Βρογχικό άσθμα: Συνήθη ερωτήματα

Τι είναι το άσθμα

Στο άσθμα προσβάλλονται οι βρόγχοι, τα «σωληνάκια» δηλαδή που μεταφέρουν τον αέρα στους πνεύμονες. Συγκεκριμένα οι βρόγχοι φλεγμαίνουν, γίνονται δηλαδή ευαίσθητοι και οιδηματώδεις (πρησμένοι) και επομένως ο αυλός τους στενεύει. Επιπλέον οι μύες που περιβάλλουν τους βρόγχους σαν δακτυλίδια ερεθίζονται και κάνουν σπασμό (βρογχόσπασμος) γεγονός που οδηγεί σε επιπλέον στένωση. Τέλος, έχουμε και αυξημένη παραγωγή βλέννης (πτύελα) η οποία φράζει παραπάνω τους βρόγχους. Υπολογίζεται ότι 300 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν άσθμα παγκοσμίως και ότι το άσθμα εμφανίζεται στο 3-18% του πληθυσμού, αναλόγως την χώρα. Η Πανελλαδική επιδημιολογική μελέτη για το άσθμα που έγινε από την Ομάδα Άσθματος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας το 2011 έδειξε ότι το 9% περίπου του γενικού πληθυσμού στην Ελλάδα έχει άσθμα.  

Παράγοντες που προκαλούν την εμφάνιση του άσθματος

Πιθανολογείται ότι το άσθμα αναπτύσσεται από συνδυασμό κληρονομικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Περισσότερα από 100 γονίδια συνδέονται με το άσθμα και τα παιδιά γονιών με άσθμα έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν και αυτά τη νόσο. Η ατοπία είναι ένας άλλος παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξη άσθματος και αρκετοί από τους πάσχοντες από άσθμα έχουν κάποια μορφή αλλεργίας. Στα  αλλεργιογόνα περιλαμβάνονται ζωικές πρωτεΐνες (κυρίως το τρίχωμα της γάτας και του σκύλου), τα ακάρεα της σκόνης, διάφορες γύρεις λουλουδιών αλλά και μύκητες. Ο καπνός του τσιγάρου έχει συνδεθεί επίσης με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης άσθματος και υψηλότερο κίνδυνο θανάτου από άσθμα, συριγμό, και λοιμώξεις του αναπνευστικού. Τέλος, η μόλυνση του περιβάλλοντος, η ατμοσφαιρική ρύπανση και ο «δυτικός» τρόπος ζωής, η απομάκρυνσή μας δηλαδή από το περιβάλλον και η ζωή σε μεγαλουπόλεις, έχουν ενοχοποιηθεί για την αύξηση της συχνότητας του άσθματος τις τελευταίες δεκαετίες.

Συμπτώματα 

Τα συχνότερα συμπτώματα που βιώνει ο ασθματικός ασθενής είναι δύσπνοια, βάρος ή σφίξιμο στο στήθος, συρίττουσα αναπνοή (γατάκια) ενώ συχνά  υπάρχει και βήχας. Η αναπνοή τότε γίνεται δύσκολη. Είναι σαν να προσπαθεί κανείς να πάρει αναπνοή μέσα από ένα καλαμάκι. Χαρακτηριστικό του άσθματος είναι ότι τα συμπτώματα αυτά μεταβάλλονται στον χρόνο. Έτσι μπορεί να είναι εντονότερα αργά το βράδυ (ξυπνούν τον ασθενή στον ύπνο του) ή νωρίς το πρωί, ενώ παρουσιάζουν διακυμάνσεις από μέρα σε μέρα, και ανάλογα με τις εποχές του χρόνου. Τα συμπτώματα αυτά μπορεί να βελτιώνονται αυτόματα ή μετά από θεραπεία.      

Τα συμπτώματα του άσθματος επιδεινώνονται μετά από επαφή με ποικιλία περιβαλλοντικών παραγόντων, οπότε μπορεί να εμφανιστεί  μια ασθματική κρίση-παροξυσμός. Τέτοιοι παράγοντες μπορεί να είναι αλλεργιογόνα (οικιακή σκόνη, γύρη, μούχλα), λοιμώξεις κυρίως ιογενείς, συναισθηματικό stress, υγρασία, καπνός τσιγάρου.

Διάγνωση 

Η διάγνωση του άσθματος γίνεται κυρίως από την περιγραφή των συμπτωμάτων (ιστορικό), την εξέταση από τον ιατρό και την χρήση συγκεκριμένων διαγνωστικών μεθόδων

Η σπιρομέτρηση είναι μια 5λεπτη εξέταση που μπορούν να κάνουν οι  πνευμονολόγοι για τη διάγνωση διάφορων πνευμονοπαθειών. Η εξέταση αυτή μπορεί να βοηθήσει στην διάγνωση του άσθματος, πολλές φορές όμως – ειδικά στο ήπιο άσθμα – είναι απολύτως φυσιολογική. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο γιατρός σας θα εκτιμήσει κυρίως στοιχεία από το ιστορικό σας για να θέσει τη διάγνωση της νόσου. Είναι λοιπόν σημαντικό να γνωρίζουμε ότι όλοι οι ασθματικοί δεν έχουν παθολογική σπιρομέτρηση και ότι μια φυσιολογική σπιρομέτρηση δεν αποκλείει την διάγνωση του άσθματος. Χρήσιμες είναι επίσης εξετάσεις για την διάγνωση της αλλεργίας σε συγκεκριμένες ουσίες. Οι δύο δοκιμασίες που χρησιμοποιούνται πιο συχνά για την ανίχνευση της αλλεργίας είναι: οι δερματικές δοκιμασίες νυγμού (δερματικά test) και η εξέταση αίματος για ειδικά IgE αντισώματα (RAST test).

Τι πρέπει να γνωρίζει ο ασθματικός ασθενής

Η διάγνωση του άσθματος στενοχωρεί και τρομάζει πολλούς ανθρώπους, όταν δεν είναι καλά πληροφορημένοι, επειδή πρόκειται για ένα χρόνιο νόσημα. Όμως ο ασθματικός ασθενής μπορεί να είναι εντελώς καλά με την κατάλληλη αγωγή.

Είναι πολύ σημαντικό να ελέγχετε το άσθμα σας για να μην επηρεάζει τη ζωή σας. Έτσι, αποφύγετε τα ερεθίσματα που σας προκαλούν άσθμα, μάθετε ποια είναι τα φάρμακα που παίρνετε και πώς δρουν, μην ξεχνάτε τα φάρμακα σας ακόμη και όταν είστε καλά, μην καπνίζετε και να ασκείστε και να τρώτε σωστά. Επίσης είναι σημαντικό να επισκέπτεστε συχνά το γιατρό σας και να συζητάτε μαζί του τις απορίες και τα προβλήματά σας.

Σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση του άσθματος έχει η αναγνώριση των παραγόντων που μπορεί να εμπλέκονται σε αυτό και επομένως η αποφυγή τους. Ένας από τους καλύτερους τρόπους για τον προσδιορισμό τους είναι η αναγνώριση του χώρου και του χρόνου των συμπτωμάτων του άσθματος. Για παράδειγμα, εάν τα συμπτώματα συμβαίνουν ή επιδεινώνονται  κυρίως στο σπίτι, υπάρχει κάποιος παράγοντας  μέσα σε αυτό (πχ. σκόνη, μούχλα, ζώα κα.). Εάν τα συμπτώματα έχουν έξαρση την άνοιξη ή το φθινόπωρο το πιθανότερο να οφείλονται  σε κάποιο περιβαλλοντικό αλλεργιογόνο πχ γύρη, περδικάκι.

Επίσης είναι σημαντικό ο ασθματικός να παίρνει συνεχώς και σωστά την αγωγή του όσο ήπια και αν είναι τα συμπτώματα. Θα πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι η πάθησή του είναι χρόνια και όπως π.χ ένας ασθενής με υπέρταση ή διαβήτη πρέπει να παίρνει συνεχώς την αγωγή του για να ελέγχει τη νόσο του, το ίδιο ισχύει και στο άσθμα. Το ότι ένας ασθματικός δεν έχει συμπτώματα, συνήθως αυτό οφείλεται στα φάρμακα που παίρνει. Αν για κάποιο λόγο διακόψει την αγωγή του ή παραλείψει δόσεις των φαρμάκων του (π,χ επειδή αισθάνεται καλά) τότε είναι σίγουρο ότι θα έχει αρνητικές συνέπειες, όπως επανεμφάνιση των συμπτωμάτων, παροξυσμό της νόσου ή και ακόμα πιο δυσάρεστες επιπλοκές (νοσηλεία σε νοσοκομείο ή μόνιμες βλάβες από το άσθμα και δυσκολία στην θεραπεία του στο μέλλον). 

Συνήθη ερωτήματα ενός ασθματικού ατόμου

Χρειάζεται αλλαγή του τρόπου ζωής;

Οι ασθματικοί μπορεί και πρέπει να ζουν εντελώς φυσιολογικά. Να έχουν πλήρη δραστηριότητα στην εργασία, να ασκούνται, να ταξιδεύουν κ.λπ. Πρέπει μόνο να παίρνουν σωστά τα φάρμακα, να αποφεύγουν αναίτια έκθεση σε παράγοντες που επιβαρύνουν το άσθμα και να μην καπνίζουν.

Επιτρέπεται η άσκηση;

Η άσκηση κάνει καλό. Θυμηθείτε μόνο να πάρετε πριν τη γυμναστική τα εισπνεόμενα φάρμακά σας, εφόσον ανήκετε στην κατηγορία των ατόμων που εμφανίζουν δύσπνοια με την άσκηση. Σταματήστε όταν κουραστείτε.

Είναι επικίνδυνο το άσθμα;

Το άσθμα που δεν αντιμετωπίζεται σωστά ή που δεν θεραπεύεται καθόλου, μπορεί να γίνει πολύ επικίνδυνο ακόμη και για τη ζωή. Δεν συμβαίνει το ίδιο όταν το άσθμα αντιμετωπίζεται σωστά και οι κρίσεις αντιμετωπίζονται έγκαιρα. Η διακοπή των φαρμάκων ή η παραμέληση των συμπτωμάτων κάνει το άσθμα επικίνδυνο

Τα εισπνεόμενα φάρμακα δίνονται σε παιδιά;

Και στα παιδιά προτιμώνται τα εισπνεόμενα φάρμακα. Σήμερα υπάρχουν συσκευές και μάσκες με τις οποίες είναι ευκολότατη η χορήγηση εισπνεόμενων φαρμάκων στα παιδιά, ακόμη και τα πολύ μικρά, δεδομένου ότι τα εισπνεόμενα είναι αποτελεσματικότερα και έχουν λιγότερες παρενέργειες από τα αντίστοιχα χάπια ή σιρόπια.

Βλάπτουν τα στεροειδή (κορτιζόνη);

Η κορτιζόνη είναι πολύτιμο φάρμακο, έχει όμως παρενέργειες όταν δίνεται για μακρύ χρονικό διάστημα και σε μεγάλες δόσεις από το στόμα. Αντίθετα, η εισπνεόμενη κορτιζόνη, στις συνήθεις δόσεις που δίνεται στο άσθμα δεν έχει παρενέργειες.

Είναι επικίνδυνο το άσθμα σε εγκυμοσύνη;

Με την εγκυμοσύνη ένα άσθμα μπορεί να χειροτερέψει ή να βελτιωθεί ή να μείνει το ίδιο. Σημαντικό είναι κατά την κύηση οι κρίσεις να αντιμετωπίζονται γρήγορα ώστε η δύσπνοια και η έλλειψη οξυγόνου να μη βλάψει το έμβρυο. Μια ασθματική γυναίκα μπορεί να αποκτήσει παιδιά και τα φάρμακα δεν πρέπει να αποφεύγονται στην εγκυμοσύνη, γιατί μια κρίση άσθματος είναι πολύ πιο επικίνδυνη από τα φάρμακα αυτά καθ’ αυτά. Θα πρέπει απλά να έχει μια καλή παρακολούθηση για το άσθμα της κατά την εγκυμοσύνη.