Κακοποίηση ανηλίκων: Πρόληψη, αναγνώριση και αντιμετώπιση

Ένα στα τέσσερα περιστατικά καταγμάτων σε παιδιά κάτω των 3 ετών έχουν προκληθεί από κακοποίηση. Ένα στα δέκα των παιδιών κάτω των 3 ετών που προσέρχονται στις Παιδοχειρουργικές Κλινικές στα εξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων είναι θύματα κακοποίησης. Δυστυχώς 3% με 5% των περιστατικών οδηγεί στον θάνατο ή σε βαριές αναπηρίες.

Τα στοιχεία, παρουσίασε η παιδίατρος, αν. Διευθύντρια ΕΣΥ Θεσσαλονίκης, δρ ΑΠΘ και πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Κοινωνικής Παιδιατρικής Βορείου Ελλάδος, Σοφία Καραγιαννοπούλου, στην διάρκεια ενημερωτικής εκδήλωσης του Ιατρικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης για την παιδική κακοποίησης. Η εκδήλωση, που άνοιξε τον κύκλο συζητήσεων του ΙΣΘ στο πλαίσιο της παρουσίας του στην 88^η ΔΕΘ, έλαβε χώρα στη σκιά της αποκάλυψης της κακοποίησης και δολοφονίας της 8χρονης Ναρίν στη γειτονική Τουρκία.

Η υποψία του παιδιάτρου

Σύμφωνα με την κυρία Καραγιαννοπούλου, "σε μια τρέχουσα κλινική εξέταση ο παιδίατρος πρέπει να είναι γνώστης, να μάθει να υποψιάζεται, να γνωρίζει και να αναγνωρίζει πότε κακοποιείται ένα παιδί, ειδικά όταν υπάρχουν ένας ή περισσότεροι προσδιοριστές επικινδυνότητας, αυτό που λέμε high risk οικογένειες, όπως οικογένειες με χρήση ουσιών ή αλκοόλ".

Τα σημεία που πρέπει να κινήσουν υποψίες είναι, μεταξύ άλλων:

• Κακώσεις σε όλα τα βρέφη κάτω των 6 μηνών αν δεν είναι από τον τοκετό.
• Κακώσεις σε σημεία που προστατεύονται έτσι κι αλλιώς από τον άνθρωπο, όπως ο λαιμός, μάτια, αυτιά, γεννητική περιοχή και υπάρχει μια ασάφεια στο εξωτερικό.
• Κατάγματα, εγκαύματα συμμετρικά ή οριοθετημένα, που μάλιστα φτάνουν αργά να ζητήσουν ιατρική βοήθεια.
• Ρήξη ή κακώσεις ή εκχυμώσεις σε γενετική περιοχή.
• Όχι σωστή σίτιση, χωρίς οργανική αιτία.
• Ένα παιδί επιθετικό, με σχολική απόσυρση.
• Το παγερό βλέμμα του παιδιού.
• Το περίεργο τίναγμά του σε κάθε άγγιγμα.

Ως προς τους τρόπους διαχείρισης, σε ήπιες ενδείξεις ενημερώνεται το εφημερεύον νοσοκομείο και ζητείται εισαγωγή. Καλείται παιδίατρος αν το παιδί εξεταστεί σε άλλη ειδικότητα και γίνεται εργαστηριακός έλεγχος, ενώ αν αρνηθεί ο γονέας καλείται ο εισαγγελέας ανηλίκων. Αν υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις καλείται απευθείας ο εισαγγελέας ανηλίκων, προκειμένου να διαταχθεί κοινωνική έρευνα.

Προφίλ θύτη και θύματος

Η βία δεν είναι ψυχιατρική διάγνωση πάντα, αλλά μια συμπεριφορά, επεσήμανε ο Βάιος Νταφούλης, παιδοψυχίατρος, διευθυντής του Παιδοψυχιατρικού Τμήματος στο Γ.Ν.Θ. Ιπποκράτειο Θεσσαλονίκης

"Είναι ψυχιατρική διάγνωση όταν έχουμε την επιθετικότητα σε μια ψύχωση - διπολική τη λέμε σήμερα, την παλιά μανιοκατάθλιψη και σχιζοφρένεια - στα παιδιά που έχουν διαταραχή διαγωγής, δηλαδή επιθετικότητα σε ανθρώπους, σε ζωάκια πολύ συχνά, καταστροφές περιουσίας, παραβιάσεις κανόνων, έλλειψη ορίων, στα παιδιά που γεννήθηκαν πρόωρα, έχουν ΔΕΠΥ κ.ά.", σημείωσε.

Παρατήρησε ότι πολύ συχνά υπάρχει μια εναλλαγή, με τον θύτη να γίνεται θύμα ή να προϋπήρξε θύμα.

Σκιαγραφώντας το προφίλ θύτη και θύματος, ο κ. Νταφούλης ανέφερε πως "οι θύτες συνήθως είναι άτομα ανυπάκουα, σκληρά, το παίζουν ηγέτες, αλλά τελικά έχουν πολύ χαμηλή αυτοεκτίμηση, είναι αδύναμες προσωπικότητες, αν τους γνωρίσεις". Επιβάλλονται συνήθως με το σωματικό τους μέγεθος, τους λείπει η ενσυναίσθηση και δεν αισθάνονται τον πόνο - ψυχικό και σωματικό - που προκαλούν στους άλλους.

Σε ό,τι αφορά τα θύματα, είναι παιδιά ανασφαλή. "Κυριαρχεί ο φόβος και η δυσπιστία για κάθε ενήλικο και εννοείται ότι πέφτει η μαθησιακή τους επίδοση, πέφτει η αυτοεκτίμησή τους, πέφτει όλο το εγώ τους, καταρρέει γιατί υφίστανται την κακοποίηση. Υφίστανται κάτι συνολικό, ως βίαιο και αυταρχικό από τους άλλους".

Τρόποι ενημέρωσης

Η Άννα Γεωργιάδου, κοινωνική λειτουργός της Ομάδας Προστασίας Ανηλίκων Δήμου Θεσσαλονίκης, παρέθεσε τους τρόπους ενημέρωσης του εισαγγελέα ανηλίκων και των αρμόδιων αρχών.

"Όταν κάποιο παιδί κινδυνεύει, αυτό που έχουμε να κάνουμε αρχικά είναι να το καταγγείλουμε εγγράφως στην Εισαγγελία Ανηλίκων, ο οποίος θα διατάξει την διεξαγωγή της κοινωνικής έρευνας. Ο εισαγγελέας ενημερώνεται, επίσης, επώνυμα ή ανώνυμα, έγγραφα ή τηλεφωνικά, με τηλεφωνική καταγγελία στο 1107 του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης, από το 1056 του Χαμόγελου του Παιδιού, που μπορεί ο καθένας να κάνει την αναφορά του ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα, και από το 11525, Μαζί για το Παιδί", είπε και πρόσθεσε: "Επίσης με αναφορά από κοινωνικές υπηρεσίες, γιατρούς, Δήμους ή τον διευθυντή του σχολείου. Υποχρέωση ενημέρωσης εγκλήματος ενδοοικογενειακής βίας σε βάρος ανήλικου έχουν με τον καινούργιο νόμο ο παιδαγωγός, ο εκπαιδευτικός, κοινωνικοί λειτουργοί, ψυχολόγοι, επιμελητές, προπονητές και φυσικά οι γιατροί".