Κινάση κρεατίνης CPK : Τι δείχνει η υψηλή και τι η χαμηλή τιμή

Η κρεατινοφωσφοκινάση (CPK) ή κινάση της κρεατίνης (CK), είναι πρωτεΐνη που ως ένζυμο καταλύει τη χημική αντίδραση της τριφωσφορικής αδενοσίνης (ATP) και της κρεατίνης σε φωσφοκρεατίνη (PCr) και διφωσφορική αδενοσίνη (ADP). Η αντίδραση αυτή μπορεί να γίνει και αντίστροφα. Η φωσφοκρεατίνη που δημιουργείται χρησιμοποιείται για την παροχή ενέργειας σε ιστούς και κύτταρα, τα οποία απαιτούν σημαντικές ποσότητες ενέργειας με τη μορφή ATP για τη λειτουργία τους, όπως ο εγκέφαλος, οι σκελετικοί μύες, η καρδιά, οι πνεύμονες. 

Η CPK δεν απαντάται με ενιαία μορφή σε όλους τους ιστούς.

Υπάρχουν τέσσερεις κύριοι τύποι cpk :

• H CPK-MB που εντοπίζεται κύρια σε καρδιακό μυ
• Η  CPK-MM που εντοπίζεται κύρια σε σκελετικούς μύες
• Η CPK-BB που εντοπίζεται κύρια στον εγκέφαλο
• Η Mt-CK μιτοχονδριακού τύπου που εκφράζεται σε πολλούς ιστούς όπως ο εγκέφαλος, οι λείοι μύες, το σπέρμα, η καρδιά, οι σκελετικοί μύες.

Το ύψος της CPK ποικίλει από άτομο σε άτομο ανάλογα με το φύλο, την ηλικία, τη μυϊκή μάζα, τη σωματική δραστηριότητα, τη φυλή και ιδιοσυγκρασιακούς παράγοντες. Οι άντρες έχουν γενικά μεγαλύτερη μυϊκή μάζα, που σχετίζεται με υψηλότερες τιμές cpk.

Αυξημένη CPK

Σε περιπτώσεις τραυματισμού ιστών από παράγοντα ή νόσημα που προκαλεί βλάβη ιστών, η cpk απελευθερώνεται από την περιοχή της βλάβης στο αίμα και τα επίπεδά της αυξάνονται. Αύξηση cpk παρατηρείται σε νοσήματα που συνοδεύονται από καρδιακή φλεγμονή, τραυματισμό στο στήθος, καρδιοχειρουργική επέμβαση, καρδιακή ανεπάρκεια, έμφραγμα (κύρια η MB), επιληπτική κρίση εγκεφαλικό επεισόδιο, καρκίνο εγκεφάλου, βλάβες πνευμόνων (κύρια η ΒΒ), μυϊκή υπερκόπωση, μυοπάθεια, μυϊκούς τραυματισμούς, ραβδομυόλυση, πολυμυοσίτιδα (κύρια η MM). Ο τύπος των προαναφερόμενων ενζύμων που αυξάνονται, είναι σχηματικός. Επί παραδείγματι σε πολλές καταστάσεις σοβαρής μυϊκής καταπόνησης, αυξάνεται η  CK-MB των σκελετικών μυών και τα συνοδά επίπεδά της στο αίμα, λόγω του φαινομένου της «εμβρυϊκής αναστροφής», όπου επανεμφανίζονται εμβρυϊκά-ανώριμα πρότυπα πρωτεϊνικής σύνθεσης. Άλλες παθολογικές καταστάσεις που επηρεάζουν έμμεσα τους ιστούς με αποτέλεσμα την απελευθέρωση cpk στο αίμα είναι οι παθήσεις θυρεοειδούς, φάρμακα όπως είναι οι στατίνες, νεφρική ανεπάρκεια, μικροβιακές λοιμώξεις, σύνδρομο Cushing, κοιλιοκάκη, καρκινώματα. Η αυξημένη CPK σε πολλές περιπτώσεις είναι ασυμπτωματική. Συμπτώματα εάν υπάρχουν είναι οι μυϊκοί πόνοι, οι κράμπες, η μυϊκή αδυναμία, προβλήματα ισορροπίας, μούδιασμα , σκούρα ούρα, πρησμένα πόδια και συμπτώματα από το υποκείμενο παθολογικό πρόβλημα.

Χαμηλή ελαττωμένη CPK

Αποτελεί δείκτη ατροφίας. Η δραστηριότητα της CK στον ορό μειώνεται με το γήρας καθώς η μάζα των λειτουργικών μυών μειώνεται ή κατά την εξέλιξη χρόνιου νοσήματος που προκαλεί ατροφίες. Εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα μπορεί να παρατηρηθούν σε ηλικιωμένους κατάκοιτους ασθενείς. Οι ασθενείς με νόσο Alzheimer και νόσο Pick μπορεί να έχουν μειωμένη δραστηριότητα CK στον εγκέφαλο και χαμηλά επίπεδα αίματος. Χαμηλά επίπεδα CK παρατηρούνται επίσης σε ασθενείς με διατροφικές ελλείψεις και χρόνιες ασθένειες που προκαλούν ατροφία όπως νοσήματα συνδετικού ιστού (π.χ. ρευματοειδής αρθρίτιδα), καρκινώματα τελικού σταδίου. Η ελαττωμένη CPK σε πολλές περιπτώσεις είναι ασυμπτωματική. Τα συμπτώματα εάν υπάρχουν είναι αδυναμία, πτώση ενέργειας, συμπτώματα από την υποκείμενη διαταραχή.

Σωματική υπερκόπωση ραβδομυόλυση και CPK

H σωματική υπερκόπωση είναι παθολογική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από επίμονη εξάντληση των σωματικών μυών, η οποία προέρχεται από υπερβολική άσκηση ή ανεπαρκή ξεκούραση κατά τη διάρκεια παρατεταμένων χρονικών περιόδων. Η ραβδομυόλυση αποτελεί σοβαρή κατάσταση που χαρακτηρίζεται από λύση μυϊκών κυττάρων και μαζική απελευθέρωση CPK, αμινοτρανσφεράσης της αλανίνης (ALT), ασπαρτικής αμινοτρανσφεράση (AST) και ηλεκτρολυτών στο αίμα. Η ραβδομυόλυση μπορεί να εμφανιστεί μετά από σοβαρό τραυματισμό, χρήση ναρκωτικών ή τοξικών ουσιών, σοβαρές λοιμώξεις ή έντονη άσκηση. Συνήθως εμφανίζεται με μυϊκό πόνο, αδυναμία, σκουρόχρωμα ούρα. Τα σκουρόχρωμα ούρα οφείλονται σε διοχέτευση μυοσφαιρίνης σε μεγάλες ποσότητες στο αίμα, η οποία στη συνέχεια απεκκρινόμενη από τα νεφρά μπορεί να προκαλέσει σκουρόχρωμα ούρα, απόφραξη νεφρικών σωληναρίων και οξεία νεφρική ανεπάρκεια. Κάθε ασθενής με υποψία ραβδομυόλυσης πρέπει να λάβει άμεση θεραπεία με ενδοφλέβια υγρά για τη διατήρηση της νεφρικής λειτουργίας.

Ασθενείς με δρεπανοκυτταρική αναιμία, λήπτες ορισμένων φαρμάκων (π.χ. ταυτόχρονη χρήση στατινών και ερυθρομυκίνης) οι άνθρωποι που κάνουν κατάχρηση αλκοόλ και οι επίπονα ασκούμενοι ευρίσκονται σε ομάδες υψηλού κινδύνου να προσβληθούν από ραβδομυόλυση.

Τι πρέπει να κάνετε για να εξασφαλίσετε την αξιοπιστία της μέτρησης της CPK

• Επιλέξτε προσεκτικά το μικροβιολογικό εργαστήριο που  απευθύνεστε.
• Οι συνθήκες και οι μέθοδοι αιμοληψίας και μεταφοράς των δειγμάτων πρέπει να είναι βέλτιστες, τυχόν αιμόλυση επηρεάζει τα αποτελέσματα
• Αναβάλλετε το ραντεβού σας εάν είχατε υποστεί τραύμα ή κάνατε ένεση επί μία εβδομάδα πριν την εξέταση.
• Αποφύγετε την άσκηση δύο ημέρες πριν από την εξέταση: Η άσκηση, μπορεί να προκαλέσει προσωρινή αύξηση της CPK.\
• Αποφύγετε το Stress 48 ώρες πριν την εξέταση.
• Αποφύγετε τη λήψη αναλγητικών 48 ώρες πριν την εξέταση.
• Διακόψτε την έκθεση σε τοξικές ουσίες όπως αλκοόλ επί μία εβδομάδα πριν την εξέταση.