Τάλκης

Είναι ένυδρο πυριτικό μαγνήσιο του τύπου Mg3H2Si4O12 ή Mg3H2(SiO3)4 ή 3MgO4SiO2H2O. Μπορεί να βρίσκεται σε κοκκιώδη, πεπλατυσμένη ή ινώδη μορφή.
Στην Ελλάδα βρίσκεται με άλλα ορυκτά στην  Άνδρο, Σίφνο, Εύβοια, Ιεράπετρα και Τήνο. Είναι τόσο μαλακός, ώστε μπορεί να ξυθεί με το νύχι.
Εμφανίζεται δε με διάφορες ποικιλίες ως προς το χρώμα (λευκός, φαιός, πράσινος, ρόδινος) ανάλογα με τις προσμείξεις, όπως σιδήρου και νικελίου, και ως προς την υφή (αδιαφανής ή σε διάφορα φύλλα). Ο στεατίτης είναι ποικιλία του τάλκη υπό μορφή ελαφρώς ινώδη και διάφανη που δίνει σκόνη λιπαρή στην αφή.

H πιο κοινή χρήση του τάλκη είναι υπό τη μορφή πούδρας. Χρησιμοποιείται κονιοποιημένο για στίλβωση, για αποχρωματισμό ζωικών φυτικών και ορυκτών ελαίων, για κατασκευή μονωτικών αντικειμένων στην ηλεκτροτεχνία, στην κατασκευή χαρτονιών, χαπιών, χρωμάτων, σε μείγματα για την κατεργασία του καουτσούκ, ως μέσο διήθησης, ως αποσμητικό, στην υαλουργία, στα εντομοκτόνα, στην κεραμική, στη φαρμακοβιομηχανία και στην ιατρική.

Στους χώρους εξόρυξης και άλεσης του ορυκτού και σε οποιονδήποτε χώρο όπου γίνεται χρήση του τάλκη. Εκτός από την επαγγελματική έκθεση, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η έκθεση καταναλωτών σε προϊόντα που περιέχουν τάλκη.
Ο τάλκης σπάνια είναι καθαρός. Αυτός που χρησιμοποιείται στη βιομηχανία τροφών, φαρμάκων και κοσμητικών είναι 90%.καθαρός.
Στις λοιπές χρήσεις είναι μέχρι 50% καθαρός. το υπόλοιπο είναι χλωρίτης (ορυκτό ανάλογο προς τον τάλκη), ανθρακικά, αρκετός χαλαζίας και περιπτωσιακά αμίαντος. Οι προσμίξεις βέβαια εξαρτώνται από τον τόπο εξόρυξης.

Μέση χρονική σταθμισμένη οριακή τιμή για τον ινώδη τάλκη 3mg/m3. Τάλκης ινώδης 1 ίνα/cm3.

Από το δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα είχε βρεθεί ότι η έκθεση σε στεατίτη, προκαλεί πνευμονική νόσο.
Πνευμονοκονίωση από τάλκη έχει βρεθεί σε εργάτες εξόρυξης και άλεσης τάλκη και στεατίτη όπως και σε εργαζόμενους που βρίσκονται σε επαφή με τον τάλκη σε άλλες παραγωγικές διαδικασίες.
Χαρακτηριστικά έχει συμβεί σε περίεργα περιστατικά. Εργάτης συντήρησης που καθάριζε ανελκυστήρες σε βιομηχανία που χρησιμοποιούσε τάλκη απλώς για τη συσκευασία προϊόντων ελαστικού, επιθεωρητής που έλεγχε την ποιότητα σε παραγωγή σπρέϊ που περιείχαν τάλκη, άτομα που χρησιμοποιούσαν ψυχαναγκαστικά πούδρα τάλκη.
Η μέση διάρκεια έκθεσης των εργατών τάλκη για την εμφάνιση της πνευμονοκονίωσης αναγράφεται ότι είναι 23 χρόνια. Αλλά οπωσδήποτε έχουν αναφερθεί περιπτώσεις με μικρότερη διάρκεια έκθεσης. Π.χ. οι Αλιβιζάτος - Ποντικάκης - Τερζής αναφέρουν περιστατικά με έκθεση 16-60 μήνες, ενώ αλλού αναφέρεται και έκθεση μόνο 12 μηνών.
Από τις πολλές επιδημιολογικές μελέτες που έχουν γίνει για τον επιπολασμό της πνευμονοκονίωσης σε εργάτες τάλκης αναφέρουμε αυτές που αφορούν τα Ορυχεία της Νέας Υόρκης. Σε 220 τέτοιους εργάτες, που προσλήφθηκαν προ του 1940 και με 15 ή περισσότερα χρόνια εργασίας, οι 91 είχαν πεθάνει προ του 1967. Τριάντα ένας απ΄αυτούς πέθαναν από πνευμοκονίωση και 21 από νεοπλάσματα (9 από Ca πνεύμονος). Επίσης παρουσιάστηκε ένα μεσοθηλίωμα υπεζωκότος.
Με την είσοδο όμως της υγρής άλεσης έχουμε σημαντική μείωση των περιπτώσεων και έτσι το 1964 34% των εργαζομένων παρουσιάζουν πνευμονοκονίωση για να μειωθεί το ποσοστό στο 2,6% το 1970.
Πρέπει να σημειωθεί ότι ο τάλκης της Νέας Υόρκης περιέχει προσμείξεις αμιάντου (τρεμολίτης).
Στην Ιταλία. όπου απαντάται τάλκης χωρίς αμίαντο, παρατηρείται πνευμονοκονίωση και αυξημένη αναλογία θανάτων από μη κακοήθη αναπνευστικά νοσήματα.

Παραγωγικός βήχας και δύσπνοια είναι τα περισσότερο συχνά παρατηρούμενα συμπτώματα, αν και η απώλεια βάρους είναι αρκετά κοινή. Σχετική ευεξία με την παρουσία παρεγχυματικής νόσους έχει επίσης περιγραφεί.
Ακροαστικώς έχουμε στην αρχή φυσιολογικό αναπνευστικό ψιθύρισμα και μετά ελάττωση του αναπνευστικού ψιθυρίσματος (wheezing), και διάσπαρτους υγρούς ρόγχους. Πληκτροδακτυλία και κυάνωση εμφανίζονται αργότερα.
Θάνατος επέρχεται από πνευμονική καρδία. Η νόσος συνεχίζεται έστω και αν σταματήσει η έκθεση. Ενίοτε η νόσος αναπτύσσεται οξέως με τον θάνατο να συμβαίνει μέσα σε λίγα χρόνια.
Τέσσερις διαφορετικές μορφές πνευμονικής νόσου που προκαλούνται από τον τάλκη έχουν αναγνωρισθεί. Η πρώτη μορφή είναι η ταλκοπυριτίαση που προκαλείται, όταν υπάρχει υψηλή πρόσμιξη με quartz και δεν διαφέρει της κλασικής πυριτίασης. Η ταλκοαμιάντωση μοιάζει με την αμιάντωση και προκαλείται όταν υπάρχουν προσμείξεις με ίνες αμιάντου. Οι παθολογικές και ακτινογραφικές αλλοιώσεις είναι ίδιες με εκείνες της αμιάντωσης.
Η τρίτη μορφή είναι η τάλκωση και προκαλείται από εισπνοή καθαρού τάλκη. Οι ακτινολογικές ανωμαλίες είναι μικρά οζίδια και δικτυώσεις (κατηγορίες p, q, s και t) διάχυτες ή στα κατώτερα πνευμονικά πεδία. Διόγκωση λεμφαδένων ενίοτε υπάρχει μετρία.
Ασβεστώσεις ή πλευρικές πλάκες ή πλευρικά διηθήματα δεν υπάρχουν. Πλευρική πάχυνση έχει παρατηρηθεί. Παθολογοανατομικώς παρουσιάζονται διάσπαρτα ενδιάμεσα πνευμονικά οζίδια που συντίθενται από συγκεντρωμένα μονοπύρηνα ή πολυπύρηνα ιστιοκύτταρα.
Οι συναθροίσεις αυτές μπορούν να κληθούν μη προειδοποιημένα κοκκιώματα, αν και τα ιστιοκύτταρα δεν έχουν την επιθηλιοειδή ή την πασσάλωση διαμόρφωση των κοκκιωμάτων της σαρκοείδωσης.
Βαθμός ίνωσης περιβάλλει τις συναθροίσεις αλλά η ίνωση σε πρώτη φάση δεν πιάνει το κυψελιδικό διάφραγμα. Η χρώση με αιματοξυλίνη - ηωσίνη αποκαλύπτει δισκοειδείς κρυστάλλους χρώματος ωχρού μπλε. Κάτω από το μικροσκόπιο πεπολωμένου φωτός οι κρύσταλλοι έχουν τα χαρακτηριστικά του τάλκη (ανισοτροπικοί και διχρωικοί).
Για την τέταρτη μορφή που οφείλεται στην ενδοφλέβεια (ΕΦ) χορήγηση του τάλκη δεν έχουμε βέβαια να ασχοληθούμε τόσο από πλευράς επαγγελματικής έκθεσης. Αλλά το ενδιαφέρον είναι μεγάλο.
H EΦ χορήγηση τάλκη γίνεται συνήθως από ναρκομανείς που χρησιμοποιούν ΕΦ κονιοποιημένα δισκία κυρίως πενταζοκίνης που περιέχουν τάλκη ως έκδοχο μέχρι 90%.
Σε αυτήν την περίπτωση έχουμε αγγειακά και περιαγγειακά μη προειδοποιημένα κοκκιώματα με σωμάτια τάλκη. Η διάκριση μεταξύ ταλκώσεως ακι κοκκιωματώδους νόσου από ΕΦ διασπορά είναι ενίοτε δύσκολη. Η διάμετρος των σωματιδίων βοηθεί καθόσον στην αιματογενή διασπορά βρίσκουμε μεγέθη και άνω των 10 m.
Επίσης στην αιματογενή διασπορά βρίσκουμε κοκκιώματα και σε άλλα όργανα με μικρότερα σωματίδια τάλκη, όπως επίσης και στα τοιχώματα των αγγείων. Είναι γνωστό ότι ναρκομανείς πεθαίνουν από εμβολές αμύλου ή τάλκη.
Εκείνο που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι η ομοιότητα της ταλκώσεως από αιματογενή διασπορά και σαρκοειδώσεως. Αναφέρονται όμως περιπτώσεις όπου η τάλκωση από εισπνοή έχει δυσδιάκριτη εικόνα από αυτήν της σαρκοείδωσης.
Συγκεκριμένα στην απλή τάλκωση έχει βρεθεί αυξημένο μετατρεπτικό ένζυμο της αγγειοτασίνης (serum angiotensin converting enzyme) δείκτης που αποτελεί ειδικό κριτήριο γι α τή σαρκοείδωση.
Στην μετά από αιματογενή διασπορά νόσο μπορεί να έχουμε αυξημένο μετατρεπτικό ένζυμο αγγειοτασίνης και θετικό πνευμονικό scanning με γάλλιο, συνδυασμός που αποτελεί παθογνωμονικό εύρημα για τη σαρκοείδωση. Εξ' άλλου στο βρογχοκυψελιδικό έκπλυμα έχουμε αυξημένα λεμφοκύτταρα.
Το διαγνωστικό πρόβλημα ενίοτε λύνεται μόνο στο μικροσκόπιο πεπολωμένου φωτός.
Στην ΕΦ χρήση τάλκη τα ακτινολογικά ευρήματα είναι πιο έκδηλα. Συμπαγή διηθήματα στις πάνω ζώνες ή ακανόνιστα οζίδια (q.r.) μαζική λεμφαδενική διόγκωση, πλευρικά διηθήματα ή ακόμη διάχυτες δικτυωτές σκιάσεις (t και s).

Στην απλή τάλκωση, όπως αναφέρουμε, η ίνωση αναπτύσσεται σε προχωρημένο στάδιο οπότε και θα έχουμε ελάττωση στους αναπνευστικούς όγκους και στη διαχυτική ικανότητα. Η διαχυτική ικανότητα με CO βρέθηκε ελαττωμένη στο 18,8% σε εργάτες τάλκη η δε απώλεια των FEV1 και FVC μεγαλύτερη του αναμενόμενου.

Εκεί που παρατηρήθηκε αυξημένη συχνότητα καρκίνου πνεύμονος και υπεζωκότος (Ν. Υόρκη) τα ενοχοποιούμενα στοιχεία είναι ο αμίαντος και η προηγούμενη απασχόληση των εργατών σε ορυχεία ραδονίου.
Πειραματικώς δεν έχει διαπιστωθεί καρκινογένεση του καθαρού τάλκη αλλά ούτε και επιδημιολογικώς στην Ιταλία, όπου ο τάλκης δεν περιέχει προσμείξεις αμιάντου.