Η μελαγχολία της επιστροφής: Πώς θα επιστρέψω στην καθημερινότητα

Επιστρέψαμε... Επίσημα πλέον, από αυτή την εβδομάδα είμαστε όλοι στις δουλειές μας- ακόμα και οι τελευταίοι που το καθυστερούσαμε όσο μπορούσαμε. Τα σχολεία αρχίζουν, οι λογαριασμοί κατεύθασαν πίσω από την πόρτα μας, ο δακτύλιος μπαίνει σε εφαρμογή για την αφόρητη κίνηση, όσα προσπαθήσαμε να βάλουμε σε μια παρένθεση για να μην τα σκεφτόμαστε στις διακοπές επανέρχονται στο προσκήνιο της σκέψης και του άγχους μας σε χρόνο ρεκόρ, σαν να μην πέρασε μια μέρα από τότε που φύγαμε για διακοπές.

Η επιστροφή στην πραγματικότητα μετά τις διακοπές θα έπρεπε να μας βρίσκει
ξεκούραστους, γεμάτους ενέργεια για τους στόχους μας, κεφάτους για μια νέα αρχή, αποφασισμένους να αντιμετωπίσουμε τις δυσκολίες. Κάθε άλλο όμως. Δεν φαίνεται να ισχύει όπως έχει η κοινωνικο-οικονομική πραγματικότητα στις μέρες μας. Λόγω των οικονομικών δυσκολιών είτε δεν φύγαμε καθόλου, είτε φύγαμε για λίγο και με τρόπο που δεν μας ξεκούρασε αφού δεν μπορέσαμε λόγω χρηματικής στενότητας να κάνουμε κάποια από τα πράγματα που μας αρέσουν. Έτσι, δικαιολογημένα πολλοί ταυτίζουν την επιστροφή με μια περίοδο άγχους και, συχνά, θλίψης. Το φαινόμενο αυτό που παρατηρείται ονομάζεται «μελαγχολία της επιστροφής» και είναι μια μορφή εποχικής δυσθυμίας που χαρακτηρίζεται από τις παρακάτω ενδείξεις.

• Χαμηλή διάθεση
• Άρνηση
• Χαμηλή ενεργητικότητα ή κόπωση
• Υψηλό άγχος 
• Έντονο εκνευρισμό ή επιθετικότητα
• Ψυχοσωματικά συμπτώματα ( π.χ πονοκεφάλους) 
• Προβλήματα ύπνου (αϋπνία ή υπερυπνία) 
• Προβλήματα όρεξης (ανορεξία ή υπερφαγία) 
• Μειωμένη ικανότητα στις διεργασίες της σκέψεις ή στην συγκέντρωση
• Μειωμένο ενδιαφέρον στις δραστηριότητες που συνδέονται με ευχαρίστηση

Στην περίοδο αυτή της επιστροφής, παράγοντες άγχους που δημιουργούν συναισθηματική πίεση είναι :

• Αίσθηση μοναξιάς, αν δεν έχουμε κοντινούς ανθρώπους να μοιραστουμε πάλι τη δυσκολία της προσαρμογής
• Αν υπάρχουν οικογενειακές διαφορές, η απόσταση ή η συναισθηματική απομάκρυνση βιώνεται πιο έντονα με την επιστροφή, αφού οι διακοπές καλύπτουν τις εντάσεις
• Αν αυτόματα με την επιστροφή οι άνθρωποι νιώθουν ότι καταπιέζονται οι επιθυμίες τους λόγω οικονομικής δυσκολίας
• Συγκρίσεις με ευχάριστες παρελθοντικές αναμνήσεις διακοπών, απογοήτευση που δεν μπόρεσαν να περάσουν ακριβώς το ίδιο.
• Μη ρεαλιστικές προσδοκίες για το πώς θα είναι η φετινή χρονιά μια έντονη αντίθεση σε αυτό που θα θέλαμε «ιδανικά» να ζήσουμε μ’ αυτό που τελικά μπορούμε να βιώσουμε στην πραγματικότητα.
•  Έντονο συναίσθημα απογοήτευσης, ακόμα και για μικρά πράγματα, απλά και μόνο επειδή τα είχαμε φανταστεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο και μας προέκυψαν αλλιώς.
• Οικονομική επιβάρυνση, δυσκολία να αντεπεξέλθουμε στις οικονομικές απαιτήσεις.
• Σωματική κούραση, άγχος και εκνευρισμός προκύπτει όταν οι υποχρεώσεις και οι προετοιμασίες με την επιστροφή γίνονται βεβιασμένα, σε μικρό χρονικό διάστημα μετά την επιστροφή
• Η απόκλιση από το συνηθισμένο πρόγραμμα που είχαμε στις διακοπές, διατροφής, ύπνου και δραστηριότητας, σε ορισμένους ανθρώπους με την επιστροφή βιώνεται σαν μια αγχογόνος και δυσάρεστη εμπειρία.

Τι μπορούμε να κάνουμε για να μη μελαγχολήσουμε με την επιστροφή μας στην πραγματηκότητα;

Το κλειδί που θα μας ανοίξει για να βγούμε από αυτόν τον φαύλο κύκλο είναι να αναγνωρίσουμε ποιοι από τους παραπάνω παράγοντες ενεργοποιούν σε μας τη «μελαγχολία» και να αντιμετωπίσουμε τα συναισθήματα άγχους και θλίψης τροποποιώντας το σκεπτικό μας, θέτοντας ρεαλιστικούς στόχους. Στόχος θα πρέπει να είναι να προσπαθήσουμε για αυτό που μπορούμε να ζήσουμε και όχι για αυτό που ιδανικά θα θέλαμε να ζήσουμε στην καθημερινότητά μας. Στην καθημερινότητά μας κρύβεται μια διέξοδος μικρών απολαύσεων και στιγμών που ο καθένας μπορεί να προσπαθήσει να βιώσει ανεξάρτητα απο τους ψυχοκοινωνικούς, οικονομικούς και οργανικούς παράγοντες. Είναι σημαντικό με τον τρόπο σκέψης μας να δίνουμε αξία στα πράγματα, όχι για αυτό που είναι ή θα θέλαμε να είναι αντικειμενικά αλλά για αυτό που θα μπορούσαν να σημαίνουν συναισθηματικά για μας και τους δικούς μας ανθρώπους.

Μερικές πρακτικές λύσεις που θα μπορούσαν να σας βοηθήσουν για να αποφύγετε τη μελαγχολία είναι:

• Στοχοποίηση. Φροντίστε να αναλάβετε τόσες υπευθυνότητες που να μην χρειάζεται να πιεστείτε για να τις πραγματοποιήσετε όλες μεμιάς.
• Ιεραρχήστε τις δραστηριότητές σας. Καταγράψτε όσα θέλετε να κάνετε και αφιερώστε ανάλογα τον χρόνο και την ενέργεια που αντιστοιχούν στην κάθε δραστηριότητα.
• Μη διοχετεύεται όλη σας την ενέργεια σε ένα γεγονός για να βγει όσο πιο «τέλειο», απλά ζήστε την παρούσα στιγμή και να θυμάστε πως θα υπάρξουν και άλλες ευκαιρίες. Μη νιώθετε αδιέξοδο
• Κάντε τον οικονομικό σας απολογισμό και κινηθείτε στα πλαίσια που μπορείτε, μην κάνετε υπερβάσεις αν κρίνετε οτι θα σας αγχώσουν στο μέλλον. 
• Αφιερώστε χρόνο για να κάνετε απλά καθημερινά πράγματα για τον εαυτό σας και τους δικούς σας χωρίς να σκέφτεστε συνέχεια τις εκκρεμότητες
• Αποφύγετε τις συγκρίσεις: δεν βοηθάει να συγκρίνετε πώς ήσασταν στις διακοπές

Προσοχή θα πρέπει να δοθεί αν οι ενδείξεις που προαναφέρθηκαν (συστηματική κόπωση, χαμηλή ενεργητικότητα, άσχημη διάθεση, θλίψη, εκνευρισμό, προβλήματα ύπνου και φαγητού, δυσκολία στη συγκέντρωση ή στη λήψη αποφάσεων) εμφανίζονται συνδυαστικά και διαρκούν για το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, για τις περισσότερες μέρες ανεξάρτητα απο την περίοδο της προσαρμογής μας στην πραγματηκότητα. Στην περίπτωση αυτή δεν έχουμε να αντιμετωπίσουμε μια «μελαγχολία προσαρμογής» αλλά το όνομα του προβλήματος είναι δυσθυμία.

Οι ενδείξεις της «μελαγχολίας της επιστροφής» εύκολα μπορεί να μπερδευτούν με αυτές της δυσθυμίας, ακόμα και της κατάθλιψης. Η δυσθυμία χαρακτηρίζεται από συμπτώματα ελαφρότερα από αυτά της κατάθλιψης, αλλά επίμονα, που διαρκούν για μεγάλο χρονικό διάστημα και περιορίζουν τις βασικές λειτουργίες, δραστηριότητες και τη διάθεση του ανθρώπου, σε βαθμό που τον κάνουν να νιώθει οτι δυσκολεύεται έντονα να αντιμετωπίσει και να βιώσει την καθημερινότητά του. Η δυσθυμία θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί «η ψυχική γρίπη της εποχής μας», αφού όλο και περισσότεροι είναι αυτοί που τη βιώνουν και συχνά χωρίς να προσδιορίζουν τι είναι.

Η έντονη αρνητική σκέψη για τον εαυτό και το μέλλον («δεν θα καταφέρω τίποτα», «όλα θα πάνε στραβά») και η αίσθηση της ανημποριάς και της απελπισίας που προκύπτει απο τέτοιες διεργασίες του μυαλού είναι από τα σημαντικότερα συμπτώματα. Δυστυχώς είναι και αυτό που δημιουργεί την εσφαλμένη εντύπωση ότι δεν μπορούν να βοηθηθούν, συνεπώς τα ίδια τα συμπτώματα πολλές φορές στέκονται εμπόδιο στον προσδιορισμό του προβλήματος και στην αναζήτηση επαγγελματικής βοήθειας που είναι απαραίτητη και επιτακτική σε αυτές τις περιπτώσεις. Η θεραπευτική προσέγγιση στη δυσθυμία ή την κατάθλιψη έχει στόχο να τροποποιήσει τον αρνητικό τρόπο σκέψης για τα γεγονότα και τον εαυτό, να αποκαταστήσει τις συμπεριφορές και τις δραστηριότητες του ατόμου έτσι ώστε να εξαλείψει τα συναισθήματα δυσφορίας. Επιθυμητό αποτέλεσμα είναι να επιτευχθεί η δυσθυμία να μην επηρεάζει τη λειτουργικότητα του ανθρώπου και να αποκατασταθεί η ικανότητα να μπορεί να αντεπεξέλθει ξανά στην πραγματικότητα και στις δυσκολίες της.