Φυματίωση: Πόσοι νοσούν στην Ελλάδα, ποιοι πρέπει να ελεγχθούν

Το 2023, ο ΕΟΔΥ δημοσιοποίησε μια λεπτομερή έκθεση για την φυματίωση στην Ελλάδα το 2022, σύμφωνα με την οποία η επίπτωσή της στη χώρα ήταν 3,06 άτομα ανά 100.000 πληθυσμού. Την συγκεκριμένη χρονιά δηλώθηκαν 320 κρούσματα, κατά 52% περισσότερα σε σχέση με το 2021.

Τα στοιχεία αυτά συνιστούν μια σαφή υποτίμηση της επιδημιολογίας της φυματίωσης στην Ελλάδα, λέει στο iatronet.gr η αναπληρώτρια καθηγήτρια Πνευμονολογίας - Φυματιολογίας στο ΑΠΘ, Κατερίνα Μανίκα, (φωτογραφία), επισημαίνοντας πως ο πραγματικός αριθμός των περιστατικών είναι πολύ μεγαλύτερος. Όπως αναφέρει, αρκετές μελέτες, που βασίζονται μεταξύ άλλων στην κατανάλωση αντιφυματικών φαρμάκων, δείχνουν πως η επίπτωση είναι 3 με 5 φορές μεγαλύτερη από αυτή που δηλώνεται.

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Κατά της Φυματίωσης (24 Μαρτίου) και την επιστημονική εκδήλωση που διοργανώνεται την Τετάρτη, 27 Μαρτίου στη Θεσσαλονίκη, κ. Μανίκα περιγράφει την κατάσταση στην Ελλάδα και τονίζει την ανάγκη ενεργητικών παρεμβάσεων σε συγκεκριμένες ομάδες του πληθυσμού για τον καλύτερο έλεγχο της μετάδοσης. Παράλληλα, αναφέρεται στον ρόλο της πανδημίας στην επιδημιολογία της νόσου, αλλά και σε νέα φάρμακα που την αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά, με πολύ πιο σύντομα θεραπευτικά σχήματα.

Επιδημιολογία

"Παρόλο που κάθε γιατρός οφείλει να ενημερώσει τον ΕΟΔΥ όταν ξεκινάει μια αντιφυματική θεραπεία, αυτό γίνεται μόνο εν μέρει, οπότε ένα ποσοστό περιστατικών δεν δηλώνονται, παρόλο που έχει γίνει διάγνωση", εξηγεί η κ. Μανίκα, προσθέτοντας: "υπάρχει ένα ακόμη μεγαλύτερο μέρος, κατά τη γνώμη μου, που έχει φυματίωση, αλλά δεν γίνεται καν η διάγνωση".

Σύμφωνα με την έκθεση του ΕΟΔΥ, το 55% των δηλωμένων περιπτώσεων φυματίωσης αφορά σε αλλοδαπούς και 45% σε Έλληνες. Οι Έλληνες ασθενείς είναι συνήθως μεγαλύτερης ηλικίας ή ανοσοκατεσταλμένοι, ενώ οι άνθρωποι με φυματίωση που έχουν γεννηθεί εκτός Ελλάδος είναι συνήθως σε ηλικίες από 15 ως 35 ετών. Σε μεγάλα ποσοστά η νόσος διαγιγνώσκεται με καθυστέρηση.

Περίπου 4,5% με 5% των ασθενών στην Ελλάδα έχουν πολυανθεκτική φυματίωση, δηλαδή φυματίωση με αντοχή στα δύο βασικά φάρμακα, που είναι πολύ πιο δύσκολη στην αντιμετώπισή της, με το ποσοστό να είναι περίπου το ίδιο και σε Έλληνες και αλλοδαπούς.

Λανθάνουσα φυματίωση

Το μυκοβακτηρίδιο έχει την τάση να συνυπάρχει ειρηνικά με τον άνθρωπο κι αυτό μπορεί να συμβαίνει επί χρόνια. "Ο άνθρωπος σε αυτή την κατάσταση ειρηνικής συνύπαρξης, έχει το μυκοβακτηρίδιο, αλλά δε νοσεί και δεν μεταδίδει. Μπορεί να εκδηλώσει φυματίωση μετά από 2, 5, 10 χρόνια ή και πολύ αργότερα. Αυτή είναι η λανθάνουσα φυματίωση", αναφέρει η αναπληρώτρια καθηγήτρια, εξηγώντας γιατί είναι πολύ σημαντικό να γίνει διάγνωσή της: "Οι άνθρωποι που έχουν μολυνθεί πρόσφατα, έχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν τη νόσο μέσα στα δύο πρώτα χρόνια από τη μόλυνση", σημειώνει, συμπληρώνοντας πως είναι επίσης κρίσιμη η διάγνωση σε ανοσοκατεσταλμένους και κάποιες άλλες ειδικές ομάδες πληθυσμού, όπως οι αιμοκαθαιρόμενοι, οι ασθενείς που πρόκειται να υποβληθούν σε μεταμόσχευση κ.ά.

Όπως επισημαίνει, έπειτα από τη διάγνωση μιας ενεργού φυματίωσης πρέπει να ελεγχθούν οι άνθρωποι του οικογενειακού τους περιβάλλοντος και οι πολύ στενοί φίλοι και σε περίπτωση που βρεθεί το μυκοβακτηρίδιο να χορηγηθεί προληπτική θεραπεία αφού ζυγιστεί η σχέση οφέλους και κινδύνου.

Ενεργητικός έλεγχος ευαίσθητων ομάδων

Σε ό,τι αφορά τη διάγνωση της ενεργού φυματίωσης, είναι καθοριστικής σημασίας η υλοποίηση στοχευμένων ενεργητικών παρεμβάσεων προληπτικού ελέγχου σε ειδικές ομάδες του πληθυσμού.

"Η συχνότητα της φυματίωσης είναι μεγαλύτερη στα χαμηλότερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα, με περιορισμένη πρόσβαση στις υπηρεσίες Υγείας, όπως για παράδειγμα οι αιτούντες άσυλο, άστεγοι, κρατούμενοι και όσοι διαμένουν σε κλειστές δομές", εξηγεί και προσθέτει: "Η πολιτεία καλό θα ήταν να ευαισθητοποιηθεί και να έχουμε έναν έλεγχο των προσφύγων με μια ακτινογραφία θώρακος, όπως γίνεται σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, ώστε να διαγνώσουμε σε ένα πιο αρχικό στάδιο τη φυματίωση και να περιορίσουμε τη μετάδοση στους καταυλισμούς"».

Νέες θεραπείες

Το 2022 καταγράφηκαν παγκοσμίως 1,3 εκατομμύριο θάνατοι από φυματίωση, ενώ η υπολειτουργία των συστημάτων Υγείας στην περίοδο της πανδημίας πρόσθεσε 500.000 επιπλέον θανάτους από αυτή την αιτία, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΠΟΥ.

"Παρά το πισωγύρισμα στη φυματίωση όσον αφορά το επιδημιολογικό επίπεδο, λόγω της πανδημίας, είχαμε μια τεράστια εξέλιξη στο επιστημονικό επίπεδο, σε ό,τι αφορά στην αντιμετώπιση, τόσο της ευαίσθητης όσο και της ανθεκτικής μορφής", παρατηρεί η κ. Μανίκα.

Όπως υπογραμμίζει, τα νέα σχήματα που κυκλοφορούν τα τελευταία δύο χρόνια για την θεραπεία της φυματίωσης από ευαίσθητα στελέχη μειώνουν τη διάρκεια της θεραπείας από τους 6 στους 4 μήνες. "Παρόλο που το φάρμακο που περιλαμβάνεται δεν κυκλοφορεί στην Ευρώπη, είναι ένα πολύ μεγάλη βήμα μπροστά το ότι έχουμε πλέον τετράμηνα σχήματα", τονίζει, καταλήγοντας: "Πολύ πιο σύντομα σχήματα έχουμε και για την πολυανθεκτική φυματίωση, η οποία παλιότερα είχε μια διάρκεια 1,5 με 2 χρόνια και τώρα μπορούμε πλέον να την αντιμετωπίσουμε επαρκώς με ένα σχήμα 6 ως 9 μηνών".

Ημερίδα

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά της Φυματίωσης, η Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία σε συνεργασία με το νοσοκομείο "Γ. Παπανικολάου" την Πνευμονολογική Κλινική ΑΠΘ και την Εταιρεία Νοσημάτων Θώρακος Ελλάδος, διοργανώνει εκδήλωση με σκοπό να τιμήσει το Γενικό Νοσοκομείο Παπανικολάου για την προσφορά του στην Πνευμονολογία και να ευαισθητοποιήσει κοινό και επαγγελματίες υγείας σχετικά με τη νόσο.

Εκτός από την κ. Μανίκα, θα μιλήσουν η παθολόγος - λοιμωξιολόγος, προϊσταμένη του Γραφείου Φυματίωσης του ΕΟΔΥ, Σοφία Χατζηαναστασίου και η πνευμονολόγος - φυματιολόγος, υπότροφος ΕΠΕ, Μαρία Σιωνίδου

Στην εκδήλωση θα παρουσιαστούν μια ιστορική αναδρομή του Σανατορίου Ασβεστοχωρίου, που μετεξελίχθηκε στο ΓΝΘ "Γ. Παπανικολάου", ένα απόσπασμα από την θεατρική παράσταση "Sanatorium" και μουσική παρέμβαση με το μουσικό σχήμα "Χειμερινοί Κολυμβητές".