Καρκίνος του παχέος εντέρου

Το παχύ έντερο αποτελεί το τμήμα εκείνο του πεπτικού μας συστήματος που αποθηκεύει τα κατάλοιπα της τροφής μας και τα οδηγεί εκτός του σώματός μας. Τα παχύ έντερο αποτελείται από το κόλον (περίπου 2 μέτρα) και το ορθό (τα τελευταία 20 εκατοστά).

Πόσο κινδυνεύουμε από καρκίνο του παχέος εντέρου;
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι νόσος που μπορεί να προληφθεί. Σήμερα γνωρίζουμε αρκετές πτυχές της παθογένεσής του και παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξή του.

Επίσης, υπάρχουν αρκετά αποτελεσματικά εργαλεία πρώιμης διάγνωσης του καρκίνου του παχέος. Οι συνδυασμένες στατιστικές για άνδρες και γυναίκες αναφέρουν τον καρκίνο του παχέος ως τη δεύτερη αιτία θανάτου μετά από αυτόν των πνευμόνων.

Στις ανεπτυγμένες χώρες, ο κίνδυνος ενός ενήλικα να αναπτύξει καρκίνο του παχέος είναι 6% ή 1 στους 18. Το 90% των περιπτώσεων παρουσιάζονται σε ηλικίες ανω των 50, και λίγο συχνότερα σε άνδρες.
Τα ποσοστά επιβίωσης εξαρτώνται κατά πολύ από το στάδιο της νόσου.

Σχεδόν 94% των ασθενών με περιορισμένη νόσο επιβιώνουν πάνω από 5 χρόνια, 70% των ασθενών με τοπικά προχωρημένη νόσο ξεπερνούν τα 5 χρόνια, ενώ μόλις 9% αυτών με μεταστάσεις ζούν πάνω από 5 έτη.

Παρά τη γνώση ότι η πρώιμη διάγνωση βελτιώνει πολύ την επιβίωση, μόλις 35% των καρκίνων διαγιγνώσκονται πρώιμα, 38% με τοπικά προχωρημένη νόσο και 22% με μεταστάσεις.

Τι προκαλεί τον καρκίνο του παχέος εντέρου;
Πρίν εκδηλωθεί ένας καρκίνος, συχνά παρατηρούνται αλλαγές στο επιθήλιο του παχέος εντέρου. Ενας τύπος αλλαγής είναι η ανάπτυξη ενός πολύποδα.

Η αφαίρεση του πολύποδα μπορεί να προλάβει την εξέλιξή του σε καρκίνο.
Πάνω από 95% των καρκίνων του παχέος εντέρου είναι αδενοκαρκινώματα. Η συχνότητα σε κάθε τμήμα του παχέος φαίνεται παρακάτω.

Τα αίτια του καρκίνου του παχέος εντέρου δεν είναι ακόμα πλήρως γνωστά. Παρόλα αυτά, μεγάλες διεθνείς μελέτες έχουν δείξει ότι συγκεκριμένοι παράγοντες κινδύνου αυξάνουν τις πιθανότητες ενός ατόμου να εμφανίσει καρκίνο.

Κάποιοι από αυτούς τους παράγοντες μπορούν να τροποποιηθούν (όπως π.χ. να σταματήσουμε το κάπνισμα) ενώ άλλοι δεν μπορούν να αλλάξουν (π.χ. η αύξηση του κινδύνου με την πρόοδο της ηλικίας). Παρακάτω αναλύονται συνοπτικά οι κυριότεροι παράγοντες κινδύνου.

Ποιοι παράγοντες ενοχοποιούνται για τον καρκίνο του παχέος εντέρου;

Ηλικία
Η πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου αυξάνει με την ηλικία. Παρά το ότι σπάνια παρουσιάζεται και σε νέα άτομα, 9 στους 10 πάσχοντες είναι άνω των 50 ετών.

Διατροφή
Ο καρκίνος του παχέος είναι σπάνιος σε χώρες με χαμηλή κατανάλωση κόκκινου κρέατος ή σε χορτοφάγους πληθυσμούς. Δεν έχουν ξεκαθαρίσει οι παράγοντες που ενοχοποιούνται, αλλά πιθανώς ευθύνεται το ζωικό λίπος που αυξάνει την κυτταρική διαίρεση στο επιθήλιο του εντέρου, ή/και καρκινογόνα που παράγονται κατά το μαγείρεμα ζωικών πρωτεινών σε υψηλή θερμοκρασία.

Παράλληλα παρατηρήθηκε μια προστατευτική ιδιότητα των φυτικών ινών, όπως και των λαχανικών και των φρούτων. Το φυλλικό οξύ που ανευρίσκεται στα πράσινα λαχανικά και σε πολυβιταμινούχα σκευάσματα δρά προστατευτικά. Η μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ επιβαρύνει την προδιάθεση για καρκίνο του παχέος.

• Τρώτε κόκκινο κρέας μια φορά την εβδομάδα. Η υψηλή κατανάλωση κόκκινου κρέατος διπλασιάζει τον κίνδυνο καρκίνου.
• Να έχετε ποικιλία στη διατροφή με τουλάχιστον 5 γεύματα πράσινων λαχανικών και φρούτων την ημέρα.
• Μη ψήνετε υπερβολικά τα κρεατικά, και μην πίνετε πολύ αλκοόλ.

Πολύποδες
Είναι καλοήθεις εξεργασίες στον αυλό του παχέος εντέρου και είναι αρκετά συχνοί σε ηλικίες άνω των 50. Κάποιοι τύποι πολυπόδων ενέχουν κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου.

Σε μια σπάνια κληρονομική νόσο, την οικογενή αδενωματώδη πολυποδίαση παρουσιάζονται εκατοντάδες πολύποδες στο παχύ έντερο. Εμφανίζονται στην εφηβεία και σχεδόν σίγουρα εξελίσσονται σε καρκίνο μεταξύ 30 και 50 ετών.

Παρόμοιες νόσοι υπάρχουν και άλλες αλλά είναι πιο σπάνιες (Το σύνδρομο Gardner, o κληρονομικός μη πολυποδιασικός καρκίνος του παχέος, ο οικογενής καρκίνος του παχέος των Εβραίων Ashkenazi).

Βεβαρυμένο προσωπικό ιστορικό
Οι έρευνες έχουν δείξει ότι γυναίκες με ιστορικό καρκίνου των ωοθηκών, μήτρας ή μαστού έχουν αυξημένη πιθανότητα να αναπτύξουν καρκίνο του παχέος εντέρου.

Επίσης, ασθενής που ήδη παρουσίασε πολύποδες ή καρκίνο μπορεί να ξαναεμφανίσει. Τέλος, η ελκώδης κολίτιδα, μια φλεγμονώδης νόσος του παχέος εντέρου, ενέχει μεγάλο κίνδυνο να επιπλακεί με καρκίνο.

Η σπαστική κολίτις δεν έχει τέτοιο κίνδυνο.

Βεβαρυμένο οικογενειακό ιστορικό
Οι συγγενείς πρώτου βαθμού (γονείς, αδέλφια, παιδιά) ατόμου με καρκίνο του παχέος εντέρου έχουν αυξημένο κίνδυνο, ιδίως αν ο συγγενής τον παρουσίασε σε νεαρή ηλικία.

Αν περισσότερα του ενός μέλη της οικογενείας παρουσίασαν καρκίνο, οι πιθανότητες για τους υπόλοιπους αυξάνουν.

Κάπνισμα
Σε σειρές μελετών έχει δειχθεί η άμεση σχέση του καπνίσματος με τον καρκίνο του παχέος εντέρου. Μάλιστα, έχει ενοχοποιηθεί και για την πρώιμη εμφάνιση καρκίνου του παχέος.

Σταματώντας το κάπνισμα προφυλασσόμαστε και από πλήθος άλλων καρκίνων (πνεύμονος, λάρυγγα, οισοφάγου, στόματος, ουροδόχου κύστης, νεφρών και παγκρέατος), όπου αυτό εμπλέκεται.

Παχυσαρκία
Κυρίως στους άνδρες, η παχυσαρκία συνδέεται με τον καρκίνο του παχέος εντέρου. Ανδρες με βάρος μεγαλύτερο του ιδανικού κατά 35%, έχουν 40% μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν καρκίνο.

Φυσική άσκηση
Διαρκώς και περισσότερα στοιχεία συσσωρεύονται για την προστατευτική δυνατότητα της άσκησης στον καρκίνο του παχέος. Σημαντικό όφελος προκύπτει από την μέτρια γυμναστική, όπως το έντονο βάδισμα 3 ώρες την εβδομάδα, αλλά πιο έντονη άσκηση μπορεί να ωφελήσει περισσότερο.

Κάνοντας την άσκηση μέρος της ζωής μας ( 30΄την ημέρα) μειώνουμε τον κίνδυνο καρκίνου του παχέος. Η μη άσκηση συνδέεται με 2πλάσιο κίνδυνο καρκίνου.

Κληρονομικότητα
Παρά τις μεγάλες προόδους της γενετικής, δεν έχει αποσαφηνιστεί ακόμα η σχέση των γονιδίων μας με την εμφάνιση καρκίνου. Εκτιμάται ότι 5-10% των περισσοτέρων τύπων καρκίνου οφείλονται σε μεμονωμένες μεταλλάξεις γονιδίων που αφορούν οικογένειες.

Ετσι, για τον καρκίνο του παχέος εντέρου, καρκίνος σε γονέα ή αδελφό σημαίνει 1,7 φορές αυξημένη πιθανότητα, ενώ δύο γονείς ή αδέλφια σημαίνει 3πλάσια πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου. Γι΄αυτό θα πρέπει όλοι μας να είμαστε ενήμεροι τέτοιων περιστατικών στην οικογένεια και να πληροφορούμε στη συνέχεια το γιατρό μας.

Το να έχει κανείς έναν ή περισσότερους από τους παραπάνω προδιαθεσικούς παράγοντες κινδύνου δεν σημαίνει ότι θα αναπτύξει καρκίνο. Εχει, όμως, περισσότερες πιθανότητες, και πρέπει να είναι περισσότερο ευαισθητοποιημένος στα θέματα πρόληψης.

Μιλώντας με ειδικό ιατρό για αυτά τα θέματα είναι δυνατόν να προγραμματιστεί τακτικό check-up και να διαγνωσθεί-θεραπευθεί έγκαιρα οποιαδήποτε ανωμαλία.

Ο καρκίνος του εντέρου προσφέρεται ιδιαίτερα για πρόληψη γιατί:

• συνήθως ξεκινάει σαν καλοήθης πολύποδας (προκαρκινική κατάσταση)
• απαιτείται αρκετό διάστημα πρίν γίνει καρκίνος
• η πολυπεκτομή διακόπτει την εξέλιξη σε καρκίνο
• ακόμα και αν έχουμε καρκίνο, σε αρχικό στάδιο θεραπεύεται πλήρως με εγχείρηση και χωρίς παρά φύσει έδρα!

Αν τροποποιούσαμε τον τρόπο ζωής μας και δίναμε σημασία στους παράγοντες κινδύνου, περισσότεροι από τους μισούς καρκίνους του παχέος εντέρου θα μπορούσαν να προληφθούν!

Ποια συμπτώματα πρέπει να μας οδηγήσουν στο γιατρό;

• Η αλλαγή των συνηθειών του εντέρου
• Ανεξήγητη διάρροια ή δυσκοιλιότητα ή το αίσθημα ότι το έντερο δεν κενούται πλήρως
• Αίμα στα κόπρανα, ανοιχτόχρωμο ή σκούρο. ΠΡΟΣΟΧΗ: συχνά αποδίδονται μικρές ή μεγαλύτερες αιμορραγίες σε γνωστές ή άγνωστες αιμορροίδες! Μην εφησυχάζετε αν δεν υποβληθείτε στον κατάλληλο έλεγχο!!!
• Κόπρανα στενότερα απ΄ότι συνήθως ("σαν οδοντόκρεμα")
• Γενικά κοιλιακά συμπτώματα, όπως πόνος, πολλά αέρια, τυμπανισμός, "κράμπες" του εντέρου.
• Απώλεια βάρους αγνώστου αιτιολογίας, με ή χωρίς ανορεξία
• Αδυναμία και εύκολη κόπωση
• Αναιμία - Σιδηροπενία (δηλ. χαμηλός αιματοκρίτης ή χαμηλός σίδηρος σε τυχαία εξέταση αίματος)
• Εμετοί
• Ικτερος (κίτρινισμα στα μάτια και στο δέρμα)

Τα παραπάνω συμπτώματα μπορεί να είναι ενδεικτικά καρκίνου του παχέος εντέρου αλλά και μιας σειράς άλλων νοσημάτων. Συμβουλευτείτε το γιατρό σας!

Πώς διαγιγνώσκεται ο καρκίνος πρώιμα;
Στις περισσότερες κακοήθειες ο προληπτικός έλεγχος θεωρείται "δευτερογενής πρόληψη" γιατί ανιχνεύει καρκίνους σε πρώιμα στάδια αλλά δεν προλαμβάνει τη νόσο.

Στον καρκίνο του παχέος εντέρου, ο προληπτικός έλεγχος μπορεί να θεωρηθεί και "πρωτογενής πρόληψη", καθώς μπορεί να ανιχνεύσει προκαρκινικούς πολύποδες και να σταματήσει τη εξέλιξη της νόσου.
Ατομα με τους παράγοντες κινδύνου που προαναφέρθηκαν, θα πρέπει να συμβουλευθούν ειδικό γιατρό για το πότε θα πρέπει να ξεκινήσουν προληπτικούς ελέγχους.

Ο ειδικός γιατρός θα συστήσει μια ή περισσότερες από τις παρακάτω εξετάσεις, ανάλογα με την ηλικία, τους επιβαρυντικούς παράγοντες και τυχόν σημεία ή συμπτώματα.

• Εξέταση κοπράνων για ίχνη αίματος, που δε φαίνονται με γυμνό μάτι. Πολύποδες ή μικροί καρκίνοι αιμορραγούν ελάχιστα, και η εξέταση έρχεται να ανακαλύψει αυτό το πρώιμο σημάδι.
• Δακτυλική εξέταση από γιατρό, ο οποίος μπορεί να αισθανθεί τυχόν ανώμαλους σχηματισμούς, ή να δεί αίμα που κρύβονταν εσωτερικά.
• Σιγμοειδοσκόπιση ή κολονοσκόπηση, όπου με εύκαμπτο μακρύ όργανο με οπτικές ίνες ελέγχεται όλο ή μέρος του παχέος εντέρου υπο άμεση όραση.
• Βαριούχος υποκλυσμός διπλής αντίθεσης, δηλαδή ακτινογραφίες του παχέος εντέρου με χρήση σκιαγραφικού υγρού.

Η περαιτέρω διερεύνηση ύποπτων αποτελεσμάτων μπορεί να απαιτήσει και άλλες εξετάσεις, όπως αξονική και μαγνητική τομογραφία, σπιθηρογράφημα κ.ά. Η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων και η ανάγκη για επιπρόσθετες εξετάσεις αποτελούν διαδικασία που γίνεται από τον ειδικό γιατρό και εξατομικεύεται για κάθε περίπτωση.

Ποιά είναι τα στάδια του καρκίνου του παχέος εντέρου;
Αν τεθεί η διάγνωση του καρκίνου, τότε είναι απαραίτητη η σταδιοποίηση της νόσου, ώστε να γνωρίζουμε την έκταση αυτής και τις πιθανές επεκτάσεις αυτής εκτός της πρωτοπαθούς εστίας.

Αφού εκτιμηθούν οι εξετάσεις που έχουν γίνει και συμπληρωθούν από άλλες , αν χρειάζεται, τότε η νόσος κατατάσσεται σε ένα από τα ακόλουθα στάδια:

• Στάδιο 0 Ο καρκίνος είναι πρώιμος και εντοπίζεται μόνο στο εσωτερικό του επιθηλίου του εντέρου.
• Στάδιο Ι Ο καρκίνος περιλαμβάνει περισσότερα στρώματα του επιθηλίου του εντέρου
• Στάδιο ΙΙ Ο καρκίνος έχει επεκταθεί έξω από το τοίχωμα του εντέρου αλλά δεν έχει προσβάλλει λεμφαδένες.
• Στάδιο ΙΙΙ Εχουν προσβληθεί λεμφαδένες αλλά όχι άλλες απομεμακρυσμένες εστίες.
• Στάδιο ΙV Υπάρχουν απομεμακρυσμένες μεταστάσεις.

Πώς αντιμετωπίζεται ο καρκίνος του παχέος εντέρου;
Η αντιμετώπιση εξαρτάται από το μέγεθος, την εντόπιση και την έκταση του όγκου, από τις τυχόν επιπλοκές που έχει προκαλέσει και από τη γενική κατάσταση του ασθενούς.

Απαιτείται η συνεργασία ομάδας ιατρών όπως χειρουργού, γαστρεντερολόγου, ογκολόγου και ακτινοθεραπευτή, ώστε να ακολουθηθεί μια ή συνδυασμός περισσοτέρων θεραπευτικών επιλογών.

Χειρουργική θεραπεία είναι η πιο συχνή αντιμετώπιση για καρκίνο παχέος εντέρου. Ο χειρουργός αφαιρεί τον όγκο και τμήμα του κοντινού υγιούς εντέρου καθώς και του περιοχικούς λεμφαδένες.

Συνήθως υπάρχει η δυνατότητα να ξαναενώσει τα τμήματα του εντέρου, αλλιώς πρέπει να δημιουργηθεί παρά φύσει έδρα (περίπου 15% των καρκίνων).

Στο σχήμα απεικονίζεται η χειρουργική εκτομή που πραγματοποιείται ανάλογα με την εντόπιση του όγκου, καθώς και η αναστόμωση του εντέρου.

Χημειοθεραπεία είναι η χρήση φαρμάκων που εξολοθρεύουν τα καρκινικά κύτταρα όπου και αν βρίσκονται στον οργανισμό. Γίνεται συνήθως μετά το χειρουργείο, αλλά και πρίν ή και ανεξάρτητα από αυτό.

Τα φάρμακα δίνονται από τη φλεβική οδό.

Ακτινοθεραπεία ονομάζουμε την αγωγή με ακτινοβολία υψηλής δόσης με στόχο την τοπική καταστροφή καρκινικών κυττάρων στην περιοχή που εφαρμόζεται.

Βιολογική θεραπεία χρησιμοποιεί το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού ώστε να καταστρέψει τα καρκινικά κύτταρα. Δεν έχει εφαρμογή ακόμα σε όλους τους τύπους καρκίνου, αλλά αποτελεί πολύ χρήσιμη αντιμετώπιση.

Ολες οι μορφές αντιμετώπισης έχουν και ανεπιθύμητες ενέργειες στον ανθρώπινο οργανισμό. Αυτές εξαρτώνται από τη μορφή και ένταση της αγωγής καθώς και από την κατάσταση του ίδιου του οργανισμού. Γι΄αυτό θα πρέπει, πάντα σε συνεννόηση με τον θεράποντα ιατρό, να εκτιμώνται τα δυνητικά οφέλη σε σχέση με το βιολογικό κόστος κάθε θεραπευτικής αντιμετώπισης, ώστε ό,τι κάνουμε να έχει ουσιαστικό αποτέλεσμα.

Τέλος, ιδιαίτερα σημαντική είναι η συνεχής παρακολούθηση μετά την αγωγή για τυχόν υποτροπές ή μεταστάσεις.