Όγκοι εγκεφάλου και εγκεφαλικές μεταστάσεις: Ο ρόλος του ανοσοποιητικού

Η θεραπεία των όγκων του εγκεφάλου, ιδίως του γλοιοβλαστώματος, καθώς και των εγκεφαλικών μεταστάσεων από άλλους συμπαγείς όγκους, εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση.

Ο ρόλος του ανοσοποιητικού συστήματος στην ανάπτυξη και την εξάπλωση των όγκων έχει βρεθεί στο επίκεντρο αυξανόμενης προσοχής τα τελευταία χρόνια.

Στο ετήσιο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Ιατρικής Ογκολογίας (ESMO) στη Βαρκελώνη, αναφέρθηκαν καινοτόμες προσεγγίσεις σχετικά με το θέμα αυτό.

Το πολύμορφο γλοιοβλάστωμα είναι ο πιο επιθετικός από όλους τους όγκους του εγκεφάλου και επί του παρόντος είναι ανίατος.

Οι ασθενείς με τον δυσμενή αστερισμό ενός γλοιοβλαστώματος με μη μεθυλιωμένο υποκινητή MGMT επιβιώνουν κατά μέσο όρο 12,7 μήνες από τη διάγνωση.

Μετά από 2 έτη, λιγότερο από το 15 % είναι εν ζωή. Οι ανοσοθεραπείες, οι οποίες έχουν επιφέρει σημαντική πρόοδο σε πολλές άλλες οντότητες όγκων, δεν έχουν ακόμη καταφέρει να παρατείνουν σημαντικά την επιβίωση αυτών των ασθενών.

Η ομάδα εργασίας του Fabio Ciceri από το Τμήμα Αιματολογίας και Μεταμόσχευσης Μυελού των Οστών του IRCCS Ospedale San Raffaele στο Μιλάνο ερευνά εδώ και πολύ καιρό καινοτόμες κυτταρικές ανοσοθεραπείες.

Τα μονοκύτταρα και τα μακροφάγα εκλύουν ιντερφερόνη α, η οποία προάγει τον πολλαπλασιασμό των Β λεμφοκυττάρων και των CD8-θετικών κυτταροτοξικών Τ κυττάρων, επαναπρογραμματίζοντας έτσι το μικροπεριβάλλον του όγκου προς μια αντιπολλαπλασιαστική και αντι-αγγειογενετική κατεύθυνση.

Οι Ιταλοί ογκολόγοι απομόνωσαν αυτόλογα CD34-θετικά αιμοποιητικά αρχέγονα κύτταρα από ασθενείς με εκτομημένο και ακτινοβολημένο γλοιοβλάστωμα και τα τροποποίησαν γενετικά έτσι ώστε να εκλύουν ιντερφερόνη απευθείας στον όγκο.

Σε μια μελέτη φάσης 1, σε 23 ασθενείς με γλοιοβλάστωμα και μη μεθυλιωμένο υποκινητή MGMT έχουν μέχρι στιγμής εγχυθεί ενδοφλεβίως τέτοια κύτταρα σε αυξανόμενες δόσεις.

Πέντε από αυτούς τους ασθενείς ήταν ακόμη ζωντανοί κατά τη στιγμή της αξιολόγησης, με διάμεση συνολική επιβίωση 17 μηνών. Μετά από 2 έτη, το 30 % των ασθενών ήταν ακόμη εν ζωή. Αυτά τα ενθαρρυντικά αποτελέσματα δεν έχουν ακόμη σχετικοποιηθεί από τοξικότητα που περιορίζει τη δόση.

Τα μεταγγιζόμενα κύτταρα παρουσίασαν ταχεία εμφύτευση και εξακολουθούσαν να ανιχνεύονται σε μεμονωμένους ασθενείς έως και 3 έτη μετά την έγχυση. Σε 6 από τους 7 ασθενείς που υποβλήθηκαν σε δεύτερη επέμβαση, τα τροποποιημένα κύτταρα μπορούσαν να ανιχνευθούν στον όγκο.

Σύμφωνα με την Brandsma, τα δεδομένα αυτά δείχνουν ότι η αρχή λειτουργεί και ότι η κυτταρική θεραπεία μπορεί να επαναπρογραμματίσει το μικροπεριβάλλον του όγκου του γλοιοβλαστώματος και, κυρίως, είναι ασφαλής. Μπορεί επίσης να είναι δυνατός ο συνδυασμός αυτής της θεραπείας με άλλες ανοσοθεραπείες, όπως οι αναστολείς PD-1.

Μια μελέτη επίσης που παρουσιάστηκε από τον Markus Kleinberger από το Ιατρικό Πανεπιστήμιο της Βιέννης ασχολείται με εγκεφαλικές μεταστάσεις άλλων όγκων.

Σκοπός της μελέτης ήταν να ελεγχθεί η υπόθεση ότι τα μακροφάγα που σχετίζονται με τον όγκο και τα λεμφοκύτταρα που διηθούνται από τον όγκο επηρεάζουν τη σπορά των μεταστάσεων συμπαγών όγκων στον εγκέφαλο.

Για τον σκοπό αυτό, αναλύθηκαν οι διαφορές στην εμφάνιση αυτών των κυτταρικών τύπων στους πρωτοπαθείς όγκους και στις εγκεφαλικές μεταστάσεις που προέρχονται από αυτούς σε 104 ασθενείς, (τα τρία τέταρτα των οποίων είχαν μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα).

Υψηλότερες συγκεντρώσεις λεμφοκυττάρων βρέθηκαν στους πρωτοπαθείς όγκους, ενώ τα μακροφάγα υπερίσχυσαν στα εγκεφαλικά φιλέτα. Η υψηλότερη πυκνότητα τόσο των Τ-κυττάρων όσο και των μακροφάγων στον πρωτοπαθή όγκο συσχετίστηκε με μικρότερο χρόνο μέχρι την εμφάνιση των πρώτων εγκεφαλικών μεταστάσεων.

Σύμφωνα με τον Kleinberger, φαίνεται ότι το έμφυτο και το προσαρμοστικό ανοσοποιητικό σύστημα παίζουν διαφορετικό ρόλο στη σπορά των εγκεφαλικών μεταστάσεων. Απαιτούνται πιο εμπεριστατωμένες αναλύσεις των σχέσεων αυτών προκειμένου να διερευνηθεί η πιθανή θεραπευτική χρησιμότητα των σχέσεων αυτών.