γυναίκες διστάζουν να καταγγείλουν, να βγουν μπροστά και να πάρουν τη ζωή στα χέρια τους;

Σύμφωνα με τον κ. Καλιαμπό, υπάρχει ένα πολύ έντονο ψυχολογικό υπόβαθρο πίσω από αυτόν τον δισταγμό. "Μετά τι γίνεται"; Είναι ένα αμείλικτο ερώτημα, που μας το λένε πάρα πολλές γυναίκες. Βραχυκυκλώνουν, δέχονται τη μεταμέλεια και έτσι εγκλωβίζονται στον φαύλο κύκλο της βίας.

Για τον λόγο αυτόν, όπως είπε, χρειάζεται να αναζητηθούν λύσεις ενδυνάμωσης του θύματος. "Να το βοηθήσουμε να δει το μέλλον του με θετικό πρόσημο, γιατί αν δεν βλέπει μέλλον, δεν φεύγει. Θα κάνει υπομονή, στωικά θα υπομένει τη βία", είπε και πρόσθεσε: "Κοινωνία, περιβάλλον, γονείς, πρέπει να προσφέρουμε ένα υποστηρικτικό πλαίσιο, με ξενώνες, με οικονομική δυνατότητα, με προοπτικές επαγγελματικής ανέλιξης, προκειμένου να μπορέσει να ξεφύγει από αυτόν τον φαύλο κύκλο".