"Τρύπια" και η νέα ΚΥΑ για το ιδιοκτησιακό των φαρμακείων- Ποια είναι τα ψιλά γράμματα

Σημαντικές ελλείψεις, όπως το κληρονομητό των φαρμακείων, τα ζητήματα συστεγάσεων φαρμακείων, η προϋπόθεση του ποινικού μητρώου για τους ιδιώτες ή μετόχους των εταιρειών που συνεταιρίζονται με φαρμακοποιό για την εκμετάλλευση υφιστάμενων φαρμακείων και πολλές άλλες, που μόνο με Νόμο και όχι με Κ.Υ.Α. (λόγω ελλείψεως νομοθετικής εξουσιοδότησης) μπορούν να ρυθμισθούν.

Με την Κ.Υ.Α. 36277/23-05-2016 θεσμοθετήθηκε το νομικό πλαίσιο ίδρυσης και λειτουργίας φαρμακείων, καταργώντας τις δύο προηγούμενες (82829/29-10-2015 και 6915/29-01-2016).

Για τα βασικά χαρακτηριστικά της νέας Κ.Υ.Α. ζητήσαμε την άποψη του Δικηγόρου Χρήστου Αρβανίτη, ειδικού στη φαρμακευτική νομοθεσία και τ. νομικού συμβούλου του Φ.Σ.Α.


1. Οι βασικές ρυθμίσεις που εισάγει η Κ.Υ.Α. είναι οι εξής:

Οι ιδιώτες ΜΗ φαρμακοποιοί, Έλληνες ή υπήκοοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποκτούν ιδιοκτησία φαρμακείων με δύο τρόπους:

α. Με τη λήψη αδειών ιδρύσεως φαρμακείων επ’ ονόματί τους, σε κενές θέσεις (έως 10 μέχρι το 2020), συστήνοντας υποχρεωτικά Ε.Π.Ε. με αδειούχο – υπεύθυνο φαρμακοποιό, κάτοχο τουλάχιστον 20% των εταιρικών μεριδίων. Διαχειριστής ορίζεται εταίρος ή τρίτος (φυσικό ή νομικό πρόσωπο), κατά τη συμφωνία των εταίρων. Από τον περασμένο Φεβρουάριο 7-9 συνολικά τέτοιες άδειες χορηγήθηκαν πανελλαδικά.
β. Με τη δυνατότητα να μετέχουν ως οικονομικοί εταίροι σε μέχρι 10 εταιρείες για την εκμετάλλευση ισάριθμων ήδη λειτουργούντων φαρμακείων. Η άδεια ιδρύσεως ανήκει στον λειτουργούντα το φαρμακείο φαρμακοποιό. Ελεύθερα τα ποσοστά συμμετοχής στο κεφάλαιο και κερδοζημίες της εταιρείας, οποιοσδήποτε εκ των εταίρων ο διαχειριστής. Η επιχείρηση λειτουργεί με οποιαδήποτε από τις 9 μορφές εμπορικής εταιρείας που προβλέπει ο νόμος, συμπεριλαμβανομένης της αφανούς εταιρείας.

2. Στις παραπάνω εταιρείες απαγορεύεται να μετέχουν ιατροί, μέτοχοι κ.λπ. διαγνωστικών κέντρων, μέτοχοι κ.λπ. εταιρειών παραγωγής, εισαγωγής, αντιπροσώπευσης και χονδρικής πώλησης φαρμάκων ή συγγενείς τους μέχρι β’ βαθμού, καθώς και εταιρείες συμφερόντων τους.

3. Ένας ιδιώτης φαρμακοποιός ή μη φαρμακοποιός, μπορεί να λαμβάνει έως 10 άδειες ιδρύσεως φαρμακείων μέχρι το 2020 (6 το 2016, προσαυξανόμενη ανά μία κατ’ έτος).
Ομοίως, μπορεί να μετέχει σε έως 10, όπως παραπάνω, εταιρείες εκμετάλλευσης υφιστάμενων φαρμακείων. Το άθροισμα ωστόσο και των δύο περιπτώσεων δεν μπορεί να υπερβαίνει τις 10 συνολικά (π.χ. 5 στη μία περίπτωση και 5 στην άλλη).

4. Επιτρέπεται: α) στις ατομικές επιχειρήσεις φαρμακείων, β) στις ΕΠΕ μεταξύ ιδιώτη και φαρμακοποιού και γ) σε όλες τις άλλες εμπορικές εταιρείες εκμετάλλευσης υφιστάμενων φαρμακείων να ιδρύουν έως 9 ακόμη υποκαταστήματα.

5. Επαναχορηγείται το αποκλειστικό δικαίωμα στους Προμηθευτικούς Συνεταιρισμούς Φαρμακοποιών να ιδρύουν και εκμεταλλεύονται έως 10 φαρμακεία. Δεν προβλέπεται η συμμετοχή τους, ως οικονομικών εταίρων, σε εταιρείες εκμετάλλευσης υφιστάμενων φαρμακείων.

6. Προβλέπεται η αυτεπάγγελτη ανάκληση της άδειας ίδρυσης του φαρμακείου σε περίπτωση παράβασης οποιασδήποτε διάταξης της Κ.Υ.Α.

Για τις παραπάνω περιπτώσεις παρατηρώ τα εξής:

α. Η παραχώρηση του δικαιώματος στους ιδιώτες μη φαρμακοποιούς να ιδρύουν φαρμακεία ή να μετέχουν σε εταιρείες εκμετάλλευσης υφιστάμενων φαρμακείων, καθιστά το ελληνικό θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας τους από τα πλέον φιλελεύθερα παγκοσμίως. Οι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου δεν ελήφθησαν υπόψη.

β. Η παράκαμψη των περιορισμών που αφορούν τα πρόσωπα στα οποία δεν επιτρέπεται η εκμετάλλευση φαρμακείων, είναι σχετικά ευχερής, με επιγενόμενες μεταβολές στα εταιρικά ποσοστά των εταιρειών τους, με την παρεμβολή παρένθετων προσώπων γ’ βαθμού συγγενείας (π.χ. θείος – ανιψιός) ή φίλων, ή/ και με τη συμβολή αφανών εταιρειών ή offshore, επιτρεπομένων των τελευταίων από την Κ.Υ.Α.

γ. Οι εμπορικές εταιρείες που ταιριάζουν στην ίδρυση και εκμετάλλευση φαρμακείων είναι οι Ο.Ε., Ε.Ε., Ε.Π.Ε. και η Ιδιωτική Κεφαλαιουχική Εταιρεία (Ι.Κ.Ε.). Οι άλλες πρέπει να αποκλεισθούν, ως μη κατάλληλες και ιδίως οι αφανείς.

δ. Η ρύθμιση για τη δημιουργία υποκαταστημάτων είναι μερικώς εφαρμόσιμη. Ισχύει μόνο για τον φαρμακοποιό που διατηρεί ατομική επιχείρηση φαρμακείου και ιδρύει μία ακόμη με το ίδιο (μοναδικό) ΑΦΜ. Η δεύτερη ατομική επιχείρηση, με τη χρήση του ίδιου μοναδικού ΑΦΜ, λογίζεται ως φορολογικό παράρτημα – υποκατάστημα της άλλης. Αυτό το ζήτημα που είχε δημιουργήσει πρακτικά προβλήματα, ήθελε, πιστεύω, να λύσει ο νομοθέτης. Για την περίπτωση των εταιρειών, συγχέεται ίσως η έννοια του υποκαταστήματος με την ίδρυση θυγατρικής. Αδειοδότηση της εταιρείας για την ίδρυση ή εκμετάλλευση φαρμακείου – υποκαταστήματος δεν προβλέπεται, δοθέντος ότι η άδεια ίδρυσης χορηγείται σε πρόσωπα και όχι σε εταιρείες. Υπό συγκεκριμένη νομοθετική ερμηνεία και διαδικασίες, μπορούν μόνον οι εταιρείες εκμετάλλευσης φαρμακείων να ιδρύουν υποκαταστήματα. Σίγουρα όχι η Ε.Π.Ε. μεταξύ ιδιώτη και φαρμακοποιού, καθόσον αναγκαίως υπάρχει διαφοροποίηση στη σύνθεση των μετόχων που δεν είναι νοητή στην ίδρυση υποκαταστημάτων.

ε. Η διάταξη που αναφέρεται στην ίδρυση φαρμακείων από Προμηθευτικούς Συνεταιρισμούς είναι ακυρωτέα για τρεις λόγους:
i. Για παράβαση της συνταγματικής αρχής περί ίσης μεταχείρισης σε βάρος των ιδιωτικών φαρμακαποθηκών.
ii. Διότι ο Ν. 1667/1986 περί Συνεταιρισμών δεν προβλέπει ότι οι Προμηθευτικοί Συνεταιρισμοί Φαρμακοποιών (ως χονδρεμπορικές επιχειρήσεις) δύνανται να δραστηριοποιούνται στη λιανική πώληση (ίδρυση και λειτουργία φαρμακείων).
iii. Διότι σε όλα τα Καταστατικά των Προμηθευτικών Συνεταιρισμών δεν περιλαμβάνεται στους σκοπούς τους η δραστηριότητα αυτή.

στ. Η βάρβαρη κύρωση της αυτεπάγγελτης ανάκλησης της άδειας ίδρυσης φαρμακείου για τυπική – ανώδυνη παράβαση διατάξεων της Κ.Υ.Α., σε συνδυασμό με την απαγόρευση χορήγησης νέας άδειας ίδρυσης σε περίπτωση ανάκλησης προηγούμενης, είναι αντίθετη προς την αρχή της αναλογικότητας. Η αρχή αυτή προβλέπει ότι οι επιβαλλόμενες κυρώσεις πρέπει να είναι ανάλογες με τη συχνότητα και βαρύτητα των παραβιαζόμενων διατάξεων.

Εν κατακλείδει η Κ.Υ.Α. παρουσιάζει σημαντικές ελλείψεις, όπως το κληρονομητό των φαρμακείων, τα ζητήματα συστεγάσεων φαρμακείων, η προϋπόθεση του ποινικού μητρώου για τους ιδιώτες ή μετόχους των εταιρειών που συνεταιρίζονται με φαρμακοποιό για την εκμετάλλευση υφιστάμενων φαρμακείων και πολλές άλλες, που μόνο με Νόμο και όχι με Κ.Υ.Α. (λόγω ελλείψεως νομοθετικής εξουσιοδότησης) μπορούν να ρυθμισθούν.