Ενδεχόμενη πανδημία γρίπης απειλεί τον πλανήτη

Της Σοφίας Νέτα

Για πιθανότητα εμφάνισης πανδημίας γρίπης στον πλανήτη προειδοποιούν οι ειδικοί με σημαντικές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία αλλά και τεράστιες οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες.

Αν και κάθε χρόνο οι ιοί της γρίπης τύπου Α προκαλούν περιοδικά επιδημίες με υψηλό ποσοστό νοσηρότητας και θνησιμότητας, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) εκτιμά ότι η πιθανότητα να ενσκήψει πανδημία γρίπης είναι πολύ ισχυρή.

Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του ΠΟΥ, σε περίπτωση πανδημίας γρίπης, θα προσβληθεί το 35% του πληθυσμού της γης, θα χρειαστούν νοσηλεία 6,4 – 28,1 εκατομμύρια άτομα και θα πεθάνουν περίπου 2 – 7,4 εκατομμύρια άνθρωποι.

Ο επικ. καθηγητής Παθολογίας Ιωάννης Κοσμίδης, μιλώντας σε ενημερωτική εκδήλωση για τον ιό της γρίπης και τους τρόπους αντιμετώπισής του, επισήμανε ότι κατά τη διάρκεια της φετινής περιόδου, έχουν ήδη εκδηλωθεί επιδημίες μικρής έκτασης και εποχιακές εξάρσεις της γρίπης σε διάφορα μέρη του κόσμου, ενώ η χώρα μας βρίσκεται σε ετοιμότητα για ένα πιθανό κύμα κρουσμάτων του ιού της γρίπης.

Ωστόσο, όπως εξήγησε ο καθηγητής, ‘η ιστορία μας έχει διδάξει ότι οι πανδημίες μπορούν να ξεσπάσουν γρήγορα με καταστροφικές συνέπειες σε πολλά επίπεδα’. Παγκόσμιες επιδημίες εκδηλώνονται περίπου κάθε 10-20 χρόνια λόγω αντιγονικής εκτροπής του ιού της γρίπης, με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός νέου υποτύπου του ιού.

Αυτή είναι και η βασική διαφορά με τις ετήσιες επιδημίες γρίπης, οι οποίες εμφανίζονται κάθε 2-3 χρόνια και οφείλονται σε αντιγονική απόκλιση του ιού της γρίπης (παραλλαγή του ίδιου υπoτύπου). Σημειώνεται ότι ο ιός της γρίπης μπορεί να έχει υψηλά ποσοστά νοσηρότητας και θνησιμότητας επειδή προκαλεί σοβαρές επιπλοκές με κυριότερη την πνευμονία, ειδικά σε άτομα που δεν λαμβάνουν θεραπεία.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εξέδωσε για πρώτη φορά το 1998 παγκόσμια προειδοποίηση για το ενδεχόμενο εμφάνισης νέας πανδημίας γρίπης μετά την εκδήλωση επιδημίας από το υψηλής παθογονικότητας στέλεχος Η5Ν1 του ιού της γρίπης των πτηνών στην Νοτιοανατολική Ασία.

Η επιδημία γρίπης στα πουλερικά συνεχίζει να εξελίσσεται στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ασίας, προκαλώντας έντονες ανησυχίες για την επαπειλούμενη εμφάνιση επιδημίας γρίπης. Μέχρι τις 3 Ιανουαρίου του 2008 έχουν καταγραφεί 348 επιβεβαιωμένα κρούσματα της νόσου σε ανθρώπους, εκ των οποίων οι 216 πέθαναν, με τη μεγαλύτερη επίπτωση στην Ινδονησία, το Βιετνάμ και την Αίγυπτο.

Αυτό που ανησυχεί ιδιαιτέρως τους επιστήμονες είναι ότι έχουν υπάρξει αναφορές για υποψίες μετάδοσης από άνθρωπο σε άνθρωπο και, επιπρόσθετα, γενετικές μελέτες δείχνουν συνεχή εξέλιξη του Η5Ν1.

Προγραμματισμός για το ενδεχόμενο πανδημίας γρίπης

Στην πανδημία γρίπης, τα σημαντικότερα και αποτελεσματικότερα μέτρα αποτελούν τα εμβόλια και τα αντιϊκά φάρμακα. Ο εμβολιασμός είναι η αποτελεσματικότερη παρέμβαση για την αντιμετώπιση της μετάδοσης της γρίπης και την πρόληψη της νοσηρότητας και της θνησιμότητας που σχετίζεται με τη νόσο.

H εφαρμογή του προ-πανδημικού εμβολιασμού μπορεί να μειώσει το ποσοστό προσβολής. Παρόλα αυτά, σε περίπτωση πανδημίας γρίπης, τα αντιϊκά φάρμακα θα διαδραματίσουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην προφύλαξη και αντιμετώπιση της γρίπης, ιδίως κατά την πρώιμη φάση, πριν το εμβόλιο για το πανδημικό στέλεχος καταστεί διαθέσιμο.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας στις οδηγίες του αναφέρει ότι ‘στην περίπτωση έναρξης πανδημίας ο ρόλος των αντιϊκών είναι αδιαμφισβήτητος και εν αναμονή της διαθεσιμότητας των εμβολίων, τα αντιϊκά φάρμακα θα είναι η κύρια ιατρική παρέμβαση για τη μείωση της νοσηρότητας και της θνησιμότητας’.

O ΠΟΥ συστήνει τα εξής:

Αντιϊκή θεραπεία θα πρέπει να λαμβάνουν ασθενείς με επιβεβαιωμένη λοίμωξη από Η5Ν1 ή αν υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις για την ύπαρξη λοίμωξης, ενώ για προφυλακτικούς λόγους τη θεραπεία μπορούν να λάβουν ενήλικες, έγκυοι και παιδιά σε δοσολογία όπως στην εποχική γρίπη.

Αντιϊκή χημειοπροφύλαξη (αναστολείς της νευραμινιδάσης – οσελταμιβίρη / ζαναμαβίρη) από την γρίπη των πτηνών Η5Ν1, θα πρέπει να χορηγείται σε ομάδες υψηλού κινδύνου, ενώ για τις ομάδες μετρίου ο ΠΟΥ συστήνει ήπια αντιμετώπιση.

Η θεραπεία σε όλες τις περιπτώσεις θα πρέπει να συνεχίζεται για 7-10 ημέρες μετά την τελευταία γνωστή έκθεση στον κίνδυνο.

Αποθέματα αντιϊκών φαρμάκων

Με βάση τα δεδομένα αυτά, οι κυβερνήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο οργανώνουν και εφαρμόζουν σχέδια προετοιμασίας και δράσης για την αντιμετώπιση πανδημίας γρίπης.Στα πλαίσια της έγκαιρης προετοιμασίας για την αντιμετώπιση μιας πιθανής πανδημίας, τα περισσότερα Ευρωπαϊκά Κράτη έχουν συντάξει σχέδια αντιμετώπισης της πανδημίας, με βάση τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.

Στα σχέδια αυτά, βασικός πυρήνας αποτελεί η συνδυασμένη στρατηγική χρήσης αντιϊκών φαρμάκων και εμβολιασμού.

Χαρακτηριστικά, οι επιστήμονες υπολογίζουν ότι απόθεμα αντιϊκών φαρμάκων ικανό να καλύψει 20-25% του πληθυσμού μπορεί να οδηγήσει σε μείωση των νοσηλειών κατά 67% και να καθυστερήσει την έλευση του πανδημικού κύματος έως και 2-3 μήνες.

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τα κράτη έχουν δημιουργήσει αποθέματα αντιϊκών φαρμάκων, τα οποία συνήθως καλύπτουν 5% έως 35% του πληθυσμού τους, αν και σε μερικά κράτη προβλέπεται η κάλυψη έως και του 50% του πληθυσμού τους.

Για την αντιμετώπιση της γρίπης, υπάρχουν δύο κύριες κατηγορίες φαρμάκων: οι αναστολείς των Μ2 πρωτεϊνών (αμανταδίνη, ριμανταδίνη) και οι αναστολείς της νευραμινιδάσης (ζαναμιβίρη και οσελταμιβίρη). Σε περίπτωση πανδημίας, μόνο οι αναστολείς της νευραμινιδάσης, μπορούν να χρησιμοποιηθούν, δεδομένου ότι οι αναστολείς των Μ2 πρωτεϊνών δεν είναι δραστικοί έναντι των κυκλοφορούντων στελεχών του ιού Η5Ν1, δηλαδή των πιθανότερων υποψηφίων να προκαλέσουν πανδημία γρίπης στο μέλλον.