Πώς επηρέασε η πανδημία COVID-19 τους ασθενείς με όγκους εγκεφάλου

Νέα μελέτη, υπό την αιγίδα της Παγκόσμιας Νευροχειρουργικής Εταιρείας, κατέδειξε ότι κατά το πρώτο κύμα της πανδημίας COVID-19 το 15% των ασθενών που χειρουργήθηκαν για όγκο εγκεφάλου αντιμετώπισαν καθυστερήσεις όσον αφορά στη διενέργεια της επέμβασης.

Οι όγκοι εγκεφάλου είναι ένα σύνολο κυττάρων που αναπτύσσονται εκτός ελέγχου μέσα στο κρανίο. Ανάλογα με τα κύτταρα προέλευσης, οι όγκοι εγκεφάλου διακρίνονται σε:

• Πρωτοπαθείς, όταν προέρχονται από κύτταρα του ιδίου του εγκεφάλου/κρανιακών νεύρων (π.χ. αστροκύτωμα, γλοιοβλάστωμα, επενδύμωμα, νευρίνωμα, oλιγοδενδρογλοίωμα, κ.ά.) ή των μηνίγγων του (π.χ. μηνιγγίωμα)
• Δευτεροπαθείς (ή εγκεφαλική μετάσταση), όταν προέρχονται από μία πρωτοπαθή εστία καρκίνου που βρίσκεται σε άλλο σημείο του σώματος (π.χ. πνεύμονα, μαστό, νεφρά κ.ά.).

Τα συμπτώματα των όγκων εγκεφάλου προκαλούνται λόγω:

• αυξημένης πίεσης εντός του κρανίου (π.χ. έντονοι πονοκέφαλοι, έμετοι, θόλωση της όρασης, διπλή όραση, υπνηλία κ.ά.) ή
• δυσλειτουργίας συγκεκριμένης περιοχής του εγκεφάλου ή εγκεφαλικού νεύρου (π.χ. αδυναμία ή παράλυση άνω ή κάτω άκρων, μούδιασμα άνω ή κάτω άκρων, αστάθεια βάδισης, διαταραχές λόγου και ομιλίας, διαταραχές μνήμης, σύγχυση, αλλαγές στην προσωπικότητα ή τη συμπεριφορ, επιληπτικές κρίσεις, μείωση όρασης ή ακοής, ίλιγγοι κ.ά.).

Η διάγνωση τίθεται με μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου με σκιαγραφικό.

Όπως επισημαίνει ο επικεφαλής της μελέτης Άγγελος Κόλιας, διευθυντής νευροχειρουργός στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Κέιμπριτζ και μέλος της επιστημονικής ομάδας της Α’ Νευροχειρουργικής Κλινικής του Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center,  ειδικά οι κακοήθεις όγκοι εγκεφάλου είναι επιθετικοί όγκοι που τείνουν να αναπτύσσονται γρήγορα και αποτελούν σοβαρή απειλή για τη ζωή και τις νευρολογικές λειτουργίες. Με τις σύγχρονες μεθόδους αντιμετώπισης (ανάλογα με τις ενδείξεις, χειρουργική επέμβαση, ακτινοθεραπεία, χημειοθεραπεία, ανοσοθεραπεία ή συνδυασμός αυτών), το προσδόκιμο επιβίωσης έχει αυξηθεί σημαντικά την τελευταία δεκαετία. Αντιθέτως, οι καλοήθεις όγκοι εγκεφάλου είναι όγκοι που τείνουν να αναπτύσσονται αργά. 

Συνήθως δεν είναι άμεσα απειλητικοί για τη ζωή, αλλά μπορούν να επηρέασουν τις νευρολογικές λειτουργίες και συνεπώς την ποιότητα ζωής των ασθενών. Σε γενικές γραμμές, η ριζική εξαίρεση (δηλαδή συνολική αφαίρεση) ενός καλοήθους όγκου ισοδυναμεί με ίαση. Όπως αναφέρει ο κ. Κόλιας, υπάρχουν όγκοι εγκεφάλου που υπάρχει ένδειξη για απλή παρακολούθηση (π.χ. μικρού μεγέθους καλοήθεις όγκοι χωρίς συμπτώματα). Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις που υπάρχει ένδειξη για επείγουσα χειρουργική επέμβαση (π.χ. μεγάλου μεγέθους όγκοι με σοβαρά νευρολογικά συμπτώματα).

Η μελέτη, η οποία μάλιστα δημοσιεύθηκε στο κορυφαίο περιοδικό που εξειδικεύεται στη Νευρο-ογκολογία ("Neuro-Oncology", επίσημο περιοδικό της Αμερικάνικης Εταιρείας Νευρο-ογκολογίας), συμπεριέλαβε 1.016 ασθενείς που χειρουργήθηκαν για όγκο εγκεφάλου σε 26 χώρες μεταξύ Ιανουαρίου και Αυγούστου 2020. Η πλειοψηφία των ασθενών (85%) χειρουργήθηκαν σε νοσοκομεία που δεν υπήρχε COVID-19-free πρωτόκολλο για χειρουργικούς ασθενείς. Οι πιο συχνοί όγκοι, στη συγκεκριμένη μελέτη, ήταν τα γλοιώματα (43%), μηνιγγιώματα (18%), εγκεφαλικές μεταστάσεις (15%), αδενώματα της υπόφυσης (7%), ακουστικά νευρινώματα (3%) κ.ά. Εντός 30 ημερών μετεγχειρητικά, 4% των ασθενών ανέπτυξαν αναπνευστικές επιπλοκές και 1,4% διαγνώστηκαν με COVID-19.

Σύμφωνα με τον κ. Κόλια, οι μελέτες που διεξήχθησαν κατά τη διάρκεια του πρώτου κύματος της πανδημίας COVID-19, οδήγησαν στη διαμόρφωση πρωτοκόλλων που εφαρμόστηκαν κατά τα ύστερα κύματα της πανδημίας και θα μπορούν να εφαρμοστούν μελλοντικά εφόσον προκύψει η ανάγκη:

1. Η φροντίδα χειρουργικών ασθενών σε COVID-19-free μονάδες (δηλαδή, πλήρης διαχωρισμός των χώρων χειρουργείου, μονάδας εντατικής θεραπείας και θαλάμων νοσηλείας χειρουργικών ασθενών από ασθενείς με COVID-19).
2. Η πραγματοποίηση προεγχειρητικών τεστ για το ιό SARS-CoV-2 (ρινοφαρυγγικό επιχρίσμα) όταν υπάρχει αυξημένο ποσοστό ενεργών περιπτώσεων COVID-19 στο γενικό πληθυσμό.
3. Η αναβολή της χειρουργικής επέμβασης για 7 εβδομάδες σε ασθενείς με προεγχειρητική λοίμωξη από τον ιό SARS-CoV-2. Ωστόσο, αυτή η αναβολή μπορεί να μην είναι δυνατή για ασθενείς με κακοήθεις όγκους εγκεφάλου ή/και αυξημένη ενδοκρανιακή πίεση.

Όπως αναφέρει ο κ. Κόλιας, στα κορυφαία κέντρα παγκοσμίως υπάρχουν Ομάδες Νευρο-ογκολογίας, που αποτελούνται από νευροχειρουργούς με εξειδίκευση σε όγκους εγκεφάλου, ακτινοθεραπευτές, ογκολόγους, νευρολόγους, και νευρο-ακτινολόγους. Αυτές οι εξειδικεύμενες ομάδες έχουν την εμπειρία και τεχνολογία ώστε να:

• Πραγματοποιείται ολοκληρωμένη αξιολόγηση των ασθενών και να συμφωνείται το ορθό θεραπευτικό πλάνο χωρίς άσκοπες καθυστερήσεις.
• Μεγιστοποιούνται οι πιθανότητες ίασης ή όσο το δυνατόν πιο μακροχρόνιου ελέγχου του όγκου με διατήρηση/βελτίωση της ποιότητας ζωής του ασθενούς.
• Ελαχιστοποιούνται οι πιθανότητες νευρολογικών και άλλων επιπλοκών .

Όπως καταλήγει κ. Κόλιας, η Ομάδα Νευρο-ογκολογίας, που λειτουργεί στο πλαίσιο της Α’ Νευροχειρουργικής Κλινικής του Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center υπό την Επιστημονική Διεύθυνση του Χρήστου Γεωργόπουλου, από της ιδρύσεώς της το έτος 2000 μέχρι σήμερα, προσφέρει ανελλιπώς  υψηλής ποιότητας υπηρεσίες υγείας σε όλους τους ασθενείς με καλοήθεις και κακοήθεις όγκους εγκεφάλου.  Μάλιστα, ούτε ένας ασθενής χειρουργημένος στην Α’ Νευροχειρουργική Κλινική του Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center νόσησε από COVID-19 κατά το διάστημα της Πανδημίας, και σε αυτό, σημαντικό ρόλο έπαιξαν, όχι μόνον τα αυστηρά πρωτόκολλα υγιεινής και ασφάλειας, αλλά και το μικρό διάστημα νοσηλείας που χρειάστηκε, εξαιτίας των πλέον σύγχρονων χειρουργικών μεθόδων και της πλέον προηγμένης τεχνολογίας που χρησιμοποιούνται.