Γιατροί και social media: Πρέπει να μπουν κανόνες;

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν μέρος της καθημερινότητας εκατομμυρίων ανθρώπων. Ένα μεγάλο ποσοστό χρηστών ενημερώνεται μέσω των social media, μεταξύ άλλων για θέματα υγείας, ενώ αυξάνεται ο αριθμός όσων αναζητούν (και) εκεί τον γιατρό στον οποίο θα απευθυνθούν για κάποιο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν. Οι επαγγελματίες υγείας, από την πλευρά τους, αξιοποιούν την δυναμική του διαδικτύου, προκειμένου να ενημερώσουν μέσω αναρτήσεων ή/και απευθείας συζητήσεων με ασθενείς, συχνά για να προβληθούν και να προσελκύσουν νέους ασθενείς. Στην ιατρική κοινότητα και όχι μόνο, έχει αναπτυχθεί ένας προβληματισμός για δυνητικούς κινδύνους που εγκυμονεί η πιθανή υπέρβαση ορίων που δεν είναι επαρκώς καθορισμένα και για το αν υπάρχει ανάγκη να εισαχθούν κάποιοι κανόνες ορθής χρήσης και δεοντολογίας.

Οι 607 γιατροί οι οποίοι συμμετείχαν στην ετήσια έρευνα του Ιατρικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, που παρουσιάστηκε την Τρίτη, ρωτήθηκαν μεταξύ άλλων για το πώς βλέπουν την παρουσία και την προβολή γιατρών από τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. Στην μεγάλη τους πλειοψηφία οι τοποθετήσεις ήταν αρνητικές: Το 25,2% έκανε λόγο για υπερβολική έκθεση, το 24,3% για ανεξέλεγκτη, ενώ το 18,2% έθεσε θέμα δεοντολογίας. Στον αντίποδα, το 23,5% έκρινε πως δεν υπάρχει κάτι αρνητικό, ενώ το 8,8% δεν πήρε θέση.

Μάλιστα, το 76% των ερωτηθέντων γιατρών κρίνει το ότι ο Ιατρικός Σύλλογος θα πρέπει να ελέγξει πιο συστηματικά το συγκεκριμένο φαινόμενο.

Σε ένα ακόμη μεγαλύτερο ποσοστό, που υπερβαίνει το 85%, οι ερωτηθέντες τάχθηκαν υπέρ μιας νομοθετικής πρωτοβουλίας για την επικαιροποίηση του πλαισίου και των κανόνων της ιατρικής δεοντολογίας.

Σύμφωνα με πληροφορίες του iatronet.gr, το συγκεκριμένο θέμα απασχολεί τα όργανα του ΙΣΘ και έχουν γίνει συζητήσεις για την ανάγκη κατάθεσης προτάσεων με στόχο την αναμόρφωση - επικαιροποίηση του Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας.

Ζητήματα που έχουν τεθεί από μέλη και έχουν αποτελέσει αντικείμενο προβληματισμού, αφορούν μεταξύ άλλων τον αθέμιτο ανταγωνισμό από την υπερπροβολή ορισμένων γιατρών στα social media, καθώς και δεοντολογικά ερωτήματα που προκύπτουν από ορισμένες αναρτήσεις. Για παράδειγμα, όπως αναφέρουν μέλη του Συλλόγου, συχνά δημοσιεύονται φωτογραφίες και βίντεο ιατρικών πράξεων, ακόμη και χειρουργικών επεμβάσεων για λόγους προβολής. Εκτός από το ιατρικό απόρρητο, για το οποίο υπάρχει ρύθμιση και μπορεί να ελεγχθεί σε περίπτωση παραβίασης, προκύπτουν ηθικά ζητήματα, που δεν ρυθμίζονται επαρκώς από το υπάρχον κανονιστικό πλαίσιο. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας χρονολογείται από το 2005 και δεν έχει ενσωματώσει τη σημερινή πραγματικότητα, στην οποία μεγάλο μέρος του κοινού ενημερώνεται από τα social media.

Πάντως, οι ασθενείς φαίνεται να επιμένουν ακόμη σε πιο «παραδοσιακούς» τρόπους επιλογής του θεράποντα ιατρού τους. Όπως προκύπτει από τις απαντήσεις των ίδιων των γιατρών στην ίδια έρευνα, η σύσταση από άλλους ασθενείς εξακολουθεί να είναι το κύριο μέσο επιλογής γιατρού, με ποσοστό 41,8%, αν και αυτό παρουσίασε σημαντική υποχώρηση σε σχέση με το 69.7% της περσινής έρευνας. Ακολουθούν η καλή φήμη του γιατρού, η σύσταση από άλλους συναδέλφους, μέσω του Ταμείου, με την ενημέρωση από το internet να καταλαμβάνει την 5^η θέση στην σειρά επιλογής, με ποσοστό 5,9%.

Ένα ζήτημα που απασχολεί, επίσης, είναι η προβολή εταιριών στον χώρο της ιατρικής, που δεν μπορούν να ελεγχθούν, επειδή είναι απρόσωπες και εκπροσωπούνται από τον επιστημονικά υπεύθυνο, ο οποίος συχνά δεν έχει ενεργό ρόλο στη λήψη των αποφάσεων.

Στο εξωτερικό

Ο Αμερικανικός Ιατρικός Σύλλογος (American Medical Association – AMA) έχει εκδώσει οδηγίες στα μέλη του για την ορθή και επαγγελματική χρήση των social media. Μεταξύ άλλων, τους καλεί

• Να αποφεύγουν την ανάρτηση πληροφοριών που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αναγνώριση πληροφοριών ασθενών
• Να γνωρίζουν ότι οι ρυθμίσεις απορρήτου δεν είναι απόλυτες και να λαμβάνουν υπόψη ότι το περιεχόμενο που θα αναρτήσουν είναι πιθανό να υπάρχει μόνιμα στο διαδίκτυο
• Όταν ανταλλάσσουν πληροφορίες για εκπαιδευτικούς σκοπούς, να τηρούν τη δεοντολογία για την εμπιστευτικότητα, το απόρρητο και την ενημερωμένη συγκατάθεση
• Αν αλληλεπιδρούν με ασθενείς στο διαδίκτυο, να διατηρούν κατάλληλα όρια της σχέσης ασθενούς-γιατρού
• Να εξετάσουν το ενδεχόμενο διαχωρισμού μεταξύ προσωπικού και επαγγελματικού περιεχομένου
• Όταν βλέπουν αναρτήσεις συναδέλφων με περιεχόμενο που φαίνεται αντιεπαγγελματικό, έχουν την ευθύνη να επιστήσουν την προσοχή του, ώστε να το αφαιρέσει ή να προβεί σε άλλες ενέργειες. Αν η συμπεριφορά παραβιάζει σημαντικά τους επαγγελματικούς κανόνες και το άτομο δεν λαμβάνει τα κατάλληλα μέτρα, ο γιατρός πρέπει να αναφέρει το θέμα στις αρμόδιες αρχές.

Οι γιατροί πρέπει να γνωρίζουν ότι το περιεχόμενο που δημοσιεύεται στο διαδίκτυο μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη φήμη τους, να έχει συνέπειες για την ιατρική σταδιοδρομία τους (ιδιαίτερα για τους ειδικευόμενους και τους φοιτητές ιατρικής), και να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη του κοινού στο ιατρικό επάγγελμα.