Φυσιατρική αποκατάσταση των νευρολογικών παθήσεων

Ευάγγελος Μαναός, Φυσίατρος, Διευθυντής Τμήματος Φυσικής και Ιατρικής Αποκατάστασης ΥΓΕΙΑ

Η αποκατάσταση των νεύρων είναι µείζονος σηµασίας και απαιτεί άµεση αντιµετώπιση και εξειδικευµένη γνώση. Η φυσικοθεραπεία που αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο στην αποκατάσταση, έχει αναπτύξει µεθόδους της νευρολογικής φυσικοθεραπείας για την αντιµετώπιση αυτών των περιστατικών. Η νευρολογική φυσικοθεραπεία ενισχύει την ανάκτηση της κίνησης και της λειτουργίας σε ασθενείς µε τραυµατισµό ή ασθένεια του Κεντρικού ή του Περιφερικού Νευρικού Συστήµατος.

Ορισµένες από τις πιο συνηθισµένες νευρολογικές παθήσεις που χρήζουν φυσικοθεραπείας είναι οι ακόλουθες:

• Σκλήρυνση κατά πλάκα
• Νόσος του Πάρκινσον
• Εγκεφαλικά επεισόδια
• Μυοπάθειες
• Πολυνευροπάθειες
• Κακώσεις νωτιαίου µυελού
• Κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις.

Εξατοµικευµένη αντιµετώπιση

Είναι σηµαντικό ο ασθενής να αντιµετωπίζεται εξατοµικευµένα µε ένα πρόγραµµα φυσικοθεραπευτικής αποκατάστασης σύµφωνα µε τις ανάγκες του και τις ιδιαιτερότητες της πάθησής του, µε στόχο τη βελτίωση της υγείας και της ποιότητας της ζωής του.

Απαραίτητη θεωρείται η νευρολογική εκτίµηση, ώστε να αξιολογηθούν µυοσκελετικά προβλήµατα, πιθανές αισθητικές βλάβες, διάφορες µορφές διαταραχών της κίνησης, όπως η σπαστικότητα, η δυστονία και η αταξία, αλλαγές στη στάση του σώµατος, στην ισορροπία, στη συγκέντρωση, στη µνήµη, γνωστικοί, αντιληπτικοί και νευροψυχικοί παράγοντες και πολλά άλλα, ώστε να καθοριστούν οι στόχοι του προγράµµατος.

Τα ανωτέρω προβλήµατα που µπορεί να προκύψουν σε έναν νευρολογικό ασθενή δυσχεραίνουν καθηµερινές δραστηριότητες, όπως η βάδιση, το σήκωµα από µια καρέκλα, η σίτιση, η καθηµερινή υγιεινή, η γραφή, η οδήγηση κ.ά. Η στρατηγική της αντιµετώπισης αυτών των προβληµάτων είναι ο διαχωρισµός των θεραπευτικών στόχων σε βραχυπρόθεσµους και µακροπρόθεσµους.

Έτσι, ένας θεραπευτικός στόχος, όπως π.χ. η βάδιση, που µπορεί να φαίνεται ακατόρθωτος θα κατακερµατιστεί σε µικρότερους που είναι εφικτοί και τελικά θα συνθέσουν τον µεγαλύτερο στόχο που έχει τεθεί.

Λόγω της ιδιάζουσας φύσης των νευρολογικών παθήσεων, η ορθοπαιδική αποκατάσταση είναι απόλυτα εξατοµικευµένη και πραγµατοποιείται υπό συγκεκριµένες προϋποθέσεις.

Οι στόχοι της νευρολογικής φυσικοθεραπείας είναι:

• Διατήρηση/επαναφορά ορθής στάσης και κίνησης
• Επανεκπαίδευση βάδισης
• Αύξηση δύναµης του µυϊκού συστήµατος
• ∆ιόρθωση παθολογικών αντανακλαστικών
• Βελτίωση ισορροπίας
• ∆ιατήρηση/βελτίωση εύρους κίνησης των αρθρώσεων
• Καλή αναπνευστική λειτουργία
• Αποκατάσταση λειτουργικών κινήσεων της καθηµερινής ζωής
• Κοινωνική/εργασιακή επανένταξη.

Η εκτέλεση δραστηριοτήτων δεν εξαρτάται µόνο από τα επίπεδα µυϊκής δύναµης, αλλά κυρίως από το πώς ο εγκέφαλος θα µπορέσει να χρησιµοποιήσει µε επιτυχία τον απαιτούµενο συνδυασµό µυών για τον σκοπό αυτόν. Επιπλέον, ο ίδιος µυς µπορεί να παρουσιάζει διαφορετική απόδοση δύναµης µεταξύ διαφορετικών δραστηριοτήτων. Θα πρέπει επίσης να υπάρχει ικανή αισθητικότητα, γνωστική επάρκεια, βέλτιστο εύρος αρθρώσεων καθώς και οστική ακεραιότητα. Άρα ο θεραπευτής θα πρέπει να αξιολογήσει τις κύριες αιτίες που µια συγκεκριµένη δραστηριότητα δεν εµφανίζει την αναµενόµενη εκτέλεση.

H θεραπεία ως πρώτο στόχο θα πρέπει να έχει την ανάκτηση της εκτέλεσης µιας δραστηριότητας µε τρόπο παρόµοιο µε αυτόν που πραγµατοποιούνταν πριν από τη δηµιουργία της νευρικής βλάβης. Μπορεί όµως ο θεραπευτής να χρειαστεί να διδάξει εναλλακτικές στρατηγικές κίνησης µέσω των οποίων ο ασθενής θα µπορεί να καταστεί λειτουργικός.

Υπάρχουν διάφορες τεχνικές λειτουργικής αποκατάστασης, οι οποίες στοχεύουν τόσο στη βελτίωση του νευροµυϊκού ελέγχου και στην επανεκπαίδευση της µυϊκής λειτουργίας όσο και στην ανάπτυξη φυσιολογικών προτύπων κίνησης και βάδισης. Αυτές είναι:

• Μέθοδος Bobath
• Μέθοδος Brunnstrom
• Μέθοδος Vojta
• Αισθητηριακή ολοκλήρωση
• Ιδιοδεκτική νευροµυϊκή διευκόλυνση (Μέθοδος PNF)
• Στρατηγικές βελτίωσης κινητικής µάθησης (Motor Relearning)
• Τεχνικές εξισορρόπησης εµβιοµηχανικών δυσλειτουργιών (Maitland, Myofascial Trigger Points)
• Ηλεκτροµυογραφική ανατροφοδότηση (EMG Biofeedback)
• Τεχνικές κινητοποίησης νευρικού ιστού (Neurodynamics)
• Τεχνική Vodder σε περιπτώσεις συνύπαρξης οιδηµάτων.

Επιπροσθέτως µπορούµε να ενισχύσουµε αποτελεσµατικά τη θεραπευτική µας φροντίδα µε:

• Αναπνευστική φυσικοθεραπεία
• Ηλεκτροθεραπεία
• Βελονισµό (µόνο σε ενήλικες)
• Χηµειοθεραπεία
• Θεραπευτική άσκηση σε πισίνα
• Πελµατογραφία και κατασκευή ιατρικών ορθωτικών πελµάτων
• Άσκηση µεµονωµένων µυϊκών οµάδων άνω και κάτω άκρων
• ∆ιάδροµο βάδισης
• Ασκήσεις ιδιοδεκτικότητας και συντονισµού για όλο το σώµα
• ∆ίσκο ισορροπίας
• Ορθωτικά βοηθήµατα
• Τροποποίηση του οικιακού και επαγγελµατικού περιβάλλοντος.

Το πρόγραµµα αποκατάστασης είναι δυναµικό, δηλαδή αναπροσαρµόζεται συνεχώς ανάλογα µε τις ανάγκες του ασθενούς και την εξέλιξή του.