Self test για πρόληψη καρκίνου παχέος εντέρου: Τι σημαίνει το θετικό ή αρνητικό αποτέλεσμα

Το τεστ κοπράνων που υλοποιείται ως μέρος του εθνικού προγράμματος πρόληψης του καρκίνου του παχέος εντέρου ανιχνεύει την ύπαρξη αόρατου με γυμνό μάτι αίματος στα κόπρανα. Το θετικό αποτέλεσμα δεν δείχνει πως κάποιος έχει καρκίνο, καθώς η ανίχνευση αιμοσφαιρίνης οφείλεται τις περισσότερες φορές σε άλλη αιτία. Η κολονοσκόπηση εξακολουθεί να αποτελεί για τους γαστρεντερολόγους τον χρυσό κανόνα για την πρόληψη του συγκεκριμένου είδους καρκίνου, αλλά η ανταπόκριση σε αυτήν είναι χαμηλή. Έτσι, το τεστ θα μπορούσε να προσεγγιστεί κι ως ένα μέσο που θα προτεραιοποιήσει όσους πρέπει να ελεγχθούν με κολονοσκόπηση.

Μιλώντας στο iatronet.gr, ο διευθυντής του Γαστεντερολογικού - Ογκολογικού Τμήματος του Θεαγένειου Αντικαρκινικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης Δημήτρης Τζιλβές (φωτογραφία), αποκωδικοποιεί όλες τις κρίσιμες πτυχές του προσυμπτωματικού ελέγχου ανά περίπτωση, δίνει απαντήσεις σε επιφυλάξεις που έχουν διατυπωθεί από κοινό και επιστήμονες, ενώ εξηγεί γιατί κάποιος δεν πρέπει να αγνοήσει το SMS που θα λάβει στο κινητό του τηλέφωνο.

"Ο καρκίνος του παχέος εντέρου προλαμβάνεται και θεραπεύεται σε αρχικά στάδια", είναι το κεντρικό μήνυμα που εκπέμπει και το συγκεκριμένο τεστ είναι ένα εργαλείο που συμβάλλει σημαντικά σε αυτή την κατεύθυνση.

Οι δικαιούχοι και τα "τρία όχι"

Το SMS λαμβάνουν όσοι έχουν ενεργοποιήσει την άυλη συνταγογράφηση. Όσοι δεν την έχουν και είναι από 50 ως 69 ετών, πηγαίνουν στο φαρμακείο της γειτονιάς τους για να ενταχθούν στο πρόγραμμα και να πάρουν το τεστ.

Όπως διευκρινίζει ο κ. Τζιλβές, το τεστ, όπως και γενικά ένα πρόγραμμα πρόληψης, αφορά κατ΄ αρχήν άτομα που δεν έχουν συμπτώματα. Οποιοσδήποτε από εμάς έχει συμπτώματα που θα μπορούσαν να οφείλονται σε καρκίνο παχέος εντέρου - π.χ. μια δυσκοιλιότητα που επιδεινώνεται, αίμα που επαλείφει τα κόπρανα, αναιμία, απώλεια βάρους - δεν περιμένει να ενταχθεί σε πρόγραμμα πρόληψης, πηγαίνει κατευθείαν στον παθολόγο του ή στον γαστρεντερολόγο του για να διερευνηθούν.

Επίσης, το self test απευθύνεται σε όσους απαντούν «όχι» σε τρία συγκεκριμένα ερωτήματα:

• Έχεις εσύ ο ίδιος ατομικό ιστορικό καρκίνου ή πολύποδα παχέος εντέρου;
• Έχεις φλεγμονώδες νόσημα παχέος εντέρου, δηλαδή ελκώδη κολίτιδα ή νόσο Crohn;
• Έχεις συγγενή πρώτου βαθμού (γονείς, αδέλφια, παιδιά) ή τουλάχιστο δύο συγγενείς δεύτερου βαθμού με καρκίνο παχέος εντέρου ή πολύποδα;

Όποιος απαντήσει «ναι» σε έστω ένα από αυτά τα ερωτήματα εντάσσεται σε άλλη κατηγορία, που πρέπει να ελεγχθεί απευθείας με κολονοσκόπηση.

Τι ανιχνεύει το self test

Το τεστ κοπράνων (FIT) προκρίνεται από την Ε.Ε. ως βάση ενός οργανωμένου προγράμματος πρόληψης για τον καρκίνο του παχέος εντέρου, στο πλαίσιο του στόχου το 90% των πολιτών στα κράτη - μέλη να έχουν πρόσβαση σε ένα τέτοιο πρόγραμμα ως το 2025.

"Η πρόληψη είναι δυνατή και εφικτή, γιατί αυτός ο πολύ συχνός καρκίνος δεν εμφανίζεται από τη μια μέρα στην άλλη. Αναπτύσσεται πάνω σε έδαφος πολυπόδων και είναι μια διαδικασία που μπορεί να διαρκέσει μέχρι και δέκα χρόνια, οπότε μας δίνει τη δυνατότητα να παρέμβουμε σε οποιαδήποτε στιγμή αυτής της διαδικασίας και να τον προλάβουμε", επισημαίνει ο γαστρεντερολόγος και συμπληρώνει: "ο στόχος της δοκιμασίας κοπράνων είναι να διαγνώσει τους πολύποδες σε προχωρημένο στάδιο, δηλαδή τους πολύποδες στους οποίους έχουν αρχίσει να σχηματίζονται κακοήθη κύτταρα ή τον καρκίνο σε αρχικό στάδιο που μπορεί να θεραπευτεί. Τελικός στόχος είναι η ελάττωση του αριθμού των καρκίνων του παχέος εντέρου στον πληθυσμό".

Όπως διευκρινίζει, αυτή η δοκιμασία κοπράνων, σε αντίθεση με παλιότερα τεστ, ανιχνεύει μόνο την ανθρώπινη αιμοσφαιρίνη και μόνο το αίμα που φεύγει από το παχύ έντερο. "Αυτό σημαίνει ότι αν φάμε κρέας που έχει αιμοσφαιρίνη του ζώου δεν θα ανιχνευτεί. Αν έχει ματώσει η μύτη μας την προηγούμενη μέρα αυτό δεν θα ανιχνευτεί. Περνώντας από το λεπτό έντερο, αυτά θα εξαφανιστούν θα αποδομηθούν", επισημαίνει.

Τι σημαίνει θετικό η αρνητικό αποτέλεσμα

Το θετικό τεστ δεν πρέπει να μας πανικοβάλει, καθώς δεν σημαίνει ότι έχουμε καρκίνο. "Υπάρχουν πολλές άλλες αιτίες που έχουμε πολύ μικρές απώλειες αίματος (π.χ. κάποιος που βρίσκεται σε αγωγή με αντιπηκτικά για οποιοδήποτε πρόβλημα υγείας, κάποιος που έχει πάρει κάποιο αντιφλεγμονώδες ή ασπιρίνη, κάποιος που έχει μικρές απώλειες από τις αιμορροΐδες του). Σε αυτές τις περιπτώσεις το τεστ θα βγει θετικό", διευκρινίζει. προσθέτοντας πως τα στοιχεία από άλλες ευρωπαϊκές χώρες έδειξαν ότι είναι μονοψήφιο το ποσοστό των θετικών τεστ που τελικά είχαν κακοήθεια. Έτσι, το θετικό τεστ οδηγεί το άτομο στον συμβεβλημένο με το πρόγραμμα γαστρεντερολόγο, ο οποίος θα προτείνει κολονοσκόπηση.

Αν το άτομο με θετικό τεστ έχει κάνει κολονοσκόπηση πριν ένα - δύο χρόνια, ο γιατρός θα κρίνει ότι το αποτέλεσμα είναι ψευδώς θετικό και δεν θα προτείνει άμεσα επανάληψη της κολονοσκόπησης.

Από την άλλη πλευρά, όπως το θετικό τεστ δεν πανικοβάλλει, έτσι και το αρνητικό δεν εφησυχάζει. "Το πρόγραμμα θα συνεχιστεί και ανάλογα με το τι θα επιλέξει το υπουργείο, θα πρέπει να επαναλαμβάνεται ανά ένα ή δύο χρόνια. Με αυτόν τον τρόπο, αν κάτι μας ξεφύγει την πρώτη φορά θα το πιάσουμε στην επανάληψη του ελέγχου", σημειώνει ο γαστρεντερολόγος.

Τα άτομα που έχουν επιλέξει τις κολονοσκοπήσεις ως μέσο πρόληψης και τις κάνουν σε τακτική βάση, μπορούν να τις συνεχίσουν, χωρίς να κάνουν self test ή αγνοώντας το αποτέλεσμά του.

Η κολονοσκόπηση παραμένει ο "χρυσός κανόνας"

Απαντώντας στις ανησυχίες ενός μέρους πολιτών και ορισμένων επιστημόνων, που βασίζονται στο ότι το αυτοδιαγνωστικό τεστ δεν ανιχνεύει αδενωματώδεις πολύποδες που δεν έχουν εξαλλαγή σε καρκίνο, ο κ. Τζιλβές διευκρινίζει αφενός πως ένα μικρό ποσοστό των πολυπόδων θα γίνουν καρκίνοι και αφετέρου ότι ένας πολύποδας μπορεί να παραμείνει ως τέτοιος για πέντε ως δέκα χρόνια χωρίς να εξελιχθεί. "Η επανάληψη η συνεχής αυτών των τεστ αυξάνει τον αριθμό των περιπτώσεων που μπορούμε να πιάσουμε", σημειώνει και προσθέτει: "η μικροαιμορραγία από έναν πολύποδα δεν σημαίνει κατ΄ ανάγκη πως έχει μετατραπεί ήδη σε καρκίνο προχωρημένο. Αυτή έρχεται όταν ο πολύποδας είναι προχωρημένος και έτοιμος να γίνει καρκίνος. Αυτό προσπαθούμε να ανιχνεύσουμε".

Ο γιατρός ξεκαθαρίζει πως η κολονοσκόπηση παραμένει ο "χρυσός κανόνας" της πρόληψης και πως το ιδανικό θα ήταν να κάνουν όλοι, αλλά αυτό είναι ανέφικτο για πολλούς λόγους. "Αυτή τη στιγμή στην Πολωνία, όπου έχει επιλεχθεί η κολονοσκόπηση ως πρώτος τρόπος πρόληψης, η συμμετοχή είναι κάτω από 20%, όταν στην Αγγλία η συμμετοχή στο τεστ κοπράνων έχει φτάσει στο 65% με 70%. Είναι πολύ πιο απλό, έχει πολύ μεγαλύτερη συμμετοχή, και μας δείχνει ποια άτομα έχουν προτεραιότητα για να κάνουν κολονοσκόπηση", καταλήγει.