Καρκίνος τραχήλου της μήτρας: Πόσο απέχει η Ελλάδα από τον στόχο της εξάλειψης

Ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) προσβάλλει πολύ συχνά τον άνθρωπο και η λοίμωξη από έναν ή περισσότερους "ογκογόνους" τύπους του μπορεί να προκαλέσει καρκίνο σε διάφορα όργανα και στα δύο φύλα (τράχηλο μήτρας, στοματοφάρυγγα, πρωκτό, κόλπο, αιδοίο, πέος). Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας (ΚΤΜ) είναι ο 4^ος πιο συχνός καρκίνος στις γυναίκες παγκοσμίως. Η γνώση της αιτιολογικής σχέσης του ΚΤΜ με την HPV λοίμωξη οδήγησε, ευτυχώς, κατά την τελευταία 15ετία, στην ανάπτυξη και εφαρμογή νέων προηγμένων και αποτελεσματικών μεθόδων πρωτογενούς (HPV εμβολιασμός) και δευτερογενούς (HPV DNA test) πρόληψης.

Το 2020 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) δήλωσε ότι ο ΚΤΜ μπορεί να εξαλειφθεί ως πρόβλημα δημόσιας υγείας (δηλαδή να υπάρχουν λιγότερα από 4 περιστατικά ανά 100.000 γυναίκες ανά έτος), αν όλες οι χώρες επιτύχουν μέχρι το 2030 τους στόχους «90-70-90» της Παγκόσμιας Στρατηγικής. Δηλαδή, αν:

• Το 90% των κοριτσιών μέχρι 15 ετών έχουν εμβολιαστεί πλήρως κατά της HPV μόλυνσης.
• Το 70% των γυναικών να έχουν εξεταστεί με HPV test σε ηλικία 35 ετών και ξανά σε ηλικία 45 ετών.
• Το 90% των γυναικών με καρκίνο τραχήλου μήτρας ή προκαρκινικές αλλοιώσεις να τύχουν σωστής θεραπείας.

Τον περασμένο Απρίλιο, κατά την παρουσίαση του Εθνικού Προγράμματος Προσυμπτωματικού Ελέγχου "Προλαμβάνω", η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Υγείας δήλωσε πως η Ελλάδα έχει υιοθετήσει τους παραπάνω στόχους και πως βασική επιδίωξη είναι η επίτευξή τους ως το 2030.

Μιλώντας στο iatronet.gr ο πρόεδρος της Ελληνικής HPV Εταιρείας, καθηγητής Μαιευτικής - Γυναικολογίας στο ΑΠΘ, Θεόδωρος Αγοραστός (φωτογραφία), περιγράφει το πού βρίσκεται η Ελλάδα σήμερα, 6 χρόνια πριν από την χρονολογία - στόχο, πόση απόσταση καλείται να διανύσει και με ποιες πρωτοβουλίες μπορεί να επιτύχει τον κάθε έναν από τους τρεις στόχους. Αν αυτοί επιτευχθούν ως το 2030, έχει υπολογιστεί πως ηχ χώρα μπορεί να εξαλείψει τον ΚΤΜ περί το 2047.

Εμβολιασμός

Αναφορικά με τον πρώτο στόχο, του εμβολιασμού του 90% των κοριτσιών, η χώρα μας βρίσκεται πολύ μακριά. Ελλείψει επίσημων στατιστικών, η ΗΔΙΚΑ έδωσε το 2021 ένα ανεπίσημο ποσοστό 43,8% για την εμβολιαστική κάλυψη από το 2018 ως το 2021, σε περίοδο που συνέπιπτε με την πανδημία. "Άτυπες πληροφορίες από τις εταιρίες εκτιμούν πως είμαστε σήμερα λίγο παραπάνω, περίπου στο 50% με 55%", λέει ο κ. Αγοραστός και αναρωτιέται "πώς θέλουμε να καλύψουμε την απόσταση μέχρι το 90% μέσα σε 5 - 6 χρόνια, όταν σε 16 χρόνια από την έναρξη του εμβολιασμού είμαστε στο 50%";

Ο ίδιος προτείνει να αρχίσει μια μεγάλη και πλήρης καμπάνια ενημέρωσης του πληθυσμού για την σπουδαιότητα του HPV εμβολιασμού, σε αγόρια και κορίτσια. Επίσης, ζητά την αύξηση του ορίου ηλικίας στα 25 έτη, καθώς υπάρχει μια μεγάλη μάζα νεαρών ανδρών και γυναικών που θέλουν να εμβολιαστούν, αλλά δεν το χορηγεί δωρεάν η πολιτεία μετά τα 18 έτη. Τέλος, τάσσεται υπέρ της υποχρέωσης των παιδιάτρων να συμπληρώνουν ηλεκτρονικό αρχείο, ώστε να υπάρχουν επιτέλους στατιστικά δεδομένα των εμβολιασμών.

Προσυμπτωματικός έλεγχος

Η επίτευξη του δεύτερου στόχου, για screening στο 70% των γυναικών, προϋποθέτει ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου. Σύμφωνα με την Ελληνική HPV Εταιρεία, αυτό που ανακοινώθηκε, ως μέρος του προγράμματος "Προλαμβάνω", δεν είναι ένα ολοκληρωμένο μακροπρόθεσμο πρόγραμμα αλλά μια δράση δημόσιας υγείας, η οποία βασίζεται σε περιορισμένη χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και έχει περιορισμένη διάρκεια, ως τις 31 Δεκεμβρίου του 2025. "Δεν μπορούμε να μιλάμε για πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου που θα κρατήσει 15 μήνες, γιατί τόσοι έμειναν μέχρι το τέλος του 2025. Βέβαια, το υπουργείο διαβεβαιώνει ότι θα βρεθεί χρηματοδότηση και για την συνέχισή του", παρατηρεί ο κ. Αγοραστός, ο οποίος θέτει και μια σειρά άλλων ζητημάτων, εκτός από την διάρκεια του προγράμματος. Μεταξύ άλλων, σημειώνει ότι δεν γίνεται κάποια αναφορά στην αυτοδειγματοληψία (self-sampling) που προτείνεται από τον ΠΟΥ και την Ε.Ε. ως εναλλακτική μέθοδος λήψης κολποτραχηλικού δείγματος και έχει υιοθετηθεί από πολλές χώρες για το HPV DNA test. "Η Ολλανδία αυτή τη στιγμή στέλνει ένα τέτοιο κιτ σε όλες τις γυναίκες 30 ως 60 ετών κάθε 5 χρόνια. Στη Σουηδία το στέλνουν μόνο στις γυναίκες που για διάφορους λόγους δεν εμφανίζονται στις μονάδες υγείας για να κάνουν το τεστ. Νησιωτικές χώρες όπως η Μαλαισία το έχουν βάλει ως μόνη λύση", αναφέρει.

Θεραπεία

Ως προς τον στόχο της σωστής θεραπείας στο 90% των γυναικών με καρκίνο τραχήλου της μήτρας, ο καθηγητής θέτει το ζήτημα της δυνατότητας πρόσβασης σε όλες τις γεωγραφικές περιοχές της χώρας σε εξειδικευμένα κέντρα. "Ο διηθητικός καρκίνος του τραχήλου της μήτρας απαιτεί συνήθως είτε μεγάλες χειρουργικές επεμβάσεις, είτε εξ αρχής εφαρμογή ακτινο-χημειοθεραπείας, σπανίως δε συνδυασμό αυτών, καθώς και ανοσοθεραπεία, παρακολούθηση, παρηγορητική φροντίδα κλπ. Αυτά γίνονται σε οργανωμένα ογκολογικά κέντρα, με κατάλληλες υποδομές και εξειδικευμένο προσωπικό, που υπάρχουν μεν σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και σε μικρό αριθμό Πανεπιστημιακών Κλινικών, αλλά δεν είμαι σίγουρος αν παρέχονται αυτές οι δυνατότητες στο μεγαλύτερο μέρος της περιφέρειας", τονίζει ο κ .Αγοραστός.

Πρόσφατα η Ελληνική HPV Εταιρεία απέστειλε αναλυτικό Κείμενο Θέσεων με την αποτύπωση της κατάστασης και τις αναλυτικές της προτάσεις, προς την ηγεσία του Υπουργείου Υγείας, καθώς και τον εκπρόσωπο του Γραφείου του ΠΟΥ στην Ελλάδα dr João Breda.