Στοιχεία 'φωτιά' για το κάπνισμα

Σήμα κινδύνου προς την Πολιτεία και την Κοινωνία εκπέμπουν οι επιστήμονες για τη μείωση του καπνίσματος, καθώς στη χώρα μας η ‘παγκόσμια επιδημία’, που αφήνει πίσω της κάθε χρόνο εκατοντάδες εκατομμύρια νεκρούς σε όλο τον κόσμο έχει πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις! Από το 1970, όταν δημοσιεύθηκαν οι ολέθριες επιπτώσεις του καπνίσματος στην υγεία, στα ανεπτυγμένα κράτη έχει καταμετρηθεί σταδιακή μείωση στην κατά κεφαλή κατανάλωση, ενώ, αντίθετα στη χώρα μας είχαμε αύξηση!

Μεταξύ των μέτρων, οι επιστήμονες προτείνουν τη δραστική αύξηση στην τιμή των τσιγάρων, καθώς η μάστιγα παρουσιάζει εντυπωσιακή αύξηση ιδιαίτερα στους νέους.

Το κάπνισμα, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.) προκαλεί εθισμό, θεωρείται χρόνια νόσος, αποτελεί την πρώτη και κύρια αναστρέψιμη αιτία θανάτου με δυνατότητα πρόληψης και παράλληλα θεωρείται ο μεγαλύτερος παράγοντας απορρόφησης οικονομικών πόρων του συνόλου των ασφαλιστικών συστημάτων.

Περισσότερους από 450.000.000 ανθρώπους, στο διάστημα 2000-2005, έχει σκοτώσει το κάπνισμα σε παγκόσμιο επίπεδο, σύμφωνα με εκτιμήσεις του Π.Ο.Υ., ενώ σήμερα εκτιμάται ότι το ένα τρίτο του παγκόσμιου ενήλικου πληθυσμού, δηλ.

1,1 δισεκατομμύρια άνθρωποι, είναι καπνιστές!

Στη λίστα των θυμάτων θα πρέπει να προστεθούν σε ετήσια βάση εκατοντάδες από τις χιλιάδες των ανθρώπων που ποτέ δεν κάπνισαν αλλά πεθαίνουν από ασθένειες που σχετίζονται με το παθητικό κάπνισμα!

Τα ανατριχιαστικά αυτά στοιχεία παρουσιάστηκαν στο πλαίσιο του 3ου Πανελλήνιου Συνεδρίου για τη Διοίκηση τα Οικονομικά και τις Πολιτικές Υγείας, το οποίο διοργανώθηκε στην Αθήνα (12-15 Δεκεμβρίου) απότον Τομέα Οικονομικών της Υγείας τηςΕθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας, με Πρόεδρο της Οργανωτικής Επιτροπής τον Καθηγητή κ.

Γιάννη Κυριόπουλο.

Σκοπός της συζήτησης, σύμφωνα με τον Συντονιστή της κ. Ελευθέριο Θηβαίο, Γενικό Ιατρό και Επιστημονικό Συνεργάτη της Κλινικής Κοινωνικής και Οικογενειακής Ιατρικής του Πανεπιστημίου Κρήτης, ήταν να περιγραφούν οι στρατηγικοί στόχοι μιας ολοκληρωμένης πολιτικής ελέγχου του καπνού στην Ελλάδα και σε αυτήν συμμετείχαν άτομα και εκπρόσωποι φορέων από ένα ευρύ φάσμα εμπλεκομένων στο πρόβλημα.

Η κατάσταση στην Ελλάδα

Οι Έλληνες καταναλώνουν περισσότερα τσιγάρα κατά κεφαλή από οποιοδήποτε άλλο κράτος, σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ. Πρόσφατα στοιχεία από το ERC, μία ομάδα έρευνας της αγοράς,, δείχνουν πως οι Έλληνες καπνίζουν έναν μέσο όρο 3.000 τσιγάρων κατά κεφαλή το 2006 – περισσότερο από την FYROM, τη Ρωσία, την Τσεχία και την Ισπανία.

Σήμερα στην Ελλάδα δύο στους τρεις Έλληνες και μία στις τρεις Ελληνίδες καπνίζουν κάθε μέρα, ενώ ανησυχητικά είναι τα ποσοστά στους εφήβους και τις νέες γυναίκες.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, τα επόμενα χρόνια θα υπάρξουν μικρές μεταβολές στα πρότυπα κατανάλωσης στην Ελλάδα. Σε αυτό βοηθάει η ανεκτική νομοθεσία ελέγχου καπνίσματος, τα χαμηλά ποσοστά διακοπής και τα υψηλά ποσοστά χρήσης από νέους.

Τονίστηκε ακόμη ότι από την πλευρά της Πολιτείας υπάρχουν νομοθετικές παρεμβάσεις και αποσπασματικές δράσεις. Η χώρα μας επικύρωσε τη Συνθήκη Πλαίσιο για τον Έλεγχο του Καπνίσματος (FCTC) στις 27/1/2006, αλλά δεν υπάρχει ένα εθνικό σχέδιο δράσης υιοθέτησης των μέτρων που συμφωνήθηκαν μεταξύ 192 χωρών.

Μετά την ‘περίοδο Δοξιάδη’ (τέλη δεκαετίας ’70 με αρχές δεκαετίας ’80), όπου υπήρχαν περιοριστικές πολιτικές για τον καπνό και που οδήγησαν σε μια μείωση τις κατανάλωσης τσιγάρων, από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 υπάρχει μια προοδευτική αύξηση της κατανάλωσης τσιγάρων και της συνήθειας των Ελλήνων να καπνίζουν.

Εξάπλωση του καπνίσματος

Το Euromonitor, μία εταιρεία ανάλυσης της διεθνούς αγοράς στην αναφορά της το 2005 τονίζει πως : ‘Η τάση αναμένεται να παραμείνει αμετάβλητη, εφ΄ όσον οι Έλληνες διστάζουν να κόψουν το κάπνισμα. Οι προειδοποιήσεις υγείας δεν πτοούν τις ελληνικές συνήθειες καπνίσματος.

Το κάπνισμα είναι στενά συνδεδεμένο με ελληνικές παραδόσεις, το κλίμα, και σε γενικές γραμμές, με τον ελληνικό τρόπο ζωής’!

Οι Εθνικές εκτιμήσεις εξάπλωσης καπνίσματος είναι περιορισμένες. Τα πιο πρόσφατα στοιχεία που έχουν χρησιμοποιηθεί από τον Π.Ο.Υ., προέρχονται από μελέτη του 2000 (Κοκκέβη και συνεργάτες) και εκτιμά ότι η εξάπλωση του καπνίσματος σε ενήλικες ανέρχεται στο 37,6%.

Σύμφωνα με την ίδια μελέτη η συνολική εξάπλωση αυξήθηκε από 34,8% το 1984, σε 37,6% το 1998, λόγω της απότομης αύξησης σε νέες γυναίκες ηλικίας 18 έως 24 ετών. Σε αυτή την ηλικιακή ομάδα, τα ποσοστά καπνίσματος αυξήθηκαν από 28,4% σε 35,7% κατά την περίοδο 1984 -1998.

Η εξάπλωση στους νέους

Οι εκτιμήσεις για την εξάπλωση στους νέους είναι πιο πρόσφατες και προέρχονται από την Παγκόσμια Επισκόπηση Καπνίσματος Νέων (Global Youth Tobacco Survey (GYTS)) που διεξήχθη το 2005 μεταξύ 6.378 μαθητών, ηλικίας 13 – 15 ετών.

Το δείγμα ήταν εθνικά αντιπροσωπευτικό και τυχαία επιλεγμένο. Η μελέτη (Κύρλεση και συνεργάτες) έδειξε πως περίπου 1 στους 10 μαθητές ήταν τρέχοντες καπνιστές (10.4%) και ότι δεν υπήρχε στατιστική διαφορά μεταξύ αγοριών και κοριτσιών

Άλλα ευρήματα από την GYTS περιλαμβάνει τα ακόλουθα:

• Πολλοί μαθητές είχαν πειραματιστεί με το κάπνισμα. Περίπου το ένα τρίτο των μαθητών ηλικίας 13-15 ετών στην Ελλάδα είχε κάποτε καπνίσει.
• Το κάπνισμα άρχιζε σε μικρή ηλικία. Ένας στους τέσσερις καπνιστές άρχισε πριν από την ηλικία των 10.
• Πολλοί μαθητές δοκίμασαν να καπνίσουν. Το 19,5% αυτών που ποτέ δεν κάπνισαν στο παρελθόν, δήλωσε πως πιθανότατα θα άρχιζε να καπνίζει το επόμενο έτος.
• Η καπνοβιομηχανία στοχοποίησε επιθετικά τους νέους. Ένας στους πέντε μαθητές δέχθηκε προσφορά δωρεάν τσιγάρων από εκπρόσωπο της καπνοβιομηχανίας.

Άλλες μελέτες (Βαρδαβάς και συνεργάτες) έχουν δείξει την εξάπλωση του καπνίσματος μεταξύ φοιτητών ιατρικής να κυμαίνεται μεταξύ 28% και 30% και σε φοιτητές άλλων σχολών να κυμαίνεται μεταξύ 42% και 44%.

Πρώτοι οι γιατροί στο κάπνισμα

Πρόσφατη μελέτη έδειξε πως η εξάπλωση του καπνίσματος σε Έλληνες γιατρούς ήταν ακόμα υψηλότερη από το γενικό πληθυσμό. Σ’ ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα 1.284 ιατρών (718 άνδρες, 566 γυναίκες) η μελέτη, που διεξήχθη μεταξύ Σεπτεμβρίου 2003 και Ιουνίου 2005, έδωσε μια συνολική εξάπλωση της τάξης του 38.6% (Σωτηρόπουλος και συνεργάτες)

Προτεινόμενα μέτρα για τον περιορισμό του καπνίσματος

Σύμφωνα με τον Καθηγητή Gregory Connolly, Διευθυντή του Προγράμματος Έρευνας και Εκπαίδευσης για τον Έλεγχο του Καπνού στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Harvard, ο οποίος συμμετείχε στη συζήτηση, θα πρέπει να ληφθούν αποτελεσματικά μέτρα όπως:

• Αύξηση της τιμής του καπνού σε επίπεδα που θα αποθαρρύνει το κάπνισμα στους νέους. Οι τιμές των τσιγάρων στην Ελλάδα παραμένουν χαμηλές και είναι πολύ προσιτές στους νέους. Οι αυξήσεις τιμών μέσω υψηλότερων φόρων στα τσιγάρα θα αποθαρρύνει τους νέους από το να αρχίσουν να καπνίζουν και θα ενθαρρύνει το κόψιμο σε κάποιους νέους. Μερικά Ευρωπαϊκά κράτη (Γαλλία, Γερμανία και Ολλανδία) αύξησαν δραστικά τους φόρους στα τσιγάρα το 2004 και είχαν σημαντική μείωση της εξάπλωσης της χρήσης. Ένας υψηλός φόρος καπνού παραμένει το πιο αποτελεσματικό μέτρο περιορισμού της χρήσης και μπορεί ταυτόχρονα να μειώσει τη χρήση καπνού και να αυξήσει τα κρατικά έσοδα, που θα μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν προγράμματα και δράσεις ελέγχου του καπνού.
• Ενίσχυση της απαγόρευσης στις διαφημίσεις προϊόντων καπνού και εισαγωγή απαγόρευσης των αφισών διαφημίσεων καπνού.
• Εκπαίδευση νέων με εικόνες προειδοποιήσεις υγείας. Οι εικόνες στα προϊόντα καπνού χρησιμοποιούνται για να ενθαρρύνουν το κάπνισμα επιδεικνύοντας εικόνες ανδρισμού, ελευθερίας, εκλεπτυσμού, θηλυκότητας, ευμάρειας κ.λπ. Αντιθέτως, τα πακέτα τσιγάρων μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να αποθαρρύνουν τη χρήση καπνού, είτε μέσω εικόνων προειδοποίησης υγείας είτε μέσω απλής συσκευασίας.
• Προγράμματα διακοπής καπνίσματος που περιλαμβάνουν συμβουλές και θεραπεία είναι αναγκαία και πρέπει να είναι αναπόσπαστα τμήματα ενός πλήρους προγράμματος ελέγχου της χρήσης του καπνού. Παράλληλα, η Πολιτεία θα πρέπει να διευκολύνει την πρόσβαση των καπνιστών σε τέτοια προγράμματα, ενώ τα Ασφαλιστικά Ταμεία θα πρέπει να καλύπτουν το κόστος των αναγκαίων θεραπειών, μιας και σήμερα τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται στα προγράμματα διακοπής καπνίσματος θεωρούνται ως προϊόντα life style και δεν καλύπτονται από αυτά!