Μικραίνει η ηλικία εμφάνισης καρκίνου;

Αύξηση εμφάνισης πολλών ειδών καρκίνου σε νεαρότερες ηλικίες τις τελευταίες δεκαετίες δείχνουν επιδημιολογικές μελέτες, γεγονός που αποδίδεται σε έναν συνδυασμό γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Τα αίτια και οι πιθανοί τρόποι παρέμβασης απασχόλησαν την έναρξη του 16^ου Μετεκπαιδευτικού Σεμιναρίου Κλινικής Ογκολογίας που διοργανώνει στη Θεσσαλονίκη η Ελληνική Εταιρεία Ερεύνης του Καρκίνου.

Τα αποτελέσματα αναδρομικής μελέτης από το 1990 ως το 2019 σε πάνω από 24 χώρες, που δημοσιεύτηκαν φέτος έδειξαν πως η παγκόσμια επίπτωση του καρκίνου σε ασθενείς κάτω των 50 ετών αυξήθηκαν κατά περίπου 80% σε αυτή την τριακονταετία, ενώ οι θάνατοι στο ίδιο διάστημα αυξήθηκαν κατά περίπου 30%. Σε απόλυτους αριθμούς, η επίπτωση του καρκίνου το 1990 ήταν 1,8 εκατομμύρια, ενώ το 2019 έφτασαν στα 2,3 και οι θάνατοι από 800.000 πήγαν στο 1 εκατομμύριο.

Όπως διευκρίνισε η παθολόγος - ογκολόγος στο νοσοκομείο Παπαγεωργίου, Κωνσταντίνα Λόγα, τα αποτελέσματα δεν είναι παντού τα ίδια. Ένα letter – απάντηση στο συγκεκριμένο επιστημονικό άρθρο, ανέφερε ότι οι σκανδιναβικές χώρες που κάνουν καλύτερες καταγραφές είχαν αύξηση της επίπτωσης μόνο 1% στην 20ετία 2001 ως 2020, αλλά και μείωση των θανάτων κατά 2,5% στο ίδιο διάστημα. Η ομιλήτρια σημείωσε ότι η μελέτη έδειξε μόνο την ποσοστιαία επίπτωση, χωρίς να λαμβάνει υπόψη την αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού. Άρα, η αύξηση της επίπτωσης στις νεαρότερες ηλικίες είναι υπαρκτή, αλλά μάλλον όχι σε αυτά τα επίπεδα.

Στα επιμέρους χαρακτηριστικά, σε διάφορες μορφές καρκίνου, παρατηρείται ότι:

• Στον καρκίνο του παχέος εντέρου, υπάρχουν περισσότερες μεταλλάξεις και γονιδιακά αίτια στους ασθενείς κάτω των 35 ετών, σε σχέση με τους κάτω των 50 και βεβαίως με αυτούς πάνω από 50 ετών.
• Στον καρκίνο του μαστού φαίνεται πως οι διαγνώσεις στις νεαρές ασθενείς είναι σε πιο προχωρημένο στάδιο, με χειρότερη ολική επιβίωση.
• Κάτι ανάλογο ισχύει στον καρκίνο του παχέος εντέρου, του παγκρέατος του προστάτη και του στομάχου.
• Στον καρκίνο του μαστού, επιπλέον, φαίνεται πιο πολύ ο ορμονοευαίσθητος καρκίνος στις νεαρότερες ηλικίες, εκτός του τριπλά αρνητικού.
• Στον κολοορθικό καρκίνο αν εξαιρεθούν οι ασθενείς που έχουν μικροδορυφορική αστάθεια, φαίνεται ότι έχουν πιο επιθετικούς φαινοτύπους.

Οι μελέτες καταγράφουν διαφορές στην επίπτωση ανά χώρα. "Στις χώρες που έχουν αυξημένο κοινωνοοικονομικό δείκτη - τις λεγόμενες δυτικές χώρες - φαίνεται ότι η αύξηση είναι μεγαλύτερη σε σχέση με τις λιγότερο ανεπτυγμένες. Ωστόσο, στη δύση, παρά την αύξηση της επίπτωσης, έχουν μειωθεί οι θάνατοι", παρατήρησε η κ. Λόγα, προσθέτοντας ότι αυτό μπορεί να έχει σχέση με το τοπικό περιβάλλον, με τις συνήθειες των ανθρώπων σε κάθε χώρα, αλλά μπορεί να είναι και πλασματικό, καθώς σχετίζεται με την ποιότητα των καταγραφών ή με τα προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου.

Μελέτες προβλέπουν περαιτέρω αύξηση των διαγνώσεων καρκίνου σε νεαρότερους ασθενείς, κατά περίπου 31% μέχρι το 2030. Περισσότερο θα επηρεαστούν οι ηλικίες 45 ως 50 ετών, μετά οι ηλικίες 40 – 45 κ.ο.κ.

Αιτίες

Εκτός από τη γενετική προδιάθεση είναι γνωστός και αποδεδειγμένος ο καθοριστικός ρόλος περιβαλλοντικών παραγόντων και τρόπου ζωής, όπως τα αυξημένα ποσοστά παχυσαρκίας, η μειωμένη φυσική δραστηριότητα, η διατροφή, το κάπνισμα και η κατανάλωση αλκοόλ κ.ά.

Σε παρέμβασή του ο ογκολόγος Χαράλαμπος Ανδρεάδης, πρόεδρος του ΔΣ της Ελληνικής Εταιρείας Ερεύνης του Καρκίνου, αναφέρθηκε σε μεγάλη επιδημιολογική μελέτη στις ΗΠΑ που τάραξε τα νερά πρόσφατα, καταδεικνύοντας ως έναν από τους κυριότερους λόγους της μείωσης της ηλικίας εμφάνισης καρκίνου τη μεγάλη αύξηση της κατανάλωσης αλκοόλ στα νέα παιδιά. "Αυτό είναι ένα θέμα κοινωνικό, το βλέπουμε στην εποχή μας ότι οι έφηβοι και οι νέοι έχουν μεγάλη αύξηση της κατανάλωσης αλκοόλ", επισήμανε.

Ο Γεώργιος Ευθυμιόπουλος, διευθυντής του Χειρουργικού Ογκολογικού Τμήματος του "Θεαγένειου", ανέφερε πως ένα θέμα στο οποίο πρέπει να εστιάσει η επιστημονική κοινότητα είναι τι συμβαίνει στο μοριακό επίπεδο, δηλαδή στο DNA του ανθρώπου, και προέβλεψε ότι ένα πεδίο έρευνας τα επόμενα χρόνια θα είναι η επίδραση που έχουν όλοι οι προαναφερόμενοι παράγοντες στο μέγεθος των τελομερών, που παίζουν βασικό ρόλο στον κυτταρικό πολλαπλασιασμό και όσο μικραίνουν, τόσο γίνεται πιο εύκολη η εμφάνιση του καρκίνου.

"Παρόλο που τα βιβλία της Ογκολογίας μάθαιναν οι παλιότεροι ότι ο καρκίνος είναι ένα νόσημα φθοράς και απαντάται στις μεγαλύτερες ηλικίες, τώρα η κλινική πρακτική δείχνει επιθετικές μορφές καρκίνου σε ασθενή 35 ετών, 40 ετών, αθλητή, χωρίς καταχρήσεις", παρατήρησε από την πλευρά του ο ογκολόγος Δημήτριος Καραχάλιος, προσθέτοντας πως αυτά τα περιστατικά έχουν διπλασιαστεί μέσα σε 10-15 χρόνια, και βάζοντας στην εξίσωση όχι άμεσα μετρήσιμους παράγοντες, όπως τα συντηρητικά, χημικά και φυτοφάρμακα παράνομης κυκλοφορίας που επιβαρύνουν τη διατροφή μας, καθώς και την έκθεση παιδιών σε οθόνες από την ηλικία των 2-3 μηνών.

Προσυμπτωματικός έλεγχος

Το θέμα του προσυμπτωματικού ελέγχου δεν είναι τόσο σαφές και εύκολο να λυθεί, υποστήριξε η κ. Λόγα, θέτοντας ένα παράδειγμα: "Αν μειώσουμε κατά 5 χρόνια στις ΗΠΑ την ηλικία της πρώτης κολονοσκόπησης, άλλα 30 εκατομμύρια άτομα θα χρειαστεί να κάνουν κολονοσκόπηση, για να ωφεληθούν πολύ λίγοι από αυτούς, περίπου 8. Αυτό σημαίνει ότι χρειάζονται πόροι, οι οποίοι μάλλον θα φύγουν από άτομα άνω των 50 ετών, που μάλλον χρειάζονται περισσότερο αυτές τις ιατρικές υπηρεσίες", είπε, συμπληρώνοντας πως ίσως ο προσυμπτωματικός έλεγχος πρέπει να εστιαστεί σε κατάλληλες ομάδες.

Όπως ανέφερε, μελέτη για τον καρκίνο του παχέος εντέρου, ερευνητές κατηγοριοποίησαν τους συμμετέχοντες τόσο με περιβαλλοντικούς παράγοντες (κάπνισμα, κατανάλωση κόκκινου κρέατος, γυμναστική κλπ), και με γενετικούς, με 141 γονίδια. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι όσο περισσότερους παράγοντες είχαν τόσο πιο πιθανό ήταν να αναπτύξουν καρκίνο, ωστόσο φαίνεται ότι πιο πολλή σχέση είχε το γενετικό τους προφίλ παρά το περιβαλλοντικό.