Μετά τα Τέμπη τι; Ο διάδρομος συνείδησης, ο κύκλος της οργής και η κουλτούρα ασφάλειας

Μεταπτυχιακοί φοιτητές και φοιτήτριες του προγράμματος "Εφαρμογές της Ψυχολογίας στην Υγεία" του Τμήματος Ιατρικής του ΑΠΘ σχηματίζουν τον "Διάδρομο της Συνείδησης" στα σκαλοπάτια του αμφιθεάτρου. Μοιράζονται ρόλους που σχετίζονται με την τραγωδία των Τεμπών και υποδύονται σκέψεις του συμφοιτητή ή της συμφοιτήτριας που θα περάσει ανάμεσά τους. Ανεβαίνοντας τα σκαλιά εκείνος/η ακούει φωνές ενοχών, φοβίας και τύψεων. Κατεβαίνοντας, φωνές αποδοχής και ενθάρρυνσης ώστε να συνεχίσει.

• Αυτός που υποδύεται κάποιον επιζήσαντα επιβάτη του τρένου ακούει πολύ δυνατά και βασανιστικά τις τύψεις του καθώς ανεβαίνει τα σκαλοπάτια: "Εσύ ήσουν τυχερός, άλλοι δεν ήταν", "Πώς μπορείς και κοιμάσαι τα βράδια;", "Πώς μπορείς εσύ να χαίρεσαι και να περνάς καλά, ενώ άλλοι που ήταν μαζί σου πέθαναν;" είναι μερικές απ’ αυτές. Κατεβαίνοντας, ακούει την αποδοχή: "Πρέπει να συνεχίσεις", "Δεν φταις εσύ που πέθαναν άλλοι", "Μπορείς να κάνεις κάτι για να τιμήσεις τη μνήμη τους και για να μην ξανασυμβεί κάτι τέτοιο".
• Ο φοιτητής που υποδύεται τον "παρά λίγο" επιβάτη, δηλαδή αυτόν που θα ταξίδευε με το ίδιο δρομολόγιο αλλά την τελευταία στιγμή δεν ανέβηκε στο τρένο, ακούει περισσότερο τον φόβο. "Αν την επόμενη φορά δεν σταθείς τόσο τυχερός;", "Μήπως να μην ξαναμπείς σε τρένο"; Κατεβαίνοντας, οι φωνές του λένε "Δεν ελέγχεις κάποια πράγματα, δεν υπάρχει λόγος να σε απασχολούν αυτά που δεν ελέγχεις". "Συνεχίζεις τη ζωή σου κανονικά".
• Η φοιτήτρια που υποδύεται τη μητέρα ενός νεκρού επιβάτη, ακούει φωνές κριτικής τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζεται το πένθος: "Βάφεσαι και ντύνεσαι ωραία, αντί να πενθείς το παιδί σου", "Τι θέλεις και βγαίνεις στα κανάλια και πας στη Βουλή"; Κατεβαίνοντας οι φωνές τη διαβεβαιώνουν πως εκδραμάτιση δεν είναι ο μοναδικός αποδεκτός τρόπος πένθους και πως τιμάει άριστα το παιδί της αγωνιζόμενη για απόδοση δικαιοσύνης.

Ο "Διάδρομος Συνείδησης" είναι μια από τις καινοτόμες πρακτικές διαχείρισης του συλλογικού τραύματος, στα πρότυπα διεθνών παραδειγμάτων, που υιοθετήθηκαν στο Τμήμα Ιατρικής του ΑΠΘ, έπειτα από την τραγωδία των Τεμπών, στο πλαίσιο του Μεταπτυχιακού Προγράμματος "Εφαρμογές της Ψυχολογίας στην Υγεία".

"Με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να κατανοήσουμε το βίωμα του καθενός, βλέποντάς το από την δική του οπτική γωνία. Πώς το ακούει ο συγγενής του θύματος, ο επιζήσας, ο ‘παρά λίγο’, αλλά και άλλοι εμπλεκόμενοι, όπως ο οδηγός, ο σταθμάρχης, ένα στέλεχος, ένα πολιτικό πρόσωπο κ.ά.", εξηγεί μιλώντας στο iatronet.gr η αναπληρώτρια καθηγήτρια Προαγωγής Υγείας, Εύχαρις Παναγοπούλου (φωτογραφία), προσθέτοντας πως η συνειδητοποίηση βοηθάει στο να περάσει κανείς στο επόμενο βήμα.

Ο κύκλος της οργής και η πρόληψη

Το δεύτερο σκέλος της εκπαιδευτικής πρωτοβουλίας, πάλι με βάση τη βιβλιογραφία και τις διεθνείς πρακτικές, αφορά την υπόλοιπη κοινωνία, σε συλλογικό και ατομικό επίπεδο, και το τι μπορεί να κάνει ο καθένας από εμάς για την καλλιέργεια και εμπέδωση μιας κουλτούρας ασφάλειας.

"Γίνεται ένα δυστύχημα, δικαιολογημένα βγάζουμε την οργή μας, την ξεχνάμε μετά από λίγο, αναζωπυρώνεται στην επέτειο και μετά ξανά ξεχνιέται. Αυτός είναι ο κύκλος της οργής", παρατηρεί η αναπληρώτρια καθηγήτρια, συμπληρώνοντας πως το ερώτημα είναι "μετά την οργή τι";

Στο πλαίσιο του μεταπτυχιακού προγράμματος, ένα τριήμερο αφιερώνεται στην εκπαίδευση επαγγελματιών (γιατρών, νοσηλευτών, διασωστών, ψυχολόγων, κοινωνικών λειτοργών, εκπαιδευτικών κ.ά.) στη διαχείριση του συλλογικού τραύματος.

Βασική πτυχή της πρωτοβουλίας είναι η καλλιέργεια μιας κουλτούρας ασφάλειας και πρόληψης ατυχημάτων, ως πολιτισμικής αντίληψης. "Δεν έχουμε αυτή την κουλτούρα. Δεν είναι τυχαίο ότι σχεδόν κάθε χρόνο συμβαίνει στη χώρα ένα συλλογικό μαζικό ατύχημα στη χώρα. Είμαστε πολύ εστιασμένοι στο παρόν και αναβάλλουμε συνεχώς στο μετά κάτι που έχει να κάνει με την πρόληψη. Αν ρωτήσουμε πόσοι από εμάς έχουμε πυροσβεστήρα στο σπίτι τι απάντηση θα πάρουμε;", διερωτάται η κ. Παναγοπούλου, προσθέτοντας πως αυτή η κουλτούρα είναι αναγκαίο να εμπεδωθεί σε όλες τις υπηρεσίες, δομές εκπαίδευσης, χώρους δουλειάς και στο σπίτι του καθενός.

Σε αυτό το πλαίσιο, έχει ξεκινήσει μια ποιοτική έρευνα για το ποιες αλλαγές θα έκανε ο καθένας αν είχε την δυνατότητα μέσα στην επόμενη πενταετία να αλλάξει κάτι και να προάγει την ασφάλεια στον δικό του μικρόκοσμο. Από τον πυροσβεστήρα στο σπίτι, μέχρι το αν θα πάει για διασκέδαση σε ένα κλαμπ χωρίς έξοδο κινδύνου ή αν θα πιει γνωρίζοντας ότι θα επιστρέψει στο σπίτι οδηγώντας.

"Θέλουμε να συνδέσει ο κόσμος ένα τόσο συλλογικό ατύχημα με το τι συμβαίνει στον δικό του κόσμο. Ότι δεν είναι τόσο έξω από εμάς. Θα ήταν ένα καλό πρώτο βήμα", καταλήγει.