Σχολικός εκφοβισμός: Πώς αντιμετωπίζεται από τους γονείς των θυμάτων [ελληνική μελέτη]

Ο σχολικός εκφοβισμός έχει μεγάλη συχνότητα εμφάνισης στον μαθητικό πληθυσμό, με σημαντικό αντίκτυπο σε όσους τον υφίστανται, καθώς επηρεάζει αρνητικά την σωματική και ψυχική τους υγεία, την συναισθηματική τους ανάπτυξη, την κοινωνικοποίηση και τις σχολικές τους επιδόσεις. Οι γονείς, από την πλευρά τους, συχνά δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν έγκαιρα κάποιο περιστατικό και να το διαχειριστούν κατάλληλα ώστε να το σταματήσουν, να υποστηρίξουν το παιδί και να μειώσουν τις επιπτώσεις του.

Στο πλαίσιο ελληνικής μελέτης, ρωτήθηκαν γονείς παιδιών που έχουν πέσει θύματα bullying και αναλύθηκαν οι απαντήσεις τους για τον τρόπο που το χειρίστηκαν οι ίδιοι, αλλά και η διεύθυνση του σχολείου. Όπως προκύπτει, η μεγάλη πλειοψηφία των γονέων παρείχε στα παιδιά  συμβουλευτική και κοινωνική υποστήριξη. Ωστόσο καταγράφηκαν σημαντικά ποσοστά γονέων που υιοθέτησαν μη εποικοδομητικές πρακτικές, όπως η εκδικητική συμπεριφορά με αντίποινα, ο περιορισμός του παιδιού – θύματος, αλλά και η καλλιέργεια αισθήματος ενοχής, τόσο του παιδιού όσο και του γονέα.

Η μελέτη

Η μελέτη πραγματοποιήθηκε από την Παναγιώτα Δελλή, μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (ΠΜΣ Διοίκηση Μονάδων Υγείας), με επιβλέπουσα την Μαρία Σαρίδη (φωτογραφία), επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Νοσηλευτικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και διδάσκουσα ΣΕΠ στο ΕΑΠ.

Ως μεθοδολογία χρησιμοποιήθηκε η προσαρμοσμένη στην ελληνική πραγματικότητα εκδοχή της αξιόπιστης κλίμακας "Parents", - Στρατηγικές για την Αντιμετώπιση του Εκφοβισμού.

Οι 158 γονείς θυμάτων bullying που ανταποκρίθηκαν και συμμετείχαν στη μελέτη, από περιοχή της Κεντρικής Ελλάδας, είχαν μέση ηλικία 44,9 έτη (από 22 ως 61). Οι περισσότεροι γονείς ήταν μητέρες (66,5%), παντρεμένοι (87,3%). Δύο στους τρεις (66,5%) είχαν δύο παιδιά, το 60,3% είχε πτυχίο ΑΕΙ/ΤΕΙ ενώ το μέσο μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα κυμαίνονταν μεταξύ 1.000 και 2.000 ευρώ.

Το 72,2% των παιδιών είχαν υποστεί εκφοβισμό στο Δημοτικό Σχολείο, το 17,1% στο Γυμνάσιο, το 8,9% στο Νηπιαγωγείο και το 1,9% στο Λύκειο.

Στα 2/3 των περιπτώσεων (65,2%) ο εκφοβισμός έγινε από συνομήλικα παιδιά, στο 1/3 (33,5%) από μεγαλύτερα σε ηλικία παιδιά και στο 1,3% από μικρότερα σε ηλικία παιδιά. Τρία στα τέσσερα θύματα (74,6%) είχαν υποστεί εκφοβισμό και σε άλλο δημόσιο χώρο, εκτός σχολείου.

Σε ό,τι αφορά τους γονείς, το 44,3% είχε λάβει κάποια ενημέρωση/επιμόρφωση αναφορικά με το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού, με σημαντικότερη μορφή πληροφόρησης την ανάγνωση σχετικών άρθρων.

Στη μεγάλη τους πλειοψηφία (88%) οι γονείς είχαν ενημερώσει τον διευθυντή ή τον εκπαιδευτικό του παιδιού τους για το περιστατικό εκφοβισμού. Σύμφωνα με τις απαντήσεις τους, αναφορικά με τη διαχείριση του περιστατικού από το σχολείο:

• Στο 11% των περιπτώσεων δεν έγινε καμία ενέργεια.
• Το 46,2% των γονέων ήταν καθόλου ή λίγο ικανοποιημένοι από τη διαχείριση του περιστατικού.
• Το 29% ήταν μέτρια ικανοποιημένοι.
• Το 13,8% ήταν πολύ ή πάρα πολύ ικανοποιημένοι.

Στρατηγικές Αντιμετώπισης από τους γονείς

Ως προς τη διαχείριση των περιστατικών, οι απαντήσεις των γονέων ομαδοποιήθηκαν σε έξι κύριες κατηγορίες στρατηγικών. Όπως προκύπτει από την ανάλυση (σ.σ. υπήρχε η δυνατότητα πολλαπλών απαντήσεων), η μεγάλη πλειοψηφία υιοθέτησε πρακτικές υποστήριξης του παιδιού θύματος, συχνά όμως σε συνδυασμό με αρνητικούς και μη εποικοδομητικούς τρόπους διαχείρισης, όπως η διατύπωση συναισθημάτων ενοχής και η εκδικητική συμπεριφορά απέναντι στον θύτη. Συγκεκριμένα:

• Το 94% απάντησε πως υποστήριξε το παιδί και του παρείχε συμβουλές πρόληψης ανάλογων καταστάσεων στο μέλλον.
• Το 76% δήλωσε πως αναζήτησε και επαγγελματική βοήθεια από ειδικούς για την κατάλληλη υποστήριξη.
• Το 40% δεν έκρυψε ότι έβαλε στην εξίσωση συναισθήματα ενοχής, τόσο προς το παιδί ("Εσύ το προκάλεσες") όσο και προς τον ίδιο τον γονέα ("δεν το αντιλήφθηκα νωρίτερα" ή "δεν προετοίμασα κατάλληλα το παιδί για να το αποτρέψει").
• Το 36% των γονέων προέβησαν σε εκδικητική συμπεριφορά και αντίποινα. "Με επίθεση στον θύτη ή στο σχολείο που δεν το απέτρεψε, ή με προτροπή στο παιδί - θύμα να απαντήσει με τον ίδιο τρόπο", εξηγεί στο iatronet.gr η κ. Σαρίδη.
• Το 46% υιοθέτησε πρακτικές περιορισμού του παιδιού - θύματος. "Δεν το στέλνω στο σχολείο για ένα διάστημα, του ζητάω να μην κάνει παρέα με τον τάδε κ.ά".
• Τέλος, το 29% των γονέων χειρίστηκε το περιστατικό με αποφυγή, στη λογική πως τα παιδιά συχνά έχουν διαφορετική προσέγγιση και μπορεί στο πλαίσιο του αυθορμητισμού να μην καταλαβαίνουν ότι η συμπεριφορά τους είναι εκφοβιστική.

Ανάλυση και συμπεράσματα

Η περαιτέρω ανάλυση των απαντήσεων έδειξε, μεταξύ άλλων, πως οι μητέρες εφάρμοζαν συχνότερα τη μέθοδο της υποστήριξης και συμβουλευτικής, ενώ οι πατέρες συχνότερα από τις μητέρες επέλεγαν τη στρατηγική των αντιποίνων. Επίσης, οι άγαμοι, διαζευγμένοι ή χήροι γονείς εφάρμοζαν συχνότερα την εκδικητική συμπεριφορά, ενώ οι γονείς με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο εφάρμοζαν συχνότερα τη στρατηγική "αποφυγή".

"Η εκδικητική συμπεριφορά, παρότι έχει σχετικά μικρό ποσοστό, είναι σαφώς λανθασμένη, όπως και τα συναισθήματα ενοχής, που σε κρατούν πίσω. Και το παιδί γίνεται ενοχικό και για τον γονέα δεν είναι εποικοδομητικό", σημειώνει η επιβλέπουσα της μελέτης και καταλήγει: "Τα δύο κλειδιά για τον χειρισμό περιστατικών σχολικού εκφοβισμού με τον βέλτιστο τρόπο είναι η επιμόρφωση των γονέων και η επαφή με το παιδί τους. Χρειαζόμαστε σχολές επιμόρφωσης των γονέων για διάφορες προκλήσεις που αφορούν τα παιδιά τους, όπως το bullying, ο εθισμός στις οθόνες κ.ά., με συνεχείς επικαιροποιήσεις σύμφωνα με τις τάσεις, γιατί κανείς δεν σπουδάζει γονέας".