ΕΜΑ: Πρώτη θεραπεία γονιδιακής επεξεργασίας για τη βήτα θαλασσαιμία και τη σοβαρή δρεπανοκυτταρική νόσο

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμος Φαρμάκων (ΕΜΑ) εξέφρασε θετική γνώμη για την έγκριση του πρώτου φαρμάκου για τη θεραπεία της βήτα θαλασσαιμίας και της σοβαρής δρεπανοκυτταρικής αναιμίας σε ασθενείς ηλικίας 12 ετών και άνω, για τους οποίους είναι κατάλληλη η μεταμόσχευση αιμοποιητικών βλαστοκυττάρων και δεν υπάρχει κατάλληλος δότης.

Όπως ανακοινώθηκε σήμερα, η νέα θεραπεία μπορεί να απαλλάξει τους ασθενείς από το βάρος των συχνών μεταγγίσεων και των επώδυνων αγγειοαποφρακτικών κρίσεων που συμβαίνουν όταν τα δρεπανοειδή ερυθρά αιμοσφαίρια εμποδίζουν τα μικρά αιμοφόρα αγγεία και έχει τη δυνατότητα να βελτιώσει σημαντικά την ποιότητα ζωής τους.

Η βήτα θαλασσαιμία και η δρεπανοκυτταρική αναιμία (SCD) είναι δύο κληρονομικές σπάνιες ασθένειες που προκαλούνται από γενετικές μεταλλάξεις που επηρεάζουν την παραγωγή ή τη λειτουργία της αιμοσφαιρίνης, της πρωτεΐνης που βρίσκεται στα ερυθρά αιμοσφαίρια και μεταφέρει οξυγόνο σε όλο το σώμα. Και οι δύο ασθένειες είναι εξουθενωτικές και απειλητικές για τη ζωή.

Το φάρμακο με τη δραστική ουσία exagamglogene autotemcel είναι μία γονιδιακή θεραπεία με βάση τα κύτταρα που χρησιμοποιεί την τεχνολογία CRISPR/Cas9 για την επεξεργασία των βλαστικών κυττάρων του αίματος του ίδιου του ασθενούς.

Είναι μια εξατομικευμένη εφάπαξ θεραπεία που περιλαμβάνει την κινητοποίηση βλαστοκυττάρων μυελού των οστών από το αίμα του ασθενούς.

Η γονιδιακή επεξεργασία CRISPR βρίσκει μια συγκεκριμένη αλληλουχία DNA μέσα σε ένα κύτταρο. Χρησιμοποιώντας "μοριακό ψαλίδι" για ακριβείς τομές, επιτρέπει την προσθήκη, την αφαίρεση ή την αλλαγή γενετικού υλικού σε αυτή τη συγκεκριμένη θέση του γονιδιώματος των κυττάρων.

Η ασφάλεια της θεραπείας αξιολογήθηκε στις ίδιες δύο εν εξελίξει δοκιμές. Συνιστάται η χορήγηση άδειας κυκλοφορίας υπό όρους. Για να επιβεβαιωθεί η αποτελεσματικότητα και η ασφάλειά της, η παραγωγός εταιρεία θα πρέπει να υποβάλει τα τελικά αποτελέσματα που θα προκύψουν από τις τρέχουσες βασικές δοκιμές μέχρι τον Αύγουστο του 2026, καθώς και αποτελέσματα από τη συνεχιζόμενη μακροπρόθεσμη μελέτη παρακολούθησης και άλλες μελέτες που θα να πραγματοποιηθεί με το προϊόν.

Οι ασθενείς που λαμβάνουν τη θεραπεία θα παρακολουθούνται για 15 χρόνια, για την αξιολόγηση της μακροπρόθεσμης αποτελεσματικότητας και ασφάλειας.

Η γνώμη που ενέκρινε η επιτροπή ανθρωπίνων φαρμάκων του ΕΜΑ (CHMP) είναι ένα ενδιάμεσο βήμα για την έγκριση της θεραπείας. Η γνώμη θα σταλεί τώρα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την έκδοση απόφασης σχετικά με άδεια κυκλοφορίας σε επίπεδο ΕΕ.

"Υπάρχει επείγουσα ανάγκη για νέες θεραπείες στη β-θαλασσαιμία και τη δρεπανοκυτταρική νόσο, καθώς τα άτομα με αυτές τις ασθένειες εξακολουθούν να έχουν μικρότερο προσδόκιμο ζωής από τον γενικό πληθυσμό και έχουν υποβαθμισμένη ποιότητα ζωής", δήλωσε ο δρ Franco Locatelli, κύριος ερευνητής στις μελέτες CLIMB-111 και CLIMB-121, καθηγητής Παιδιατρικής στο Catholic University of the Sacred Heart στη Ρώμη και Διευθυντής του Τμήματος Παιδιατρικής Αιματολογίας και Ογκολογίας στο Νοσοκομείο Παίδων Bambino Gesù. "Ως ερευνητής, έχω παρατηρήσει τον μεγάλο αντίκτυπο που μπορεί να έχει το exa-cel στη ζωή των ασθενών και προσδοκώ την έγκρισή του στην Ευρωπαϊκή Ένωση".

"Η θετική γνωμοδότηση αποτελεί ένα ακόμη σημαντικό κανονιστικό ορόσημο που υπογραμμίζει το δυνητικά σημαντικό όφελος της νέας, γενετικής θεραπείας για ασθενείς με δρεπανοκυτταρική νόσο και ασθενείς με εξαρτώμενη από μετάγγιση β-θαλασσαιμία", δήλωσε η Nia Tatsis, Ph.D., Executive Vice President and Chief Regulatory and Quality Officer, Vertex Pharmaceuticals Inc.  

Δρεπανοκυτταρική νόσος

 Η δρεπανοκυτταρική νόσος (ΔΝ) είναι μια εξουθενωτική, προοδευτική νόσος που μειώνει το προσδόκιμο ζωής. Οι ασθενείς με ΔΝ δηλώνουν αρκετά χαμηλότερη ποιότητα ζωής συγκριτικά με τον γενικό πληθυσμό και σημαντική χρήση πόρων υγειονομικής περίθαλψης. Η ΔΝ είναι μια κληρονομική διαταραχή του αίματος που επηρεάζει τα ερυθρά αιμοσφαίρια, τα οποία είναι απαραίτητα για τη μεταφορά οξυγόνου σε όλα τα όργανα και τους ιστούς του σώματος. Η ΔΝ προκαλεί έντονο πόνο, βλάβη οργάνων και μειωμένη διάρκεια ζωής λόγω παραμορφωμένων ή "δρεπανοειδούς" σχήματος κυττάρων αίματος. Το κλινικό χαρακτηριστικό γνώρισμα της ΔΝ είναι οι αγγειοαποφρακτικές κρίσεις (VOCs), οι οποίες προκαλούνται από απόφραξη των αιμοφόρων αγγείων και οδηγούν σε σοβαρό και εξουθενωτικό πόνο που μπορεί να συμβεί οπουδήποτε στο σώμα ανά πάσα στιγμή. Η ΔΝ απαιτεί  θεραπεία εφ’ όρου ζωής και οδηγεί σε μειωμένο προσδόκιμο ζωής. Η μόνη άλλη θεραπευτική προσέγγιση για την ΔΝ αφορά αλλογενείς μεταμοσχεύσεις αιμοποιητικών βλαστοκυττάρων. Αυτή η επιλογή είναι διαθέσιμη μόνο σε ένα μικρό ποσοστό των ανθρώπων που ζουν με ΔΝ, λόγω έλλειψης διαθέσιμων δωρητών.

Εξαρτώμενη από μετάγγιση β-θαλασσαιμία (TDT)

H TDT είναι μια σοβαρή, απειλητική για τη ζωή γενετική ασθένεια. Οι ασθενείς με TDT δηλώνουν χαμηλότερη ποιότητα ζωής συγκριτικά με τον γενικό πληθυσμό και σημαντική χρήση πόρων υγειονομικής περίθαλψης. H TDT απαιτεί συχνές μεταγγίσεις αίματος και θεραπεία αποσιδήρωσης καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου. Λόγω της αναιμίας, οι ασθενείς που ζουν με TDT μπορεί να εμφανίσουν κόπωση και δύσπνοια, και τα βρέφη μπορεί να εμφανίσουν αδυναμία ανάπτυξης, ίκτερο και προβλήματα σίτισης. Επιπλοκές της TDT μπορεί επίσης να περιλαμβάνουν διόγκωση του σπλήνα, του ήπατος και/ή της καρδιάς, παραμορφωμένα οστά και καθυστερημένη εφηβεία. H TDT απαιτεί δια βίου θεραπεία και σημαντική χρήση πόρων υγειονομικής περίθαλψης και τελικά οδηγεί σε μειωμένο προσδόκιμο ζωής, μειωμένη ποιότητα ζωής και μειωμένες αποδοχές και παραγωγικότητα καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής. Στην Ευρώπη, η μέση ηλικία θανάτου για τους ασθενείς που ζουν με TDT είναι τα 50-55 έτη. Η μεταμόσχευση αιμοποιητικών βλαστοκυττάρων από συμβατό δότη είναι μια θεραπευτική επιλογή, αλλά είναι διαθέσιμη μόνο σε ένα μικρό ποσοστό των ανθρώπων που ζουν με TDT, λόγω έλλειψης διαθέσιμων δωρητών.