Οργάνωση, Εκπαίδευση και Έρευνα στην Παρηγορητική Φροντίδα

Της Σοφίας Νέτα

Τα αιτήματα σχετικά με τη βελτίωση της παροχής Ανακουφιστικής και Παρηγορητικής Φροντίδας στην Ελλάδα παρουσιάστηκαν σε συνέντευξη τύπου, από την Ελληνική Εταιρεία Παρηγορητικής και Συμπτωματικής Φροντίδας Καρκινοπαθών και μη Ασθενών – ΠΑΡΗ.ΣΥ.Α, με την συμμετοχή των Προέδρων δύο μεγάλων Επιστημονικών Ευρωπαϊκών Εταιρειών, Καθηγητή G. Varrassi (Πρόεδρο της EFIC - Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας Εταιρειών Πόνου) και Kαθηγητή L. Randbruch (Πρόεδρο της EAPC - Ευρωπαϊκής Εταιρείας Παρηγορητικής Φροντίδας).

Ειδικότερα, δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στην εκπαίδευση, την οργάνωση και την έρευνα, όσον αφορά στην αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου και την παρηγορητική φροντίδα εν γένει, στοιχείων απαραίτητων για την παροχή ικανοποιητικής φροντίδας στους ασθενείς που νοσούν από καταληκτικές νόσους.

Στο σημείο ακριβώς που η Κλασική Ιατρική αντιμετωπίζοντας ενεργά το χρόνιο νόσημα, παύει να ασχολείται με όλα εκείνα τα προβλήματα που έχουν οι ασθενείς κάτω από το φάσμα του επικείμενου θανάτου, έρχεται να παρέμβει κατευναστικά η Παρηγορητική Φροντίδα.

Αποτελεί την ενεργό φροντίδα των αρρώστων που η ασθένειά τους δεν είναι θεραπεύσιμη, την φροντίδα που ενισχύει τη ζωή και βλέπει το θάνατο σαν την φυσιολογική εξέλιξή της. Αντικείμενό της αποτελεί ο έλεγχος του πόνου και άλλων συνοδών συμπτωμάτων και η ολιστική ψυχολογική, κοινωνική και πνευματική στήριξη του αρρώστου και της οικογένειας στο νοσοκομείο ή στο σπίτι.

’Σύμφωνα με συντηρητικές εκτιμήσεις, στην Ευρώπη, ανά πάσα στιγμή, περισσότεροι από 320.000 ασθενείς με καρκίνο, αλλά και 285.000 μη ογκολογικοί ασθενείς, χρειάζονται υποστήριξη και φροντίδα από γιατρούς και προσωπικό εξειδικευμένο στην παροχή παρηγορητικής φροντίδας’, τόνισε μεταξύ άλλων ο Πρόεδρος της ΕΑPC, L. Randbruch.

’7,6 εκ. συνάνθρωποί μας πεθαίνουν ετησίως από καρκίνο, ενώ προβλέπεται ότι στην επόμενη δεκαετία θα έχουμε 86 εκ. θανάτους παγκοσμίως, σύμφωνα με τις ανακοινώσεις της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (2007). Στην Ελλάδα καταγράφονται 20.000 – 25.000 θάνατοι ετησίως, τοποθετώντας τον καρκίνο στη δεύτερη θέση αιτιών θανάτου, μετά τα καρδιαγγειακά νοσήματα.

Από αυτούς, το 30-40% θα υποφέρει από πόνο στα αρχικά στάδια της νόσου και το 80-90% στα τελικά’, υπογραμμίζει η Αθ. Βαδαλούκα, Πρόεδρος της ΠΑΡΗ.ΣΥ.Α.

AIDS

Ο πόνος είναι το δεύτερο σύμπτωμα μετά τον πυρετό, που έχουν οι ασθενείς με AIDS, ενώ το 50% αυτών υποφέρει από χρόνιο νευροπαθητικό πόνο. O παροξυσμικός πόνος βασανίζει ασθενείς τελικού σταδίου και καταστρέφει την ποιότητα ζωής τους αν δεν αντιμετωπισθεί έγκαιρα. Εξάλλου, από χρόνιο καλοήθη πόνο υποφέρουν 1 στους 5 ανθρώπους στην Ευρώπη.

Εκτός όμως από τον πόνο, η ποιότητα ζωής των καρκινοπαθών τελικού σταδίου επηρεάζεται και από άλλα συνοδά συμπτώματα, όπως: δυσκοιλιότητα μετά τη χρήση των οπιοειδών (> 70-90%), έμετο (> 30%), δύσπνοια (> 15%), κεντρική καταστολή (> 5%), κνησμό, εφίδρωση, κατακλύσεις κλπ.

Η γνώση στην αντιμετώπιση των συνοδών συμπτωμάτων είναι καθοριστική. Η γνώση π.χ ότι τώρα πλέον η δυσκοιλιότητα, ένα από τα πλέον βασανιστικά συνοδά συμπτώματα σε άτομα που θεραπεύονται με οπιοειδή, αντιμετωπίζεται με φάρμακα νέας γενιάς που δρουν στους περιφερικούς υποδοχείς των οπιοειδών, μπορεί να απαλλάξει χιλιάδες ασθενείς τελικού σταδίου από την αβάσταχτη ταλαιπωρία.

Βάσει όλων των παραπάνω δεδομένων, κρίνεται αναγκαία η σύγχρονη επιστημονική αντιμετώπιση, η οποία όμως προϋποθέτει πολιτική βούληση για εφαρμογή αποτελεσματικών σχεδίων δράσης.

Προς την κατεύθυνση αυτή θα πρέπει να συμβάλει ολόκληρη η κοινωνία, όπως εξάλλου παρατηρεί και ο Πρόεδρος της ΕFIC, G. Varrassi: ’Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αφιερώνουν πολύ περισσότερο χρόνο και χώρο στην ενημέρωση για τον χρόνιο πόνο, και όχι μόνο για τον καρκινικό χρόνιο πόνο, όπως στο παρελθόν. Οι πολιτικοί αντιλαμβάνονται πλέον ότι ο χρόνιος μη καρκινικός πόνος αποτελεί πρόβλημα, όχι μόνο υγείας, αλλά και κοινωνικό, που αξίζει την προσοχή τους. Οι επιστημονικές κοινότητες που ασχολούνται με τα προβλήματα πόνου εργάζονται σκληρά, όχι μόνο για να βελτιώσουν τις επιστημονικές γνώσεις τους, αλλά και για να επιτύχουν τη διάχυση αυτών των γνώσεων σε όλα τα επίπεδα παροχής ιατρικής φροντίδας’.

Η Πρόεδρος της ΠΑΡΗ.ΣΥ.Α., Αθ. Βαδαλούκα, έρχεται να ενισχύσει αυτή την άποψη, τονίζοντας ότι είναι σημαντικό το γεγονός ότι στην Ελλάδα για πρώτη φορά η Πολιτεία μεριμνά για την ανακούφιση του πόνου και την Παρηγορητική Φροντίδα. Υπάρχει όμως άμεση ανάγκη βελτίωσης του θεσμικού πλαισίου βάσει των εισηγήσεων των αρμοδίων επιστημονικών εταιρειών, της ΠΑΡΗ.ΣΥ.Α. και της ΕΕΑ, για τη δημιουργία θεμελιωδών δομών, για την οργάνωση και λειτουργία μονάδων ανακούφισης χρόνιου πόνου και Παρηγορητικής Φροντίδας.

’Αξίζει να σημειωθεί ότι η λειτουργία σύγχρονων δομών Παρηγορητικής Φροντίδας αποτελεί δείκτη πολιτισμού ενός λαού. Η χωρίς διακρίσεις πρόσβαση στην Παρηγορητική Φροντίδα αποτελεί αναγνωρισμένο ανθρώπινο δικαίωμα’, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η Αθ. Βαδαλούκα. Οι λειτουργίες αυτές όμως απαιτούν εκπαίδευση και έρευνα. Τα αιτήματα που προβάλλει η ΠΑΡΗ.ΣΥ.Α. προς αυτή την κατεύθυνση είναι:

• Να εφαρμοσθεί άμεσα το θεσμικό πλαίσιο των Μονάδων Ανακούφισης Χρόνιου Πόνου και Παρηγορητικής Φροντίδας λαμβάνοντας υπόψη τις εισηγήσεις των Επιστημονικών Εταιρειών της ΠΑΡΗ.ΣΥ.Α και της Αλγολογίας, ώστε να γίνουν απαραίτητες τροποποιήσεις.
• Να γίνουν οι απαραίτητες βελτιώσεις στο θεσμικό πλαίσιο περί ξενώνων, κυρίως όσον αφορά στη στελέχωση και στα προσόντα του επιστημονικά υπεύθυνου.
• Να δοθούν κρεβάτια για τις ανάγκες των κλινικών πόνου και των μονάδων παρηγορητικής φροντίδας στα νοσοκομεία του ΕΣΥ, του ΙΚΑ καθώς και τα Πανεπιστημιακά.
• Να διατεθούν κονδύλια για την Εκπαίδευση και την Έρευνα και να σχεδιαστούν Εκπαιδευτικά προγράμματα.
• Να παρέχεται εκπαίδευση, υποστήριξη και πιστοποίηση στους μη επαγγελματίες, Εθελοντές παρηγορητικής φροντίδας.
• Να καταργηθούν επιτέλους τα εμπόδια που συνεπάγεται η αναχρονιστική νομοθεσία σχετικά με τη διαθεσιμότητα οπιοειδών αναλγητικών όπως η μορφίνη, και να είναι διαθέσιμα και στη χώρα μας όλα τα είδη οπιοειδών.
• Η Παρηγορητική Φροντίδα να είναι διαθέσιμη σε όλους τους πολίτες στο χώρο επιλογής τους, συμπεριλαμβανομένων των Κέντρων Υγείας, των ειδικών Ξενώνων και των σπιτιών των ασθενών.

Ο L. Radbruch, Πρόεδρος της EAPC, τονίζει για την προσπάθεια της ΠΑΡΗ.ΣΥ.Α. ότι ’για να επιτύχει το εγχείρημά της, χρειάζεται, ωστόσο, την υποστήριξη όχι μόνο του πολιτικού κόσμου αλλά και ολόκληρης της κοινωνίας. Η ποιότητα στη ζωή των βαριά πασχόντων συνανθρώπων μας και η αξιοπρέπεια στο θάνατο είναι βασικό ανθρώπινο δικαίωμα και ελάχιστη υποχρέωση της κοινωνίας’.