Ετήσια Έκθεση του ΟΗΕ για τα ναρκωτικά: Η πλειονότητα των χρηστών δεν έχει πρόσβαση στη θεραπεία

Να αυξήσουν την πρόσβαση σε θεραπεία και επανένταξη, ζητά από τις κυβερνήσεις στη φετινή Ετήσια Έκθεσή της η Διεθνής Επιτροπή του ΟΗΕ για τον Έλεγχο των Ναρκωτικών (ΙNCB). Η έκθεση ανακοινώθηκε σήμερα στην Αθήνα από το ΚΕΘΕΑ, σύμβουλο οργανισμό του ΟΗΕ σε θέματα ναρκωτικών.

Το 5,4% των προβλημάτων υγείας παγκοσμίως συνδέεται με τη χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ. Οι άνθρωποι με προβλήματα χρήσης ουσιών υφίστανται σημαντικές επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική τους υγεία, έχουν χαμηλότερη ποιότητα ζωής και παραγωγικότητα. Οι διαταραχές χρήσης ουσιών περιλαμβάνονται επίσης στις πιο στιγματιστικές καταστάσεις υγείας παγκοσμίως.

Η θεραπεία για την εξάρτηση, επισημαίνει η Επιτροπή, αποτελεί  συστατικό στοιχείο του δικαιώματος στην υγεία, είναι αποτελεσματική και συμβάλλει στη μείωση των διακρίσεων και του στίγματος. Αποτελεί, επιπλέον, την πιο οικονομικά αποδοτική λύση για την αντιμετώπιση της εξάρτησης, καθώς για κάθε 1 δολάριο που δίνεται στη θεραπεία, επιστρέφουν στο κράτος από 4 έως 7 δολάρια, επειδή μειώνεται η εγκληματικότητα.  Εάν προστεθούν και οι δαπάνες που εξοικονομούνται από το σύστημα υγείας, η αναλογία κόστους-οφέλους είναι 1:12. Ωστόσο, παγκοσμίως μόνο 1 στους 6 ανθρώπους με πρόβλημα χρήσης ουσιών έχει πρόσβαση σε θεραπεία. Eνώ στις ανεπτυγμένες χώρες προσφέρονται 7,1 θέσεις θεραπείας της εξάρτησης για κάθε 100.000 κατοίκους, στις φτωχότερες χώρες η αναλογία είναι 0,7 για κάθε 100.000 κατοίκους.

Ιδιαίτερη αναφορά κάνει η Επιτροπή στις ειδικές ομάδες πληθυσμού, όπως  τα παιδιά και οι έφηβοι, οι γυναίκες, τα άτομα με διπλή διάγνωση, οι κρατούμενοι, οι πρόσφυγες και οι εργαζόμενοι του σεξ, καθώς οι «κλασικές» υπηρεσίες θεραπείας συνήθως δεν καλύπτουν ικανοποιητικά τις ανάγκες τους. Επισημαίνει επίσης την ανάγκη να μετατοπιστεί το κέντρο βάρους από την ποινική στη θεραπευτική αντιμετώπιση των ανθρώπων με προβλήματα χρήσης και να γίνονται σεβαστά τα δικαιώματά τους.

Νομιμοποίηση της ιατρικής και «ψυχαγωγικής» χρήσης της κάνναβης

Έρευνες στις πολιτείες των ΗΠΑ όπου λειτουργούν προγράμματα ιατρικής κάνναβης δείχνουν ότι αυξάνεται η χρήση της ουσίας και η εκδήλωση σχετικών διαταραχών. Επίσης, η διαθεσιμότητα σε συνδυασμό με τις πολιτικές και τις νομοθετικές πρωτοβουλίες των χωρών για τη χρήση κάνναβης για ιατρικούς ή μη ιατρικούς σκοπούς, έχει αμβλύνει την αντίληψη του κοινού σε σχέση με την επικινδυνότητα της ουσίας. Το Εθνικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ για την Κατάχρηση Ναρκωτικών (NIDA) προειδοποιεί ότι η ευκολότερη πρόσβαση στην ουσία μπορεί να οδηγήσει στην παράνομη χρήση κάνναβης 1,1 εκατομμύρια ενήλικες επιπλέον και να προκαλέσει διαταραχές χρήσης σε 500.000 επιπλέον ενήλικες. Η νομιμοποίηση της «ψυχαγωγικής» χρήσης της ουσίας σε κάποιες πολιτείες των ΗΠΑ, συνδέεται με την αύξηση στον αριθμό των παιδιών που εκτίθενται στην ουσία κατά λάθος. 280 περιστατικά δηλητηρίασης καταγράφηκαν στην Ουάσινγκτον, 49 από τα οποία αφορούσαν παιδιά κάτω των 6 ετών.

Η Επιτροπή επισημαίνει ότι, παρά τις ενδείξεις ότι ορισμένα παράγωγα κανναβινοειδών θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη θεραπεία ορισμένων προβλημάτων υγείας, δεν έχουν αποσαφηνιστεί θέματα, όπως η σύνθεση των φαρμάκων (δραστική ουσία και δόση), η φαρμακοτεχνική μορφή δόσης, η βέλτιστη οδός χορήγησης και οι παρενέργειες. Η Επιτροπή υπογραμμίζει εκ νέου ότι η νομιμοποίηση της χρήσης κάνναβης για μη ιατρικούς σκοπούς παραβιάζει τις διεθνείς συμβάσεις για τον έλεγχο των ναρκωτικών.

Εξελίξεις στον κόσμο

Στις ΗΠΑ και στον Καναδά, μεγάλο πρόβλημα αποτελεί η θανατηφόρα επιδημία χρήσης οπιοειδών. Το 2016 στις ΗΠΑ οι θάνατοι λόγω υπερβολικής δόσης ξεπέρασαν τους 64.000 ή αλλιώς κάθε μέρα πέθαιναν 142 Αμερικανοί. Η επιδημία τροφοδοτήθηκε από την αυξανόμενη διαθεσιμότητα στις παράνομες αγορές ναρκωτικών με πρόσμειξη φαιντανύλης, καθώς και από την υπερσυνταγογράφηση, την ευρεία διαθεσιμότητα, τους περιορισμένους ελέγχους και την έλλειψη πληροφόρησης του κοινού, το επιθετικό μάρκετινγκ των φαρμάκων στο γενικό κοινό και τους γιατρούς, και το lobbying των φαρμακοβιομηχανιών με στόχο να επηρεάσουν την πολιτική του φαρμάκου. Οι χώρες της Βόρειας Αμερικής λαμβάνουν μέτρα για την αντιμετώπιση της κρίσης, όπως την εφαρμογή συστημάτων παρακολούθησης συνταγογραφούμενων φαρμάκων, την ενημέρωση του κοινού κ.ά.

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η διακίνηση ναρκωτικών είναι η πιο προσοδοφόρα  εγκληματική δραστηριότητα, με κέρδος 24 δισ. ευρώ τον χρόνο. 93 εκατομμύρια άνθρωποι, περισσότεροι από 1 στους 4 Ευρωπαίους, μεταξύ 15 και 64 ετών, έχουν δοκιμάσει ναρκωτικά τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους. Σχεδόν το 1% των ενηλίκων κάνει χρήση κάνναβης, της πιο διαδεδομένης ουσίας στην περιοχή, σε καθημερινή ή σχεδόν καθημερινή βάση. Η πτωτική τάση της χρήσης κοκαΐνης, φαίνεται να  έχει διακοπεί. Οι εντοπισμένες νέες ψυχοδραστικές στα τέλη του 2016 ξεπερνούσαν τις 620, αν και πολλές παραμένουν στην αγορά για μικρό χρονικό διάστημα. Παράλληλα, αυξάνεται και η χρήση νόμιμων συνθετικών οπιοειδών, καθώς και οι θάνατοι από υπερβολική δόση, οι οποίοι συνδέονται κυρίως με τη χρήση ηρωίνης και άλλων οπιοειδών. Η Ελλάδα και η Ιταλία αποτελούν τους κύριους προορισμούς της διακινούμενης ηρωίνης.

Στην Αφρική, καθώς παραμένει βασική διαμετακομιστική περιοχή, αυξάνεται η χρήση διαφόρων ειδών ναρκωτικών, ενώ οι υπηρεσίες πρόληψης και θεραπείας παραμένουν ανεπαρκείς. Ιστορικό ρεκόρ σημειώνουν στο Αφγανιστάν η παράνομη καλλιέργεια και παραγωγή οπίου. Το 2017 η παραγωγή οπίου παρουσίασε αύξηση 87% σε σύγκριση με το 2016.

Η Έκθεση αναφέρεται επίσης στην ανάγκη να γεφυρωθεί «το παγκόσμιο χάσμα στην αντιμετώπιση του πόνου», ώστε οι ασθενείς σε όλο τον κόσμο να έχουν εξίσου πρόσβαση σε ελεγχόμενα φάρμακα ανακουφιστικής φροντίδας, στην ανάγκη διευκόλυνσης διεθνών ταξιδιωτών που μεταφέρουν ελεγχόμενα φάρμακα για προσωπική ιατρική τους χρήση, στα διαδικτυακά φαρμακεία κ.ά.