Μαγνητική τομογραφία … και σε έμβρυα

Της Σοφίας Νέτα

Οι προηγμένες τεχνικές απεικόνισης του εμβρύου μέσω μαγνητικής τομογραφίας (fetal MRI), είναι ένα από τα θέματα που θα ανακοινωθούν στο Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νευροακτινολογίας που πραγματοποιείται 17-20 Σεπτεμβρίου στην Αθήνα.

Πρόκειται για μια μη επεμβατική μέθοδο που μπορεί να πραγματοποιηθεί σε κάθε σύγχρονο μαγνητικό τομογράφο με τεχνικές που μας δίνουν υψηλής ποιότητας εικόνα σε σύντομο χρόνο και μπορεί να πραγματοποιηθεί από το 2ο τρίμηνο της κύησης (19η εβδομάδα) χωρίς κίνδυνο για το έμβρυο και τη μητέρα, όπως εξήγησε σε συνέντευξη τύπου ο παιδονευροακτινολόγος Ιωάννης Αθ.

Νίκας.

Οι ενδείξεις περιλαμβάνουν μεγάλο αριθμό παθολογιών (συγγενών παθήσεων), κυρίως του εγκεφάλου, που είναι δύσκολα προσεγγίσιμες με την υπερηχοτομογραφία ή χρειάζονται περαιτέρω διερεύνηση και ανάλυση. Όλες οι σύγχρονες και επαναστατικές τεχνικές που χρησιμοποιούνται στη μαγνητική τομογραφία για τη μελέτη του εγκεφάλου του ενήλικα (τεχνική διάχυσης, χαρτογράφηση λευκής ουσίας, φασματοσκοπία) βρίσκουν πλέον εφαρμογή, με κάποιους περιορισμούς και στον εγκέφαλο του εμβρύου, διευρύνοντας σημαντικά τις δυνατότητες του προγεννητικού ελέγχου.

Ένα άλλο σημαντικό θέμα που θα απασχολήσει το συνέδριο είναι οι αγγειακές παθήσεις της παιδικής ηλικίας, είτε αυτές αφορούν στην περιγεννητική περίοδο (ισχαιμική εγκεφαλοπάθεια των πρόωρων και τελειόμηνων νεογνών) είτε σε αγγειακές ανωμαλίες που μπορούν να εμφανιστούν σε όλη τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας.

Αποτελούν ιδιαίτερα σύνθετα προβλήματα με κοινωνικές και οικονομικές προεκτάσεις που απαιτούν ακριβή διαγνωστική προσέγγιση και στη δεύτερη περίπτωση των αγγειακών ανωμαλιών επεμβατική (χειρουργική ή νευροακτινολογική) αντιμετώπιση.

Έμφαση θα δοθεί στις νέες τεχνικές απεικόνισης και ιδιαίτερα σε αυτή της μοριακής διάχυσης (Diffusion) και της χαρτογράφησης των ινών της λευκής ουσίας (DTI) στην περιγεννητική περίοδο, που δίνουν νέους ορίζοντες στη διάγνωση αλλά και την πρόγνωση παθήσεων στην εξαιρετικά ευαίσθητη και καθοριστική αυτή περίοδο για την ανθρώπινη ζωή.

Επίσης, ένα μεγάλο μέρος του συνεδρίου θα ασχοληθεί με την αναίμακτη ή καλύτερα ενδοαγγειακή αντιμετώπιση των ενδοκρανίων ανευρυσμάτων, ανέφερε ο επεμβατικός νευροακτινολόγος Γ. Μαγκούφης. Σήμερα σε Ευρωπαϊκό επίπεδο αλλά και στην Ελλάδα ειδικότερα, η μέθοδος του εμβολισμού έχει καθιερωθεί ως η μέθοδος πρώτης επιλογής για τη θεραπεία των ανευρυσμάτων εγκεφάλου.

Σε αυτό το συνέδριο παρουσιάζονται οι νεώτερες εξελίξεις στην τεχνολογία των ενδοκρανίων stents, που είναι ειδικά προσαρμοσμένα στις απαιτήσεις των ανευρυσμάτων εγκεφάλου. Οι εξελίξεις αυτές μας επιτρέπουν να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά, ιδιαίτερα δύσκολα και μεγάλα ανευρύσματα, τα οποία μέχρι πρόσφατα είχαν μεγάλη εγχειρητική θνητότητα και νοσηρότητα.

Έτσι διευρύνεται το φάσμα των ανευρυσμάτων που μπορούν πλέον να αντιμετωπισθούν αναίμακτα με εμβολισμό.

Είναι πολύ σημαντικό για έναν ασθενή με μη ραγέν ανεύρυσμα να γνωρίζει ότι μπορεί να αντιμετωπίσει την πάθησή του, αποτελεσματικά, αναίμακτα, χωρίς εγχείρηση, με μικρό χρόνο νοσηλείας συνήθως 2-3 ημερών και με επιστροφή στην εργασία του μετά μία εβδομάδα περίπου.

Ένα δεύτερο, αλλά όχι λιγότερο σημαντικό μέρος του συνεδρίου θα αφιερωθεί στη διάγνωση αλλά και την θεραπεία του οξέος ισχαιμικού εγκεφαλικού επεισοδίου. Το ισχαιμικό ΑΕΕ είναι ένα μείζον κοινωνικοοικονομικό πρόβλημα και αποτελεί την τρίτη αιτία θανάτου και τη μεγαλύτερη αιτία νευρολογικής ανικανότητας.

Τα κύτταρα του εγκεφάλου χρειάζονται οξυγόνο και γλυκόζη για να επιβιώσουν, που παρέχεται από την κυκλοφορία του αίματος. Όταν η κυκλοφορία του αίματος σε μια περιοχή του εγκεφάλου διακοπεί, είτε επειδή αποσπάσθηκε ένα κομμάτι μιας αθηρωματικής πλάκας είτε ένα έμβολο από την καρδιά, και αποφραχθεί μία αρτηρία του εγκεφάλου, τότε προκαλείται αυτό που λέμε ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο (ΑΕΕ).

Από αυτούς που θα επιβιώσουν από το εγκεφαλικό επεισόδιο, ένα ποσοστό 75% περίπου θα παρουσιάσει μόνιμη νευρολογική ανικανότητα που θα αφορά την κινητικότητα, την αισθητικότητα, την ομιλία ή την αντίληψη.

Συνήθως ένα τέτοιο οξύ ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο, προκαλεί μέσα σε 5 λεπτά, σε μια μικρή σχετικά περιοχή του εγκεφάλου, μόνιμη και μη αναστρέψιμη νέκρωση.

Γύρω όμως από τη μικρή αυτή νεκρωμένη περιοχή, υπάρχει μια αρκετά μεγαλύτερη ζώνη πού υποαιματώνεται και γι αυτό βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο νέκρωσης. Αυτή η περιφερική ισχαιμική ζώνη είναι βιώσιμη, είναι θα λέγαμε η ζώνη του λυκόφωτος, και κάθε προσπάθεια των ιατρών έχει σαν στόχο να σώσουν αυτή την περιοχή.

Την προηγούμενη δεκαετία, οι προσπάθειες των ερευνητών εστιάστηκαν στην έρευνα για νέα φάρμακα και τεχνικές που θα βελτιώσουν τα ποσοστά επιβίωσης αυτής της περιφερικής βιώσιμης ισχαιμικής ζώνης.

Ενώ ο μηχανισμός της ενδοαγγειακής επαναιμάτωσης του αποφραγμένου αγγείου είναι ίδιος, όπως και στα στεφανιαία αγγεία της καρδιάς, οι τεχνικές επαναιμάτωσης των αποφραγμένων αγγείων του εγκεφάλου μόνο τελευταία έχουν αρχίσει να εφαρμόζονται σε ειδικά stroke centers στην Ευρώπη και μέχρι σήμερα σποραδικά και εντελώς αποσπασματικά στην Ελλάδα.

Σήμερα μόνο ένα φάρμακο, τό tPA που χορηγείται ενδοφλέβια έχει αποδειχθεί ότι είναι χρήσιμο για να αυξήσει την ροή του αίματος προς την ισχαιμική ζώνη, αυξάνοντας τις πιθανότητες για καλή ανάρρωση χωρίς μείζονα νευρολογική ανικανότητα στο 30% περίπου των ασθενών που θα έρθουν έγκαιρα στο νοσοκομείο.

Δυστυχώς όμως, αυτό το φάρμακο μπορεί να χορηγηθεί μόνο εντός τριών ωρών από την έναρξη των συμπτωμάτων. Εάν παρέλθει αυτό το διάστημα, δεν είναι αποτελεσματικό. Μόνο ένα μικρό ποσοστό, περίπου 4% μπορεί να ωφεληθεί, και ο κύριος λόγος είναι η καθυστέρηση μετάβασης στο νοσοκομείο και έναρξης θεραπείας.

Η άμεση λοιπόν μεταφορά του ασθενούς στο νοσοκομείο, και ιδιαίτερα σε ειδικά διαμορφωμένα stroke centers, αμέσως μετά την έναρξη των συμπτωμάτων, μπορεί πραγματικά να είναι αφενός μεν σωτήρια για τη ζωή του ασθενούς αφ᾽ ετέρου δε να βελτιώσει ή και να αποτρέψει την εγκατάσταση μόνιμης νευρολογικής ανικανότητας.

Σε αυτό το συνέδριο, παρουσιάζονται τα αποτελέσματα ενδαγγειακών τεχνικών επαναιμάτωσης, μερικές από τις οποίες έχουν πάρει την έγκριση από το US FDA και με τις οποίες αυτό το χρονικό παράθυρο των τριών ωρών μπορεί να επιμηκυνθεί σε 8 ώρες.

Έτσι μπορούν να ωφεληθεί από τη θεραπεία μεγαλύτερο ποσοστό ασθενών.

Με αυτές τις τεχνικές, ο θρόμβος που έχει αποφράξει την αρτηρία του εγκεφάλου είτε διαλύεται με τοπική θρομβόλυση είτε αναρροφάται και τραβιέται έξω από το αγγείο, όπως περίπου ανοίγει κανείς ένα μπουκάλι. Μετά από παρακέντηση της μηριαίας αρτηρίας, ένας ειδικός καθετήρας προωθείται μέχρι το σημείο της απόφραξης.

Όταν φθάσει στο έμβολο που αποφράσσει την αρτηρία, ο επεμβατιστής ιατρός προωθεί μέσα από τον καθετήρα ένα ειδικό σύρμα σαν ανοιχτήρι, με το οποίο διαπερνά το θρόμβο και στη συνέχεια τον τραβά έξω από το αγγείο.

Το σημαντικότερο είναι ότι αυτή η μέθοδος μπορεί να εφαρμοσθεί ακόμη και σε χρονικό διάστημα 8 ωρών από την έναρξη των συμπτωμάτων, εφόσον ισχύουν οι κατάλληλες προϋποθέσεις.
Η επιτυχία στην επαναδιάνοιξη του αποφραγμένου αγγείου φθάνει μέχρι και 68%, δηλαδή περισσότερο από τα δύο τρίτα των ασθενών.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, ένα μεγάλο ποσοστό 36%, δηλαδή περισσότερο από το ένα τρίτο, να έχει πολύ καλή πρόγνωση, δηλαδή να είναι λειτουργικά ανεξάρτητος, χωρίς μεγάλο νευρολογικό ἐλλειμα τρείς μήνες μετά το εγκεφαλικό επεισόδιο.

Η ενδοαγγειακή μέθοδος επαναιμάτωσης σε οξύ ΑΕΕ, αποτελεί μια αναπτυσσόμενη και πολλά υποσχόμενη θεραπεία, η οποία πρέπει να ενταχθεί σε ένα γενικότερο στρατηγικό σχέδιο του ΕΣΥ. Συγκεκριμένα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στα ακόλουθα:

• Στην ευρεία ενημέρωση του πληθυσμού,
• Στο στρατηγικό ρόλο ειδικών μονάδων του ΕΚΑΒ στην έγκαιρη διάγνωση και άμεση μεταφορά των ασθενών
• Στη δημιουργία ειδικών κέντρων αντιμετώπισης εγκεφαλικής ισχαιμίας (stroke centers), στην Αθήνα και τα μεγάλα αστικά κέντρα.

Αυτό θα έχει ένα μεγάλο όφελος, με κοινωνική αλλά και οικονομική διάσταση, αν λάβει κανείς υπ᾽οψιν του τα χρήματα που δαπανώνται για τη νοσηλεία και τη μακροχρόνια αποκατάσταση αυτών των ασθενών.

Άλλα θέματα του συνεδρίου είναι η αντιμετώπιση των αρτηριοφλεβωδών επικοινωνιών του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού, με παρουσίαση των νεώτερων εξελίξεων στον τομέα αυτό.

Σπονδυλική στήλη και νωτιαίος μυελός

Π.Δ. Τουλάς, Νευροακτινολόγος

Κατά τη διάρκεια της πρώτης ημέρας του 18ου Εκπαιδευτικού Μαθήματος (Advanced Course) και παράλληλα με το κύριο θέμα, το οποίο διαπραγματεύεται τις παθήσεις της λευκής ουσίας, ένα ειδικό μάθημα το οποίο διαρκεί ολόκληρη την ημέρα είναι αφιερωμένο στην Σπονδυλική Στήλη και το νωτιαίο μυελό.

Στο μάθημα αυτό, το οποίο απευθύνεται σε όλους τους νευροακτινολόγους της Ευρώπης, διαπραγματεύονται όλες οι αγγειακές ανωμαλίες του νωτιαίου μυελού, δηλαδή ο τρόπος με τον οποίο διαγιγνώσκονται πώς ταξινομούνται και ακολούθως σε μία μεγάλη δεύτερη συνεδρία διαπραγματεύεται η θεραπεία με επεμβατικές μεθόδους, χωρίς δηλαδή ανοικτό χειρουργείο των παθήσεων της Σπονδυλικής Στήλης.

Ειδικότερα, διαπραγματεύεται η θεραπεία της δισκοπάθειας με όλες τις νεότερες μεθόδους, όπως η διαδερμική δισκεκτομή, η θεραπεία με το όζον, καθώς και η αφαίρεση όγκων χωρίς ανοιχτή επέμβαση.
Στην απογευματινή συνεδρία της πρώτης αυτής αφιερωμένης ημέρας στην Σπονδυλική Στήλη, διαπραγματεύονται νεότερες μέθοδοι στη διαδερμική θεραπεία της οσφυαλγίας, καθώς και των παθήσεων του αυχένα.

Στο τέλος της ημέρας αυτής, αναλύονται οι νέες τεχνικές, οι οποίες εφαρμόζονται και στην Ελλάδα, όπως η σπονδυλοπλαστική και οι οποίες έχουν σκοπό να διορθώσουν παραμορφωμένους σπονδύλους ή να προλάβουν κατάγματα των σπονδύλων είτε από οστεοπόρωση είτε από διάφορες άλλες παθήσεις.

Την επόμενη ημέρα, δηλαδή την Παρασκευή, όπου αρχίζει το 34ο Ευρωπαϊκό Συνέδριο Νευροακτινολογίας, υπάρχει μία συνεδρία όπου παρουσιάζονται όλες οι ερευνητικές εργασίες από τα καλύτερα Κέντρα της Ευρώπης και οι οποίες αφορούν την διάγνωση και τη θεραπεία των παθήσεων της Σπονδυλικής Στήλης.

Το Σάββατο το πρωί, μετά από μία ομιλία για τη διάγνωση της οσφυαλγίας παρουσιάζονται σημαντικές ερευνητικές εργασίες στην απεικόνιση της Σπονδυλικής Στήλης και του νωτιαίου μυελού.

Την τελευταία ημέρα, νωρίς το πρωί, υπάρχει μία ενδιαφέρουσα συνεδρία με όλες τις επιστημονικές ανακοινώσεις οι οποίες αφορούν τα αποτελέσματα των εργασιών των διαφόρων Κέντρων της Ευρώπης, τα οποία ασχολούνται με τις επεμβατικές θεραπευτικές μεθόδους της Σπονδυλικής Στήλης.

Είναι γεγονός, ότι η αξονική τομογραφία και η μαγνητική τομογραφία έχουν αλλάξει και έχουν ευκολύνει την απεικόνιση και τη διάγνωση των παθήσεων της Σπονδυλικής Στήλης και του νωτιαίου μυελού.
Επιπλέον, η εξέλιξη των υλικών και η ανακάλυψη νέων τα οποία μπορούν να υποκαταστήσουν το μεσοσπονδύλιο δίσκο και τους σπονδύλους, έχουν μεταβάλει την αντιμετώπιση πολλών παθήσεων, οι οποίες παλιά αντιμετωπίζονταν χειρουργικά.

Σήμερα, για παράδειγμα, μπορούμε με μία απλή έγχυση ενός υγρού τσιμέντου να σταθεροποιήσουμε ένα σπόνδυλο, ενώ παλιά χρειαζόταν να τοποθετηθούν λάμες και βίδες κατά μήκος πολλών σπονδύλων.

Η επεμβατική νευροακτινολογία έχει πετύχει να θεραπεύει πολλές δύσκολα αντιμετωπιζόμενες με χειρουργείο παθήσεις όπως αγγειακές δυσπλασίες με μία πολύ ελαφρά επεμβατική μέθοδο, όπως η αγγειογραφία χύνοντας εντός των αγγείων με τη βοήθεια μικρών καθετήρων ουσίες, οι οποίες αποφράσσουν αυτά τα παθολογικά αγγεία.

Η παρουσία στο συνέδριο των μεγαλύτερων ονομάτων της νευροακτινολογίας της Σπονδυλικής Στήλης, τόσο στη διάγνωση όσο και στη θεραπεία, τονίζουν τη σπουδαιότητα του τομέα αυτού. Γι’ αυτό άλλωστε αφιερώθηκε η πρώτη ημέρα του 2ου Advanced Interventional Course δηλαδή του 2ου επεμβατικού μαθήματος στη Σπονδυλική Στήλη και τον νωτιαίο μυελό, ούτως ώστε οι νεότεροι νευροακτινολόγοι να πάρουν στα χέρια τους τη σκυτάλη από τους παλαιότερους.

Νεότερες εφαρμογές της μαγνητικής τομογραφίας στη μελέτη του κεντρικού νευρικού συστήματος

Χριστιάνα Σαμαρά, Νευροακτινολόγος, Αν. Διευθύντρια Π.Γ.Κ.Ν.Α‘Γ. Γεννηματάς’

Από την πρώτη εφαρμογή της στη δεκαετία του 1980 η Μαγνητική Τομογραφία εμφάνισε αλματώδη εξέλιξη και ευρύτατη εφαρμογή σε πλήθος συστημάτων και οργανικών παθήσεων. Ειδικά στη μελέτη του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, η Μαγνητική Τομογραφία θεωρείται σήμερα η μέθοδος εκλογής, καθώς προσφέρει υψηλή ευαισθησία και ειδικότητα στην ανίχνευση, το χαρακτηρισμό και την παρακολούθηση μεγάλου αριθμού παθολογικών καταστάσεων.

Παράλληλα, η συνεχής εξέλιξη του τεχνολογικού εξοπλισμού και η διαρκής ανακάλυψη νέων τεχνικών απεικόνισης διευρύνουν τα πεδία εφαρμογής της μεθόδου. Οι παρακάτω τεχνικές απεικόνισης αποτελούν τις πλέον πρόσφατες καινοτομίες της Μαγνητικής Τομογραφίας στη μελέτη του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος:

Απεικόνιση διάχυσης (DWI, Diffusion weighted imaging): Η βασική εφαρμογή της μεθόδου είναι στη διάκριση μεταξύ πρόσφατων και παλαιότερων ισχαιμικών αλλοιώσεων του εγκεφάλου. Επιπλέον, εφαρμόζεται στη μελέτη όγκων, αποστημάτων και κρανιοεγκεφαλικών κακώσεων.

Μαγνητική τομογραφία αιμάτωσης (Perfusion weighted imaging): Με χρήση ενδοφλέβιου σκιαγραφικού μέσου, η μέθοδος προσφέρει δυναμική μελέτη της αιμάτωσης των εγκεφαλικών λοβών, απεικονίζοντας τη βατότητα ή την απόφραξη των εγκεφαλικών αγγείων, με σκοπό την αληθή εκτίμηση της έκτασης της ισχαιμικής αλλοίωσης.

Επίσης, εφαρμόζεται στη συμπληρωματική μελέτη ειδικών μορφών απομυελίνωσης (σκλήρυνσης κατά πλάκας).

Λειτουργική Μαγνητική τομογραφία (Functional MRI): Εφαρμόζεται στον προεγχειρητικό έλεγχο αλλοιώσεων του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος για τον καθορισμό των κέντρων λόγου και κινητικότητας.

Επιπλέον, χρησιμοποιείται για την αναγνώριση του κυρίαρχου εγκεφαλικού ημισφαιρίου σε ασθενείς με νευροψυχιατρικές παθήσεις, καθώς και στον καθορισμό των προτύπων εγκεφαλικής αναδιοργάνωσης σε ασθενείς που έχουν υποστεί βαριά κρανιοεγκεφαλική κάκωση (πλαστικότητα) ή εκτεταμένη ισχαιμική αλλοίωση.

Απεικόνιση του τανυστή της διάχυσης (DTI, Tactography): Αποτελεί σχετικά νέα μέθοδο μελέτης της μικροδομής και αρχιτεκτονικής του εγκεφάλου, που μπορεί να απεικονίσει της νευρικές δεσμίδες και τις συνδέσεις μεταξύ περιοχών του εγκεφάλου.

Η μέθοδος εφαρμόζεται στον προεγχειρητικό έλεγχο νεοπλασμάτων του εγκεφάλου παρέχοντας δυνατότητες προγραμματισμού του χειρουργείου σε συνθήκες εικονικής πραγματικότητας, μεγαλύτερη χειρουργική ακρίβεια, μικρότερη χειρουργική τομή, ελαττωμένο χρόνο χειρουργείου και ελαχιστοποίηση των επιπλοκών.

Απεικόνιση με τεχνική φασματοσκοπίας (Spectroscopy): Η μέθοδος προσφέρει εκτίμηση της σύστασης και του μεταβολισμού των ιστών, και χρησιμοποιείται στη διαφορική διάγνωση ογκόμορφων βλαβών του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, όπως νεοπλασμάτων, φλεγμονωδών αλλοιώσεων και ειδικών μορφών απομυελινωτικής νόσου.

Επιληψία

Ματίλντα Α. Παπαθανασίου, Επικ. Καθηγήτρια Νευροακτινολογίας Νοσοκομείο ‘Αττικόν’

Η επιληψία είναι μία χρόνια πάθηση, συχνή στο γενικό πληθυσμό και η προσέγγισή της έχει όχι μόνο ιατρικές αλλά και σημαντικές οικονομικές και κοινωνικές διαστάσεις.

Νέες εξελίξεις σχετικές με την επιληψία στο χώρο της νευροακτινολογίας, που θα απασχολήσουν το συνέδριο, αφορούν στη δυνατότητα να εντοπισθούν με απεικονιστικές μεθόδους, (κυρίως μαγνητική τομογραφία, κ.α.) αλλοιώσεις στον εγκέφαλο οι οποίες είναι υπεύθυνες για τα συμπτώματα.

Μέχρι σχετικά πρόσφατα, πολλές από τις αλλοιώσεις αυτές δεν μπορούσαν να απεικονισθούν καθώς η ευαισθησία των μεθόδων δεν ήταν ικανοποιητική. Η πρόοδος όμως της τεχνολογίας, αλλά και πολλές κλινικές μελέτες, έχουν δείξει ότι οι σύγχρονες απεικονιστικές εξετάσεις μπορεί να προσφέρουν χρήσιμες πληροφορίες .

Επειδή όμως τα ευρήματα είναι συνήθως πολύ δυσδιάκριτα, χρειάζεται ο τρόπος απεικόνισης να είναι εξειδικευμένος και το μέγιστο διαγνωστικό αποτέλεσμα επιτυγχάνεται σε κέντρα τα οποία ασχολούνται συγκεκριμένα με το θέμα και έχουν σχετική εμπειρία.

Το όφελος βέβαια για τους ασθενείς είναι ότι ορισμένες από τις αλλοιώσεις αυτές που απεικονίζονται ακτινολογικά, μπορούν να αντιμετωπισθούν χειρουργικά με αποτέλεσμα τον έλεγχο των κλινικών συμπτωμάτων.

Πρέπει να σημειώσουμε σε αυτό το σημείο κάτι πολύ σημαντικό: η χειρουργική αντιμετώπιση της επιληψίας αφορά σε ένα μικρό ποσοστό των ασθενών με ανθεκτική επιληψία και μόνον όταν ο έλεγχός της με φάρμακα έχει αποτύχει. Οι περισσότερες περιπτώσεις επιληψίας ανήκουν στη λεγόμενη ιδιοπαθή γενικευμένη επιληψία, η οποία ανταποκρίνεται άριστα στη θεραπεία με φάρμακα, και στην οποία η χειρουργική θεραπεία δεν έχει καμία θέση.

Παρ’ όλα αυτά, η χειρουργική αντιμετώπιση έχει συγκεκριμένες ενδείξεις και με τη συνεργασία εξειδικευμένων νευρολόγων, ακτινολόγων και νευροχειρουργών μπορεί να επιλεγούν σωστά οι ασθενείς εκείνοι που θα ωφεληθούν.