Η σωστή προετοιμασία του οργανισμού πριν την εγκυμοσύνη

3+9= εγκυμοσύνη 12 μηνών…Μην τρομάζετε! Δεν αυξήθηκαν οι μήνες της κυοφορίας… αλλά αν θέλετε να αποκτήσετε ένα υγιέστατο παιδάκι με το/ην σύντροφό σας, βιαστείτε! Έχετε μόνο ένα τρίμηνο για να προετοιμαστείτε κατάλληλα για την πιο ενδιαφέρουσα περίοδο της ζωής σας, όπου θα σας εξασφαλίσει μια φυσιολογική εγκυμοσύνη και υγεία σε εσάς και το μωρό σας.

Ξεκινήστε με μια επίσκεψη στο γιατρό σας προκειμένου να αποκτήσετε μια πλήρη εικόνα του οικογενειακού, προσωπικού σας ιατρικού ιστορικού και να υποβληθείτε στον απαραίτητο προγεννητικό έλεγχο. Συνεχίστε με τον έλεγχο του σωματικού σας βάρους για κάποιο χρονικό διάστημα σε μια προσπάθεια βελτίωσής του (π.χ.

απώλεια κιλών ή προσθήκη) με απώτερο στόχο την απόκτηση του ιδανικού για εσάς βάρους, αλλά και με την προσαρμογή της διατροφικής σας συμπεριφοράς στις νέες συνθήκες μιας επικείμενης εγκυμοσύνης, λαμβάνοντας ενδεχομένως κάποιο συμπλήρωμα διατροφής – για παράδειγμα φυλλικού οξέος.

Τέλος, ενδείκνυται η υιοθέτηση μιας νέας νοοτροπίας και στάσης ζωής αναφορικά με κάποιες συνήθειες που είχατε μέχρι τη δεδομένη στιγμή. Η αύξηση της σωματικής άσκησης σε ορισμένες περιπτώσεις είναι αναγκαία, όπως αναγκαία κρίνεται και η διακοπή του καπνίσματος, η μείωση του αλκοόλ και άλλων ‘καταχρήσεων’ που δρουν αρνητικά σε μια εγκυμοσύνη.

Επιτακτική κρίνεται η διακοπή τυχόν φαρμακευτικής αγωγής που αντενδείκνυται για τις εγκύους.

Ποια η επίδραση της διατροφής στους άνδρες πριν την ‘σύλληψη’;

Το πόσο σημαντική είναι λοιπόν η επίδραση της διατροφής λίγο πριν ή περί τη φάση της σύλληψης είναι ένα ερώτημα που εύλογα τίθεται. Σήμερα, δεν είμαστε σε θέση να έχουμε μια σαφή απάντηση καθώς η επίδραση της διατροφής στους άντρες δεν έχει μελετηθεί επαρκώς και η πλειοψηφία των ερευνών που έχουν εκπονηθεί και αφορούν στα ζώα δε δύνανται να συσχετιστούν σαφώς με το ανθρώπινο είδος (Anderson et al, 2006).

Ωστόσο, η εξασθένηση και η μείωση της ποιότητας του σπέρματος, είναι ένα φαινόμενο που κάνει αισθητή την παρουσία του ολοένα και πιο έντονα τα τελευταία χρόνια, γεγονός που είχε σαν αποτέλεσμα το ανδρικό αναπαραγωγικό σύστημα να τραβήξει τα φώτα του επιστημονικού ενδιαφέροντος και να γίνει αντικείμενο ερευνών.

Εν τούτοις, η αιτιολογία της αντρικής ανικανότητας παραμένει άγνωστη.

Αν και έχει παρατηρηθεί ότι ποικίλοι, φυσικοί και χημικοί, παράγοντες επηρεάζουν το ανδρικό αναπαραγωγικό σύστημα των ζώων, τα στοιχεία για τους ανθρώπους είναι συχνά αντιφατικά, δυσχεραίνοντας την εξαγωγή σαφών συμπερασμάτων.

Εξάλλου, στον άνθρωπο είναι πολύ δύσκολο να αναγνωρίσεις το ρόλο ενός και μόνο παράγοντα που μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα και την ποσότητα του σπέρματος ακόμα και την έκβαση της ίδιας της εγκυμοσύνης καθώς εξωτερικές συνθήκες – που από τη φύση τους είναι συνήθως σύνθετες, πολύπλοκες, αλληλοεξαρτώμενες – και πολλοί κοινωνικοί παράγοντες που αφορούν στον τρόπο ζωής – όπως το κάπνισμα, το αλκοόλ, η διατροφή, καθώς και το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο – έχουν την ίδια (ίσως και περισσότερη) δυναμική για τις ίδιες αρνητικές επιπτώσεις.

Τα νεότερα στοιχεία δείχνουν ότι ο αριθμός των σπερματοζωαρίων ανά άτομο, αλλά και η ποιότητα του σπέρματος έχουν μειωθεί σε διάφορες περιοχές του κόσμου, και προφανώς μεταβάλλονται ανάλογα με την τοποθεσία. Υποθέτουμε ότι η ελάττωση της ποιότητας του σπέρματος, σε συνδυασμό με την αύξηση των περιπτώσεων των εκ γενετής ανωμαλιών του ανδρικού αναπαραγωγικού συστήματος αλλά και του καρκίνου των όρχεων, πιθανόν να οφείλεται στο περιγεννητικό περιβάλλον καθώς και στην έκθεση του άνδρα σε φυτοοιστρογόνα κυρίως μέσω της διατροφής.

Ωστόσο, δεν υπάρχουν ακόμη όλα τα στοιχεία εκείνα που να συνηγορούν και να αποδεικνύουν την παραπάνω υπόθεση.

Διατροφικές συμβουλές στους άνδρες πριν την ‘σύλληψη’

Παρόλα αυτά για τους άνδρες είναι ήδη γνωστό ότι μια σημαντική διατροφική ανεπάρκεια ή υπερεπάρκεια επηρεάζει την πιθανότητα αλλά και την έκβαση της σύλληψης, αποτελέσματα τα οποία δεν είναι γνωστό αν επιβεβαιώνονται και για μια μικρότερη σε βαθμό διατροφική ανισορροπία.

Στην παρούσα φάση, οι πιο συνετές διατροφικές συμβουλές στους άνδρες, πριν τη φάση της σύλληψης είναι:

• Κατανάλωση μίας ισορροπημένης, πλήρους και ποικίλης διατροφής. Αύξηση της κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών. Περιορισμός της κατανάλωσης ‘fast food’ (ιδιαίτερα επεξεργασμένα τρόφιμα με κατεργασμένους υδατάνθρακες).
• Περιορισμός της κατανάλωσης αλκοόλ.
• Περιορισμός της κατανάλωσης καφέ. Περισσότερα από 3 φλιτζάνια καφέ ημερησίως μπορούν να μειώσει τις πιθανότητες σύλληψης.
• Διόρθωση του μη φυσιολογικού σωματικού βάρους και συντήρηση του ιδανικού σωματικού βάρους.

Συνιστάται οι παραπάνω διατροφικές αλλαγές να πραγματοποιηθούν τουλάχιστον 2-3 μήνες πριν το εκτιμώμενο χρονικό διάστημα προσπάθειας για ‘σύλληψη’.

Ποιο σωματικό βάρος ενδείκνυται για τις γυναίκες πριν τη ‘σύλληψη’;

Και αν τα πράγματα είναι κάπως ασαφή για τους άνδρες, στις γυναίκες είναι λίγο πιο συγκεκριμένα. Έχει παρατηρηθεί ότι το ποσοστό του λίπους σώματος, επηρεάζει σημαντικά τη γυναικεία γονιμότητα. Μια μέση τιμή ποσοστού λίπους σε μια ενήλικη γυναίκα είναι περίπου το 28% του σωματικού της βάρους, ποσοστό το οποίο δεν πρέπει να είναι ποτέ μικρότερο από 22% προκειμένου να υπάρξει και να λειτουργήσει ομαλά ο καταμήνιος κύκλος της.

Έχει αποδειχθεί ότι έχει μεγαλύτερη σημασία το ποσοστό του λίπους σώματος παρά το απόλυτο σωματικό βάρος, διότι σε πολλές μελέτες παρατηρήθηκε ότι προπονημένες αθλήτριες φυσιολογικού ή ιδανικού σωματικού βάρους με πολύ μικρό ποσοστό λίπους σώματος εμφάνισαν ολιγομηνόρροια ή ακόμη και αμηνόρροια.

Βέβαια υπάρχουν και άλλες αιτίες δευτεροπαθούς αμηνόρροιας οι οποίες δύνανται να οδηγήσουν σε υπογονιμότητα, όπως είναι το ψυχολογικό στρες, η θυρεοτοξίκωση, ποικίλα σύνδρομα δυσαπορρόφησης καθώς και ψυχογενείς διαταραχές (π.χ.

νευρογενής ανορεξία, νευρογενής βουλιμία).

Εν γένει, η σύλληψη επιτυγχάνεται ικανοποιητικά σε γυναίκες που διαθέτουν φυσιολογικό ή ιδανικό σωματικό βάρος (ανάλογο του ύψους), και σε καμία περίπτωση ο δείκτης μάζας σώματος (Δ.Μ.Σ.) δεν είναι μικρότερος του 14,9. Εξάλλου, η πιθανότητα φυσιολογικής ανάπτυξης ενός υγιούς εμβρύου αυξάνεται αναλογικά με την πλήρη, κατάλληλη και περιεκτική διατροφή των υποψήφιων μητέρων, καθ’ όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, εφόσον το σωματικό βάρος τους αυξάνεται ομαλά.

Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι τα μωρά γυναικών που είναι αδύνατες τη στιγμή της σύλληψης, έχουν περισσότερες πιθανότητες να γεννηθούν λιποβαρή και/ή πρόωρα, με σημαντικά μεγάλη νοσηρότητα. Η παχυσαρκία, από την άλλη πλευρά επηρεάζει αρνητικά την παραγωγή ωαρίων, αλλά δύναται να φέρει θετική ανταπόκριση του γυναικείου οργανισμού σε μια θεραπεία βοηθητικής γονιμότητας.

Πιο συγκεκριμένα, σε μια προοπτική μελέτη, οι Clark et al, έδειξαν ότι η επιμονή στη μείωση του σωματικού βάρους καθώς και σε ένα πρόγραμμα γυμναστικής σε παχύσαρκες γυναίκες που δεν είχαν ωορρηξία, επέφερε αρχικά αυτόματη ωορρηξία, επιτυχημένη σύλληψη και υγιέστατα μωρά στην πλειονότητα των γυναικών που συμμετείχαν στη μελέτη.

Σε αυτό το σημείο θα έπρεπε να επισημάνουμε ότι οι παχύσαρκες γυναίκες, έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες εμφάνισης ιατρικών επιπλοκών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, όπως διαβήτη κυήσεως ή υπέρταση καθώς και αυξημένη πιθανότητα καισαρικής επέμβασης.

Ωστόσο, η κατανάλωση μιας φτωχής σε ενέργεια δίαιτας, ακριβώς πριν τη φάση της σύλληψης ή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, φαίνεται να επιδρά αρνητικά στο έμβρυο καθώς προκαλεί διατροφικές ελλείψεις και διαταραχές.

Διατροφικές συμβουλές για τις γυναίκες πριν την ‘σύλληψη’

• Ισορροπημένη και πλήρη διατροφή πλούσια σε βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία.
• Προσπάθεια επίτευξης ιδανικού σωματικού βάρους.
• Προτείνεται η αποφυγή κατανάλωσης αλκοόλ, καθώς μια πρόσφατη μελέτη, (Jensen et al) έδειξε ότι η κατανάλωσή του από γυναίκες, σχετίζεται με μειωμένη γονιμότητα, ακόμη και σε εκείνες που καταναλώνουν εβδομαδιαία 5 ή και λιγότερα ποτήρια αλκοόλ, αν και τα αποτελέσματα αυτά χρήζουν περισσότερης έρευνας. Δυστυχώς, τα αποτελέσματα της κατανάλωσης αλκοόλ κατά την διάρκεια της χρονικής περιόδου πριν τη σύλληψη, στην έκβαση της εγκυμοσύνης δεν είναι ακόμη πλήρως γνωστά.
• Επίσης, σήμερα, στις μέλλουσες μητέρες συνιστάται η κατανάλωση 0,4 mg φυλλικού οξέος καθημερινά, τουλάχιστον 1 μήνα πριν την σύλληψη, έτσι ώστε να υπάρχει σε αφθονία στον οργανισμό τους, για την αρχική φάση δημιουργίας του νευρικού συστήματος του εμβρύου. Επιπρόσθετα, η χρήση ενός πολυβιταμινούχου σκευάσματος (πλούσιο σε ψευδάργυρο, σίδηρο, ασβέστιο) 2-3 μήνες πριν την σύλληψη, πιθανόν να σχετίζεται αρνητικά με την πιθανότητα πρόωρης γέννησης σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, αλλά απαιτεί ακόμη περισσότερη έρευνα (Vahratian et al. 2004). Αξιόλογη διατροφική πηγή φυλλικού οξέος αποτελούν τα εσπεριδοειδή φρούτα, τα ολόκληρα δημητριακά και τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, ενώ σίδηρο έχουν το κρέας, τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, τα αποξηραμένα φρούτα και τα φασόλια.

Τελειώνοντας, μπορούμε να εξάγουμε το συμπέρασμα ότι η χρονική περίοδος πριν τη σύλληψη είναι ο καταλληλότερος χρόνος για να τροποποιηθούν οι διαιτητικές συνήθειες και να βελτιωθεί ο τρόπος ζωής των μελλοντικών γονέων, ιδιαίτερα στις γυναίκες οι οποίες μπορούν με καλή συμμόρφωση και υγιεινή διατροφική συμπεριφορά να φέρουν στον κόσμο ένα υγιές μωρό.

Επομένως, τα υγιή μωρά έρχονται ...πριν την ‘σύλληψη’.