Σύνδρομο χρόνιας κόπωσης και πρόληψη: Νέα δεδομένα ήρθαν στο φως το 2023

Το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης ή μυαλγικής εγκεφαλομυελίτιδας Myalgic encephalomyelitis/chronic fatigue syndrome ME/CFS, είναι πολυσυστηματικό νόσημα που χαρακτηρίζεται από σοβαρή κόπωση που διαρκεί άνω του εξαμήνου και συνοδεύεται από γνωστική δυσλειτουργία, προβλήματα ύπνου, δυσλειτουργία του αυτόνομου συστήματος, αδιαθεσία μετά από άσκηση. Το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης προκαλεί χαρακτηριστική επιδείνωση των συμπτωμάτων και της λειτουργίας του ασθενούς μετά από άσκηση ή πνευματική εργασία. Επίσης συνοδεύεται από μη αναζωογωνητικό ύπνο. 

Ενδέχεται να υπάρχει γνωστική εξασθένηση (ήτοι προβλήματα με τη σκέψη ή τη μνήμη ή τη συγκέντρωση) ή ορθοστατική δυσανεξία (ήτοι επιδείνωση συμπτωμάτων κατά τη λήψη και τη διατήρηση όρθιας στάσης). Οι πάσχοντες μπορεί να μην έχουν εμφανή σε τρίτους συμπτώματα, αλλά συνειδητοποιούν ότι η ικανότητά τους να ανταποκρίνονται σε καθήκοντα της καθημερινότητας είναι μειωμένη συγκριτικά με την περίοδο που δεν είχαν τη νόσο. Το ME/CFS συχνά δυσχεραίνει τη συμμετοχή στην επαγγελματική, οικογενειακή και κοινωνική ζωή και ενίοτε οδηγεί σε σοβαρή αναπηρία. Οι παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί είναι πολλαπλοί και σύνθετοι όπως ανοσολογικές διαταραχές,  αλλοιώσεις στη λειτουργία των φυσικών φονικών κυττάρων (NK), διαταραχές στο προφίλ ιντερλευκινών, βλάβη στην απόκριση των Τ κυττάρων σε συγκεκριμένα αντιγόνα, αντιδράσεις αυτοανοσίας, αυξημένο οξειδωτικό stress, αλλοιώσεις στα επίπεδα σεροτονίνης, δυσλειτουργία στον άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης, επιγενετική τροποποίηση, νευροφλεγμονή, νευρωνική ευαισθητοποίηση, απορρύθμιση οδών που συνδέονται με την ομαλή άμυνα έναντι ιών.

Το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης βαίνει αυξανόμενο σήμερα. Σύμφωνα με μελέτες, η επίπτωση του συνδρόμου κυμαίνεται από 0,007% έως 2,8% στον γενικό ενήλικο πληθυσμό. Η επιδημία του κορωνοιού οδήγησε σε αύξηση του ποσοστού των πασχόντων. Σύμφωνα με έρευνες, 2%-10% των ασθενών με COVID-19 εμφανίζουν κόπωση ένα χρόνο μετά τη μόλυνση: Πηγή Long-term symptom severity and clinical biomarkers in post-COVID-19/chronic fatigue syndrome: results from a prospective observational cohort (Franziska Legler και συν.) Ε CLINICAL MEDICINE 18/08/2023  https://www.thelancet.com/journals/eclinm/article/PIIS2589-5370(23)00323-1/fulltext  Αυτό συμβαίνει διότι η προσβολή από ισχυρούς παθογόνους μικροοργανισμούς λειτουργεί ως καταλύτης στην πυροδότηση σύνθετων παθοφυσιολογικών παθολογικών φαινομένων που τελικώς οδηγούν στο σύμπτωμα της χρόνιας κόπωσης. Εξάλλου υπάρχει αυξανόμενος αριθμός ασθενών με συμπτώματα όπως κόπωση, κεφαλαλγία, μυαλγία, νευρολογικά και γνωστικά ελλείμματα, ορθοστατικές διαταραχές ακόμη και μετά από ήπιο ή μέτριο COVID-19. Το σύνολο αυτών των συμπτωμάτων που είναι γνωστά ως long covid μπορούν να επηρεάσουν σοβαρά την ποιότητα ζωής των ασθενών.

1. Σύμφωνα με αναδρομική μελέτη που περιέλαβε άνω του 1.000.000 ασθενείς και δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Biomedicines (Dr. Zahid Ijaz Tarar και συν.) στις 22/09/2023 https://doi.org/10.3390/biomedicines11102594, οι ασθενείς με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου προσβάλλονται συχνότερα από σύνδρομο χρόνιας κόπωσης ή μυαλγικής εγκεφαλίτιδας και επομένως πρέπει να ευρίσκονται σε αυξημένη επιφυλακή.
2. Σύμφωνα με έρευνα που περιέλαβε 1979 γυναίκες (Siwen Wang και συν.) και δημοσιεύτηκε στις 30/05/2023 στο Jama Network Open (https://jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen/fullarticle/2805380 ), οι άνθρωποι που έχουν καλή ποιότητα ύπνου έχουν μειωμένη πιθανότητα προσβολής από σύνδρομο χρόνιας κόπωσης μετά την λοίμωξη από κορονοϊό. 
3. Στο σύνδρομο χρόνιας κόπωσης από covid αλλά και στο σύνολο των συμπτωμάτων που διαρκούν άνω του εξαμήνου μετά από κορονοϊό-long covid σημαντικό ρόλο έχουν με βάση έρευνες ορισμένες κυτοκίνες που αυξάνονται (ιδιαίτερα IL-1β, IL-6, TNF, IP10, CCL11), η επανενεργοποίηση ορισμένων ιών όπως του Epstein Barr, η μειωμένη ικανότητα παραγωγής αντισωμάτων έναντι του κορωνοϊού, η μειωμένη ανοσολογική ανταπόκριση έναντι του ιού, η επιμονή της παρουσίας του ιού στα βιολογικά υγρά πέραν του μηνός, η παρουσία μικροθρόμβων, η φλεγμονή του νευρικού συστήματος, η ανάπτυξη αυτοαντισωμάτων, η μειωμένη έκκριση κορτιζόλης από τα επινεφρίδια, η αλλοίωση της μικροχλωρίδας του εντέρου. Η έρευνα αναμένεται να συνεχιστεί και κατά το 2024 με στόχο την ανεύρεση συγκεκριμένων αιματολογικών δεικτών που θα είναι εύχρηστοι στην κλινική πράξη και θα θέτουν τη διάγνωση του συνδρόμου της χρόνιας κόπωσης από κορωνοιό..  Πηγή Νature microbiology  review articles  Long COVID: major findings, mechanisms and recommendations (Hannah E. Davis και συν.) https://www.nature.com/articles/s41579-022-00846-2