Ο ασθενής στο επίκεντρο, η επιστήμη κοντά στον ανθρωπισμό

Η υγεία εκτός από κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό ζήτημα, είναι πάνω από όλα το βασικότερο θεμελιώδες ατομικό δικαίωμα.

Η δημόσια συζήτηση για την υγεία βρίσκεται πολλές φορές σε σύγχυση εξαιτίας δύο ακραίων αξιωμάτων. Αφενός του ότι όλα εξαρτώνται από τα άτομα και αφετέρου ότι όλα εξαρτώνται από τους άλλους.

Χρειαζόμαστε μια αξιοπρεπή ισορροπία ανάμεσα στην ατομική ευθύνη και την ευθύνη των άλλων. Αυτή η ισορροπία και η ευθύνη μπορεί να αναπτυχθούν και να διαδοθούν μόνο μέσα από ενημερωμένους και συνειδητοποιημένους πολίτες, καταναλωτές και παρόχους υπηρεσιών υγείας, που μπορούν και θα πρέπει να συνεισφέρουν εξίσου προκειμένου να επιτευχθεί η ανθρωποκεντρική στρατηγική υγείας που θα σέβεται τις προτεραιότητες του ασθενούς,  θα διασφαλίζει τη διαφάνεια στη διαχείριση των πόρων, την υγεία και την ασφάλεια των ασθενών.

Μια πολιτική υγείας με επίκεντρο τον ασθενή που θα εξασφαλίζει το σεβασμό και την αξιοπρέπεια στην υγειονομική περίθαλψη.

Είναι γεγονός ότι στο παρελθόν, οι ιατροί δεν είχαν να διαχειριστούν επίπονες συζητήσεις με τους ασθενείς τους. Στην εποχή της πληροφορίας, οι συνθήκες έχουν αλλάξει. Με την εξάπλωση των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, του Διαδίκτυου, των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης και τη συνακόλουθη διάχυση της ιατρικής και επιστημονικής γνώσης, οι ασθενείς γίνονται όλο και περισσότερο ενημερωμένοι και διεκδικητικοί. Απαιτούν μεγαλύτερη εμπλοκή στις αποφάσεις με αποτέλεσμα η συμμετοχική λήψη απόφασης να αποκτά όλο και μεγαλύτερο έδαφος. To πατερναλιστικό πρότυπο, στο οποίο οι ασθενείς απλά "έκαναν όπως τους έλεγαν", χωρίς ουσιαστική διαβούλευση και διάλογο έχει αντικατασταθεί με ένα πιο συμμετοχικό πρότυπο, κατά το οποίο οι ασθενείς θέλουν να ξέρουν τι κάνουν και γιατί το κάνουν.

Η ασθενοκεντρική προσέγγιση αποτελεί ανερχόμενη τάση στο χώρο της ιατρικής και χρησιμοποιείται για να περιγράψει τον ασθενή στο κέντρο της λήψης αποφάσεων.

Το Institute of Medicine ορίζει τη φροντίδα με επίκεντρο τον ασθενή ως την παροχή περίθαλψης, που σέβεται και ανταποκρίνεται στις ατομικές προτιμήσεις του ασθενούς, τις ανάγκες και τις αξίες του και εξασφαλίζει τη συμμετοχή του στην καθοδήγηση της κλινικής απόφασης.

Η φροντίδα με επίκεντρο τον ασθενή είναι μια προσπάθεια για την αποκατάσταση της ισορροπίας δυνάμεων μεταξύ γιατρού και ασθενούς. Καθώς οι δείκτες ικανοποίησης των ασθενών έχουν συμπεριληφθεί στα συστήματα αξιολόγησης και αποζημίωσης των νοσοκομείων, η φροντίδα με επίκεντρο τον ασθενή αποκτά όλο και μεγαλύτερο έδαφος.

Η ιατρική με επίκεντρο τον ασθενή βασίζεται συνοπτικά σε 3 παραδοχές:

• Πρώτα οι ανάγκες των ασθενών.
• Καμία απόφαση για μένα, χωρίς εμένα.
• Κάθε ασθενής είναι μοναδικός ασθενής.

H συμμετοχή στη λήψη απόφασης είναι η διαδικασία, κατά την οποία παρέχονται οι καλύτερα διαθέσιμες τεκμηριωμένες πληροφορίες στους ασθενείς, σχετικά με τις διαγνωστικές και θεραπευτικές επιλογές, τους πιθανούς κινδύνους και τα οφέλη τους.

Επιπλέον περιλαμβάνει την ενθάρρυνση –ενδυνάμωση των ασθενών, ώστε να χρησιμοποιούν αυτές τις πληροφορίες στο διάλογό τους με τους γιατρούς, με σκοπό να κατανοήσουν καλύτερα την κατάσταση, στην οποία βρίσκονται, καθώς και για να λαμβάνουν αποφάσεις για την υγειονομική τους περίθαλψη, οι οποίες ευθυγραμμίζονται καλύτερα με τις αξίες, τις προτιμήσεις τους και τον τρόπο ζωής τους.

Η διαδικασία αυτή παρέχει στους ασθενείς την υποστήριξη που χρειάζονται, ώστε να λαμβάνουν τις καλύτερες αποφάσεις, που αφορούν στην αυτοφροντίδα και στην αποτελεσματικότερη διαχείριση της νόσου τους, ενώ παράλληλα επιτρέπει στους γιατρούς να αισθάνονται περισσότερο σίγουροι πως οι ασθενείς θα ακολουθήσουν τη θεραπεία, την οποία προτείνουν.

Η καλύτερη ιατρική συνταγή μπορεί να πάει χαμένη αν τελικά ο ασθενής δεν την ακολουθήσει. Τα θετικά αποτελέσματα στην έκβαση μιας ασθένειας μπορούν να βελτιωθούν, όταν οι επαγγελματίες υγείας δίνουν στον ασθενή ενεργό ρόλο στη φροντίδα της υγείας του και πλήρη ενημέρωση για την κατάσταση της υγείας του, καθώς και για τη θεραπεία που θα πρέπει να ακολουθήσει.

Επιπλέον δεν θα πρέπει να ξεχνάμε μια συγκλονιστική αλήθεια. Από τη στιγμή που ο ασθενής φεύγει από το γραφείο του γιατρού ή το νοσοκομείο είναι σπίτι του μόνος ή με την οικογένειά του, η οποία στερείται εξειδικευμένων γνώσεων. Βέβαια ζούμε σε ένα κόσμο, που ο γιατρός θα πρέπει να παλέψει με το χρόνο ενάντια στην ποιότητα, που αντί να βρει χρόνο για τον ασθενή, μάχεται να βρει το φάρμακο που δεν εμπίπτει σε παρατυπίες θεραπευτικών πρωτοκόλλων. Βρισκόμαστε μπροστά σε μια παθογένεια, αλλά αν πρέπει να πάρουμε μια απόφαση αυτή θα πρέπει να είναι πάντα υπέρ του ασθενούς.

Η συμμετοχή των ασθενών στη λήψη αποφάσεων αναδεικνύεται ως υψηλής προτεραιότητας πολιτική, συστήνεται ως βέλτιστη πρακτική  από πολλούς διεθνείς οργανισμούς υγείας και αποτελεί τη διαδικασία που μπορεί να φέρει την επιστήμη κοντά στον ανθρωπισμό. Η ιατρική δεν έχει πλέον το περιθώριο να απομακρυνθεί από τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος δεν μπορεί να αποδεχτεί την επιστημονική γνώση που τον αγνοεί ως προσωπικότητα. Ο Κάντ  χαρακτηριστικά είχε αναφέρει χρόνια πριν: "ο άνθρωπος δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ποτέ ως μέσον, για κάποιο σκοπό, αλλά να θεωρείται αυτός, ο ίδιος, ο τελικός σκοπός".

Η φροντίδα με επίκεντρο τον ασθενή χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει κυρίως τον εκδημοκρατισμό της ιατρικής πρακτικής, αποτελεί μια θεωρητική σύλληψη, που παρότι έχει τεκμηριωθεί ερευνητικά ως προς τα οφέλη της, απέχει πολύ από την καθημερινή άσκηση της ιατρικής και για αυτό, τόσο η οργανωμένη πολιτεία, όσο και οι γιατροί και οι ασθενείς θα πρέπει να συνεργαστούν, ώστε να αρχίσει να εφαρμόζεται και να συμπεριλαμβάνεται στο πλαίσιο της καθημερινής κλινικής πρακτικής.