Παιδιά: Πόσο επηρεάζουν τα μάτια, τα παιχνίδια στις ψηφιακές οθόνες

Υπάρχουν πολλοί λόγοι υγείας για να είναι οι γονείς προσεκτικοί με τη χρήση κινητών και τάμπλετ από τα παιδιά τους και ένας από αυτούς είναι η διαφύλαξη της όρασης.

Σε μια προσπάθεια να βοηθήσει τους γονείς να κατανοήσουν καλύτερα τους πιθανούς κινδύνους για τα παιδιά, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εξέδωσε προσφάτως νέες οδηγίες στις οποίες συνιστά να μην ασχολούνται καθόλου με ψηφιακά μέσα τα παιδιά ηλικίας κάτω του 1 έτους. Όσον αφορά τα παιδιά ηλικίας 1 έως 4 ετών, συνιστά να μην υπερβαίνουν την 1 ώρα ημερησίως.

Ωστόσο η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής συνιστά περιορισμό της ενασχόλησης σε λιγότερο από 1 ώρα την ημέρα έως την ηλικία των 5 ετών, ενώ ταυτοχρόνως συνιστά η ενασχόληση να αφορά μόνο καλά σχεδιασμένα εκπαιδευτικά προγράμματα.

Για τα παιδιά του Δημοτικού, εξάλλου, οι περισσότεροι ειδικοί συνιστούν ενασχόληση με τα ψηφιακά μέσα έως το πολύ 2 ώρες την ημέρα - κατά προτίμηση όταν αυτό είναι απαραίτητο για εκπαιδευτικούς σκοπούς.

«Οι μεγάλοι οφθαλμολογικοί οργανισμοί, όπως η Αμερικανική Ακαδημία Οφθαλμολογίας, δεν έχουν εκδώσει ειδικές κατευθυντήριες οδηγίες όσον αφορά την όραση. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η ενασχόληση με τα ψηφιακά μέσα δεν μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την οφθαλμολογική υγεία των παιδιών», λέει ο   χειρουργός-οφθαλμίατρος Δρ. Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, MD, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision, καθηγητής Οφθαλμολογίας Πανεπιστημίου Νέας Υόρκης, NYU Medical School.

Όπως εξηγεί, το πρώτο πρόβλημα είναι ότι τα τάμπλετ και τα κινητά κρατούν τα παιδιά κλεισμένα στα σπίτια. «Η έκθεση στο φυσικό φως έχει ζωτική σημασία για την ομαλή ανάπτυξη των ματιών», εξηγεί. «Τα ποσοστά της μυωπίας έχουν σχεδόν διπλασιαστεί στον κόσμο μετά το 1970 και αυτό οφείλεται έως ένα βαθμό και στη συνεχή ενασχόληση με δραστηριότητες που πραγματοποιούνται σε κλειστούς χώρους και απαιτούν ενασχόληση με αντικείμενα που βρίσκονται σε μικρή απόσταση από τα μάτια. Μεγάλη μελέτη που δημοσιεύθηκε πέρυσι στο επιστημονικό περιοδικό Ophthalmology επιβεβαίωσε ότι οι δραστηριότητες αυτές αυξάνουν τις πιθανότητες μυωπίας στα παιδιά. Η ίδια μελέτη έδειξε πως όσο περισσότερες ώρες περνούν τα παιδιά σε υπαίθριους χώρους, ιδιαίτερα κατά την νηπιακή και πρώτη παιδική ηλικία, τόσο περισσότερο επιβραδύνεται η εξέλιξη της μυωπίας. Με άλλα λόγια, αντί τα παιδιά να παίζουν με τα κινητά ή να βλέπουν τηλεόραση, πρέπει να παίζουν έξω με τους φίλους τους».

Πώς θα μπορούσε, όμως, το πολύωρο καθημερινό παιχνίδι μπροστά σε μία οθόνη να οδηγήσει στη μυωπία; Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν την ακριβή αιτία, αλλά πολλοί πιστεύουν ότι το κλειδί είναι η ανεπαρκής έκθεση των ματιών τους στην υπεριώδη ακτινοβολία του ηλίου αλλά και η συνεχής εστίαση της όρασης σε ένα κοντινό σημείο.

Ένας άλλος κίνδυνος που απειλεί τα μάτια παιδιών τα οποία καθηλώνονται μπροστά στις οθόνες είναι η κόπωση. «Η κόπωση των ματιών εξαιτίας των ψηφιακών μέσων δεν είναι απλή κατάσταση», λέει ο Δρ. Κανελλόπουλος. «Όταν κοιτάζει κάποιος με τις ώρες μία οθόνη μπορεί να εκδηλώσει μία σειρά από συμπτώματα, όπως η ξηροφθαλμία, ο κνησμός στα μάτια, η θολή όραση και ο πονοκέφαλος. Τα συμπτώματα αυτά είναι παροδικά και δεν οφείλονται σε μόνιμη βλάβη των ματιών, αλλά σίγουρα είναι ενοχλητικά και μπορεί να διαταράξουν την καθημερινότητα του πάσχοντος».

Η εμφάνιση αυτών των συμπτωμάτων οφείλεται στο ότι τα μάτια καταπονούνται από την συνεχή εστίαση σε κοντινό σημείο και χρειάζονται συχνά διαλείμματα, ώστε να κοιτά το άτομο κάπου μακριά. Δυστυχώς όμως τα παιδιά χάνουν την αίσθηση του χρόνου όταν απορροφούνται από το παιχνίδι που παίζουν ή τα βίντεο που παρακολουθούν.

Η κόπωση των ματιών είναι εντονότερη όταν ο φωτισμός γύρω από την οθόνη αντανακλάται σε αυτήν, καταπονώντας ακόμα περισσότερο τα μάτια.

Η πολύωρη ενατένιση της οθόνης προκαλεί επίσης ξηρότητα και ερεθισμό των ματιών. Αυτό οφείλεται στο ότι ασυναίσθητα βλεφαρίζουμε λιγότερο όταν συγκεντρωνόμαστε σε μία οθόνη - και αυτό ισχύει για όλους, μικρούς και μεγάλους. Ωστόσο η ξηροφθαλμία και ο ερεθισμός μπορεί να είναι χειρότερος για όσα παιδιά ασχολούνται με τα κομπιούτερ που είναι τοποθετημένα για να εξυπηρετούν τα ενήλικα μέλη της οικογένειας.

Και σαν να μην έφταναν όλ’ αυτά, τα παιδιά που ασχολούνται με τις ώρες με τα ψηφιακά μέσα μπορεί να παρουσιάσουν δυσκολίες στην ευελιξία της εστίασης, δηλαδή στην ικανότητα προσαρμογής της όρασής τους από τα κοντινά στα μακρινά αντικείμενα. Ευτυχώς και αυτό είναι ένα παροδικό πρόβλημα, αφού τα μάτια ανακτούν την φυσιολογική ευελιξία τους μέσα σε λίγες ώρες ή το πολύ σε λίγες ημέρες από τη διακοπή της συνεχούς κοντινής εστίασης.

Τι να κάνετε

Ο καλύτερος τρόπος για να προστατεύσετε απ’ όλα τα παραπάνω τα παιδιά σας, είναι να ακολουθήσετε ορισμένες συμβουλές. Να τι συνιστά ο Δρ. Κανελλόπουλος.

* Διδάξτε τους τον κανόνα 20-6-20: κάθε 20 λεπτά, να κοιτάζουν ένα αντικείμενο που βρίσκεται σε απόσταση τουλάχιστον 6 μέτρων (ή βημάτων) για 20 δευτερόλεπτα.

* Να βάζετε το ξυπνητήρι να κτυπά κάθε 20 λεπτά, ώστε να θυμάται το παιδί να κοιτάξει μακριά.

* Διδάξτε στα παιδιά σας όταν παίζουν ένα παιχνίδι ή όταν διαβάζουν ένα e-βιβλίο, να σηκώνονται από τη θέση τους αμέσως μόλις τελειώνει μία πίστα ή ένα κεφάλαιο και να κοιτάζουν έξω από το παράθυρο για τουλάχιστον 20 δευτερόλεπτα.

* Στα e-βιβλία να ενεργοποιείτε τη λειτουργία «bookmark» σε κάθε κεφάλαιο, ώστε να θυμάται το παιδί να σηκώνεται από τη θέση του.

* Μην αφήνετε το παιδί να χρησιμοποιεί το τάμπλετ, το κινητό ή το λάπτοπ σε υπαίθριους χώρους όταν έχει πολύ ήλιο ούτε σε πολύ φωτεινά δωμάτια, διότι η αντανάκλαση του φωτός μπορεί να καταπονήσει τα μάτια του.

* Να προσαρμόζετε τη φωτεινότητα και την αντίθεση της οθόνης, ώστε να είναι άνετη για το παιδί.

* Βεβαιωθείτε ότι το παιδί κρατάει το τάμπλετ, το κινητό ή το λάπτοπ σε απόσταση τουλάχιστον 45 έως 60 εκατοστών από τα μάτια του.

* Να του θυμίζετε να βλεφαρίζει συχνά όταν κοιτάζει την οθόνη.

* Αν υπάρχει η δυνατότητα, προτιμότερο είναι να συνδέετε το τάμπλετ ή το κινητό με αυτήν, ώστε το παιδί να κοιτάζει την τηλεόραση ενόσω θα ασχολείται με αυτά. Με αυτό τον τρόπο θα χρησιμοποιεί την μακρινή όρασή του και όχι την κοντινή.

* Αναλόγως με την ηλικία του παιδιού, όταν θα πλησιάζει την 1 ή τις 2 ώρες ενασχόλησης με το ψηφιακό μέσον, να του θυμίζετε ότι ήρθε η ώρα να βγει έξω για παιχνίδι.

* Μην ξεχνάτε, τέλος, ότι η πολύωρη χρήση ηλεκτρονικών έχει τεράστιες επιπτώσεις και στην στάση του σώματος του παιδιού, διότι το συνεχές σκύψιμο και μάζεμα της πλάτης μπορεί να οδηγήσει με την πάροδο του χρόνου στην κύφωση και σε αυχενικά προβλήματα.