Πρόληψη: Η καλύτερη 'θεραπεία' στην ασθένεια των ναρκωτικών

Η πρόληψη είναι μια πάρα πολύ σημαντική κοινωνική διαδικασία παρέμβασης, η οποία δεν αφορά μόνο το πρόβλημα της χρήσης, αλλά αφορά γενικότερα διάφορες μορφές ψυχοπαθολογίας και της κοινωνικής παθολογίας ενός συνόλου.

Τα προγράμματα πρόληψης είχαν αρχίσει να εφαρμόζονται στη δεκαετία του 1950, μεταφερόμενα από την ιατρική. Δηλαδή πρώτα ξεκίνησαν να υπάρχουν προγράμματα πρόληψης για διάφορες σωματικές παθήσεις και αυτό σιγά σιγά επεκτάθηκε και στα ψυχολογικά προβλήματα.

Οι πρώτες παρεμβάσεις πρόληψης αφορούσαν την ενημέρωση του κοινού για διάφορα ζητήματα και είχαν κάποια αποτελέσματα, όμως σιγά- σιγά και για οικονομικούς κυρίως λόγους, δηλαδή οι κυβερνήσεις είχαν το σκεπτικό ότι αν μπορέσουμε να προλάβουμε την εκδήλωση κάποιων προβλημάτων αυτό θα έχει ένα πολύ μεγάλο οικονομικό όφελος, στο σύστημα υγείας.

Άρχισαν να κάνουν συγκεκριμένες μελέτες για να δουν πώς μπορούν να αποφύγουν την εκδήλωση προβλημάτων στο γενικό πληθυσμό.

Μέσα σε αυτό το σκεπτικό, στη δεκαετία του 70 άρχισαν να αναπτύσσονται διάφορα θεωρητικά μοντέλα γύρω από τον τομέα της πρόληψης. Η πρόληψη χωρίζεται σε τρεις γενικές κατηγορίες:

• Η πρωτογενής πρόληψη αφορά ενέργειες που γίνονται για να αποφύγουμε την παρουσίαση ενός προβλήματος
• Η δευτερογενής πρόληψη, αφορά ενέργειες και παρεμβάσεις που γίνονται όταν αρχίσει να εκδηλώνεται ένα πρόβλημα
• Η τριτογενής πρόληψη αφορά κινήσεις και παρεμβάσεις που γίνονται για να μειωθεί ένα πρόβλημα που έχει ήδη εκδηλωθεί είτε για να αποφευχθεί η επανεμφάνισή του στο μέλλον.

Σε ότι αφορά τα ναρκωτικά, αυτό που μας ενδιαφέρει κυρίως είναι η πρωτογενής πρόληψη.

Τα πρώτα μοντέλα πρόληψης που έγιναν άρχισαν να ασχολούνται με το θέμα του πώς να ενημερώσουμε τον κόσμο και ειδικά τη νεολαία για τα ναρκωτικά, άρχισε να γίνεται μια πολύ μεγάλη ενημέρωση για την κάθε ουσία, τι επιδράσεις έχει, τι κακό κλπ, μόνο που κάποια στιγμή φάνηκε, κι αυτό είναι ένα παράδειγμα που έχει γίνει τη δεκαετία του 70 και του 80 στην Αμερική, ότι έγινε μια πολύ μεγάλη καμπάνια για το κάπνισμα και το χασίς σε διάφορα σχολεία και η οποία περιείχε απλά ενημέρωση.

Και τελικά φάνηκε πως αντί να μειωθεί η χρήση καπνού και χασίς αυξήθηκε. Κι αυτό έκανε τους ειδικούς να αναρωτηθούν για το θέμα της πρόληψης.

Τελικά φαίνεται πως η πρόληψη δεν πρέπει να εστιάζεται μόνο στο συγκεκριμένο πρόβλημα.

Και η νεότερη τάση που υπάρχει στις προληπτικές κινήσεις είναι όχι πλέον να ασχοληθούμε με το συγκεκριμένο πρόβλημα που είναι τα ναρκωτικά, αλλά πώς θα μπορέσουμε να εξασφαλίσουμε όλους τους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες και όλες τις πηγές στήριξης που χρειάζεται ένα νέο παιδί για να μην καταλήξει στα ναρκωτικά.

Γι αυτό και η πρόληψη πρέπει να γίνεται σε όσο το δυνατό νεότερη ηλικία.

Για παράδειγμα, στη Γαλλία είχαν γίνει τα λεγόμενα πράσινα σπίτια από τη Φρανσουάζ Ντολτό, μια πολύ σημαντική ψυχαναλύτρια, που είχε την ιδέα για τα πράσινα σπίτια, όπου η πρόληψη ξεκίναγε από τη στιγμή που έμενε έγκυος η μητέρα στο παιδί.

Γιατί πολλά προβλήματα ξεκινάνε και από την ψυχική ανεπάρκεια που μπορεί να έχουν οι γονείς. Οπότε έκαναν φορείς όπου μπορούσαν να πηγαίνουν νέοι γονείς ακόμα και οι έγκυες να ζητάνε στήριξη, συμβουλευτική, καθοδήγηση, να μπορούν να πηγαίνουν τα παιδιά να παίζουν, να έχουν ένα χώρο να κρατάνε τα παιδιά, να τους βοηθάνε να έχουν διάφορα επιδόματα από το κράτος, οικονομική βοήθεια, και γενικά να το φανταστούμε σα μια διαδικασία που προσπαθούμε να εμπεριέξουμε ψυχικά όλη την οικογένεια από τα πρώιμα στάδια.

Και τελικά φαίνεται πως αυτές οι παρεμβάσεις έχουν νόημα.

Στην Ελλάδα, όπου δεν έχουν γίνει και λίγα, το Eρευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής είχε κάνει, για παράδειγμα, ένα πρόγραμμα πρόληψης για μαθητές τελευταίων τάξεων δημοτικού και πρώτων τάξεων γυμνασίου το οποίο λεγόταν ‘στέκομαι στα πόδια μου’, το οποίο αφορούσε τα ναρκωτικά μακροπρόθεσμα αλλά αυτό που προσπαθούσε να κάνει ήταν να δώσει βοήθεια στους νέους να αυξήσουν την αυτοπεποίθησή τους, να βελτιώσουν την αυτοεικόνα τους, και να μπορούν να νιώθουν καλά με τον εαυτό τους έτσι να μην έχουν ανάγκη να καταφύγουν σε τεχνητές ουσίες και τρόπους για να το πετύχουν αυτό.