Η πρόληψη της νεφρικής νόσου

Η νεφρική νόσος εμφανίζεται σε ένα ασθενή με ένα από τους εξής δύο τρόπους: Ως τυχαίο εύρημα σε εξέταση ρουτίνας ή με εκδηλώσεις νεφρικής δυσλειτουργίας όπως υπέρταση, οιδήματα, ναυτία, έμετο, αιματουρία, ολιγουρία, ανουρία.

Ο νεφρός είναι απαραίτητος στον ανθρώπινο οργανισμό για την απομάκρυνση των άχρηστων ουσιών του μεταβολισμού, όπως της ουρίας, της κρεατινίνης και των όξινων προϊόντων. Όταν ο νεφρός δεν λειτουργεί σωστά αναπτύσσονται κατακράτηση υγρών και καλίου, φαγούρα, διαταραχές ούρησης, οξεοβασικές διαταραχές, άνοδος αρτηριακής πίεσης, περικαρδίτιδα, καρδιακή ανεπάρκεια, αναιμία, διαταραχές πήξεως, ουραιμική εγκεφαλοπάθεια, αλλοιώσεις του σκελετού, αδυναμία, ανδρική ανικανότητα, μειωμένη γονιμότητα, επώδυνες μυϊκές συσπάσεις, μουδιάσματα.

Σύμφωνα με επιδημιολογικές μελέτες η χρόνια νεφρική νόσος προσβάλλει το 10% του πληθυσμού. Οι περισσότεροι ασθενείς παραμένουν χωρίς συμπτώματα μέχρι την σημαντική εξέλιξη της νόσου, ενώ αρκετά άτομα θα οδηγηθούν σε αιμοκάθαρση.

Ορισμένοι θα χρειαστούν μεταμόσχευση νεφρού.

Τα κύρια αίτια της χρόνιας νεφρικής βλάβης είναι πρωτοπαθείς βλάβες, ο διαβήτης, η αμυλοείδωση, η μεταλοιμώδης σπειραματονεφρίτιδα, ο ιός του AIDS, τα νοσήματα του κολλαγόνου, η δρεπανοκυτταρική νεφροπάθεια, τα φάρμακα, η έκθεση σε ορισμένες τοξικές ουσίες και μέταλλα, η χρόνια πυελονεφρίτιδα, η ουρική αρθρίτιδα, ορισμένα κληρονομικά σύνδρομα, νοσήματα του προστάτη, η νεφρολιθίαση, η οπισθοπεριτοναική ίνωση, η υπέρταση, λοιμώδη αίτια, και η στένωση της νεφρικής αρτηρίας.

Πάνω από το 70% των περιπτώσεων χρόνιας νεφρικής νόσου τελικού σταδίου οφείλονται στον σακχαρώδη διαβήτη ή την υπέρταση.

Η πρόληψη εγκατάστασης της νεφρικής νόσου και η πρώιμη διάγνωση είναι δύο από τα σημαντικά στοιχήματα της μαχόμενης παθολογίας με δεδομένο ότι η εγκατεστημένη νεφρική ανεπάρκεια αποτελεί σημαντικό αίτιο ασθένειας και πρόωρου θανάτου.

Είναι σημαντικό λοιπόν κατά την παγκόσμια ημέρα ο μαχόμενος παθολόγος να επισημάνει ορισμένα βασικά σημεία που πρέπει να γνωρίζει κάθε άτομο, για την πρόληψη της σοβαρής αυτής νόσου. Δυστυχώς η κλινική εμπειρία αναδεικνύει καθημερινώς ότι τα σημεία αυτά συχνά αγνοούνται:

Ο διαβήτης είναι το συχνότερο αίτιο νεφρικής ανεπάρκειας τελικού σταδίου. Ο διαβήτης συχνά δεν έχει συμπτώματα στα αρχικά στάδια και πολλές φορές έχει ήδη προκαλέσει νεφρικές βλάβες πριν την αρχική διάγνωση. Η άριστη και πρώιμη ρύθμιση του σακχάρου του αίματος είναι απαραίτητη για την πρόληψη εγκατάστασης νεφρικής βλάβης.

Κάθε άτομο πρέπει να ελέγχεται περιοδικά για ‘ζάχαρο’, ενώ ο διαβητικός πρέπει να ελέγχεται με εξέταση ούρων για μικροαλβουμινουρία, η οποία αποτελεί ένα δείκτη κινδύνου προσβολής του νεφρού. Στο στάδιο αυτό υπάρχουν σήμερα προληπτικά φάρμακα.

Η υπέρταση αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για νεφρική βλάβη και πολλές φορές είναι χωρίς συμπτώματα. Η περιοδική σωστή μέτρηση της αρτηριακής πίεσης κατά την προληπτική παθολογική εξέταση είναι ζωτικής σημασίας, διότι η πρώιμη διάγνωση και άριστη ρύθμιση αναστέλλει τη νεφρική βλάβη.

Η στένωση της νεφρικής αρτηρίας αποτελεί συνήθως μία από τις εκδηλώσεις της αθηροσκληρυντικής αποφρακτικής αγγειοπάθειας. Το κάπνισμα, η υπερβολική κατανάλωση κορεσμένων λιπαρών (π.χ. βούτυρο, σκληρά τυριά, το κόκκινο κρέας) αποτελούν παράγοντες που προκαλούν αποφρακτική αθηροσκληρυντική αγγειοπάθεια και πρέπει να αποφεύγονται.

Η περιοδική εξέταση των λιπιδίων του αίματος είναι σημαντική.

Το ουρικό οξύ, είναι μία ουσία που παράγεται στον οργανισμό κατά τον μεταβολισμό των πουρινών και συχνά αυξάνεται στο αίμα χωρίς εμφανή συμπτώματα. H υπερουριχαιμία δύναται να είναι διατροφικής προέλευσης, να οφείλεται σε απλούς μεταβολικούς παράγοντες, να συνδέεται με σοβαρά υποκείμενα νοσήματα, όπως μυελουπερπλαστικά νοσήματα, ψωρίαση, αιμόλυση, νεφρικά νοσήματα, υπέρταση, υποθυρεοειδισμό, υπερπαραθυρεοειδισμό, αλκοολισμό, χρόνιες στερητικές δίαιτες, σαρκοείδωση, παχυσαρκία, ή να είναι αποτέλεσμα δυσμενούς κληρονομικότητας.

Προκαλεί λίθους και βλάβες στα νεφρά στα ευαίσθητα άτομα και πρέπει να θεραπεύεται πρώιμα όταν το άτομο κινδυνεύει με τέτοιου τύπου επιπλοκές.

Οι συχνές χρόνιες ουρολοιμώξεις πρέπει να αντιμετωπίζονται σωστά διότι προοδευτικά μπορεί να προκαλέσουν μόνιμη νεφρική βλάβη. Δυστυχώς αρκετές φορές αντιμετωπίζονται με επιπολαιότητα από τους ασθενείς.

Η ανεπαρκής πρόσληψη νερού από τα υγιή άτομα μπορεί να οδηγήσει σε συμπύκνωση των ούρων με νεφρολιθιάσεις και πρέπει να αποφεύγεται. Ορισμένα συμπληρώματα διατροφής που λαμβάνονται χωρίς ιατρική παρακολούθηση μπορεί να προκαλέσουν κωλικούς (π.χ.

συμπληρώματα ασβεστίου).

Αρκετά φάρμακα δρουν τοξικά στο νεφρό και η άσκοπη χρήση φαρμάκων πρέπει να αποφεύγεται. Χαρακτηριστική νεφρική διαταραχή από φάρμακα κατά την καθημερινή ιατρική πράξη είναι η νεφροπάθεια από αναλγητικά. Η νεφροπάθεια από αναλγητικά αναπτύσσεται σε ασθενείς που καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες αναλγητικών όπως ασπιρίνη, παρακεταμόλη, μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη, λόγω χρόνιου πονοκέφαλου, αρθριτικών μυϊκών πόνων.

Τα αναλγητικά συγκεντρώνονται στις θηλές των νεφρών και όταν υπερβούν μία συγκεκριμένη ποσότητα προκαλούν θηλώδη νέκρωση και νεφρική βλάβη.

Η σωστή θεραπεία χρόνιων φλεγμονωδών νόσων (π.χ. ρευματοειδής αρθρίτιδα, η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, οι χρόνιες λοιμώξεις) και κολλαγονικών νοσημάτων συνδέονται σύμφωνα με μελέτες, με λιγότερες επιπλοκές από το νεφρό.

Ομάδες υψηλού κινδύνου για AIDS, ηπατίτιδα C και Β (π.χ. τοξικομανείς) πρέπει να ελέγχονται περιοδικά για τα νοσήματα αυτά με δεδομένο ότι οι ιοί αυτοί συνδέονται με τοξική βλάβη του νεφρού, η δε έγκαιρη θεραπεία σύμφωνα με μελέτες αναστέλλει την εγκατάσταση της νεφρικής βλάβης.

Σήμερα υπάρχει αποτελεσματικό εμβόλιο για την ηπατίτιδα Β.

Η παχυσαρκία συνδέεται με την εμφάνιση εστιακής τμηματικής σπειραματικής σκλήρυνσης του νεφρού.

Κάθε άτομο πρέπει να ελέγχεται προληπτικά με περιοδική παθολογική εξέταση, ενώ κάθε σύμπτωμα από τα ούρα (π.χ. διαταραχή ποσότητας, αιματουρία, τσούξιμο, σταγονοειδής ούρηση) πρέπει να αξιολογείται ιατρικώς άμεσα.