Μεταμόσχευση οργάνων

Η μεταμόσχευση είναι η εγχείρηση κατά την οποία τα υγιή όργανα, ιστοί ή κύτταρα μεταφέρονται από ένα νεκρό ή ζωντανό δότη σε έναν χρονίως πάσχοντα άνθρωπο με σκοπό την αποκατάσταση της λειτουργίας των οργάνων του. Η μεταμόσχευση, αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις της ιατρικής του 20ού αιώνα.

Έχει καθιερωθεί πλέον σαν θεραπευτική πρακτική που επιτρέπει την αποκατάσταση των λειτουργιών του σώματος (ανεπάρκεια συγκεκριμένου οργάνου) που σε μερικές περιπτώσεις είχαν μερικώς υποκατασταθεί με μία μηχανικού τύπου μέθοδο (π.χ.

τεχνητή καρδιά, τεχνητό νεφρό-αιμοκάθαρση).

Προϋπόθεση αποτελεί η προσφορά οργάνων, ιστών ή κυττάρων από υγιούς δωρητές. Άνδρες και γυναίκες όλων των ηλικιών (αρνητικοί στο ΗΙV (AIDS) και την ηπατίτιδα) αφού σημαντική είναι η βιολογική και όχι η χρονολογική ηλικία ανθρώπων που συνειδητά συμφωνούν με την ιδέα της δωρεάς οργάνων και κυττάρων τους.

Η δωρεά κυττάρων, ιστών και οργάνων μετά θάνατον είναι ένα δώρο ζωής στον πάσχοντα συνάνθρωπο και ένα μήνυμα ελπίδας, ανθρωπιάς και αλληλεγγύης. Μόνο σε ιδιαίτερες περιπτώσεις μπορεί να δοθεί από ζώντα δότη ένα νεφρό σε έναν συγγενή δευτέρου βαθμού εξ αίματος σε ευθεία ή πλάγια γραμμή (σύμφωνα με το Νόμο 2737/99 περί μεταμοσχεύσεων) και αυτό διότι ο άνθρωπος μπορεί να ζήσει φυσιολογικά και με ένα μόνο νεφρό.

Μπορεί να μεταμοσχευτεί ετερόλογο δέρμα από μητέρα σε παιδί και από δίδυμο αδελφό σε αδελφό. Επίσης να μεταμοσχευτεί μέρος του ήπατος, μέρος του πνεύμονα ή του λεπτού εντέρου και αιμοποιητικά κύτταρα (ο μυελός των οστών).

Ο περιορισμός δεν ισχύει στη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων (μυελού των οστών).

Το μεγάλο πρόβλημα της ιστοσυμβατότητας κάνει αδύνατη τη μεταμόσχευση όλων των οργάνων και κυττάρων. Μόνο οι νεφροί, η καρδιά, το ήπαρ, οι πνεύμονες, το πάγκρεας και τμήμα του λεπτού εντέρου. Τα κύτταρα που μπορούν σήμερα να μεταμοσχευτούν είναι: δέρμα, επιδερμίδα, οστά, χόνδροι, μύες, τένοντες, σύνδεσμοι, περιτονίες, αγγεία, βαλβίδες της καρδιάς, κερατοειδής χιτώνας του οφθαλμού, σκληρός χιτώνας του οφθαλμού, εμβρυϊκή μεμβράνη, χόριο, ενδοκρινείς ιστοί και ενδοκρινικά κύτταρα, νευρικά κύτταρα, αιμοποιητικά κύτταρα κ.α.

Στο μέλλον θα είναι δυνατή η μεταμόσχευση και άλλων οργάνων, ιστών και κυττάρων. Η αφαίρεση διενεργείται μετά την επέλευση του θανάτου, έστω και αν οι λειτουργίες ορισμένων οργάνων διατηρούνται με τεχνητά μέσα, και εφόσον ο δυνητικός δότης είχε εγγράφως συναινέσει σε αυτήν.

Η αφαίρεση αποκλείεται αν είχε εγγράφως εκφράσει την άρνησή του. Αν ο δυνητικός δότης δεν είχε εκφράσει τη συναίνεσή του ή την άρνησή του, η αφαίρεση διενεργείται εφόσον δεν αντιτίθεται σε αυτήν οι συγγενείς του.

Ο Ε.Ο.Μ, που ιδρύθηκε με τον Ν. 2737 της 27 Αυγούστου 1999, με το μητρώο των υποψήφιων ληπτών του Εθνικού Μητρώου εξασφαλίζει, αναλόγως με το όργανο που μεταμοσχεύεται και βάσει κριτηρίων (η ομάδα αίματος, η ιστοσυμβατότητα, το ιατρικώς πιστοποιούμενο επείγον της επέμβασης, ο χρόνος αναμονής, η ηλικία, το σωματικό βάρος, η εγγύτητα του τόπου λήψης του μοσχεύματος προς τον τόπο μεταμόσχευσης) να ακολουθείται η καθορισμένη σειρά προτεραιότητας .Εξαίρεση αποτελούν τα επείγοντα περιστατικά όπου ο ειδικός κατάλογος υποψηφίων ληπτών εξασφαλίζει να έχουν προτεραιότητα στη λήψη μοσχεύματος.

Τα κριτήρια μεταμόσχευσης είναι πολύ αυστηρά και αποδεκτά από ιατρικής, νομικής και ηθικής πλευράς. Θύματα τροχαίων ατυχημάτων με τη συγκατάθεση των συγγενών ή δωρητής που νοσηλεύεται και παρουσιάζει εγκεφαλικό θάνατο (νέκρωση του εγκεφαλικού στελέχους).

Η επιβεβαίωση της διάγνωσης γίνεται από τρεις διαφορετικοί γιατρούς, που δεν είναι μέλη της μεταμοσχευτικής ομάδας. Η αφαίρεση των οργάνων γίνεται μόνο και μόνο για θεραπευτικούς σκοπούς. Μέχρι εδώ όλα είναι καλά και φαίνονται σωστά.

Στην Ελλάδα ζούμε και έχουμε μάθει να είμαστε καχύποπτοι. Πάντα πίσω από κάτι καινούργιο ψάχνουμε ποιος επωφελείται του γεγονότος και ποιος θα πλουτίσει από αυτό.

Όλα αυτά είχαν ισχύ μέχρι σήμερα. Ο κύριος Λοβέρδος σωστά φιλοδοξεί να εξασφαλιστεί ικανός αριθμός μοσχευμάτων, καθώς η εικόνα σήμερα στη χώρα μας είναι δραματική. Στην Ελλάδα του 2010 αντιστοιχούν μόλις 6,3 δότες οργάνων / 1.000.000 κατοίκους, ενώ για τη στοιχειώδη κάλυψη των αναγκών σε μοσχεύματα θα έπρεπε να υπάρχουν τουλάχιστον 25 δότες / 1000.000 και μόλις το 0,9% των Ελλήνων πολιτών έχει δηλωθεί ως δωρητές οργάνων!.

Στο προσχέδιο νόμου ‘Δωρεά και μεταμόσχευση οργάνων και άλλες διατάξεις αναγράφεται στο άρθρο 5 (άρθρο 13 Οδηγίας 2010/45/ΕΕ) ότι η αφαίρεση οργάνων είναι εθελοντική. Στο Άρθρο 6, σχετικά με τις δαπάνες- αποζημίωση, τονίζεται ότι οι δαπάνες για την αφαίρεση, τη συντήρηση, τη μεταφορά και τη μεταμόσχευση των οργάνων βαρύνουν τον ασφαλιστικό οργανισμό του λήπτη ή του Ιδίως.

Απαγορεύεται η χορήγηση οικονομικού ανταλλάγματος από τον λήπτη του οργάνου ή την οικογένειά του στον δότη, στην οικογένεια αυτού, στους ιατρούς ή άλλους επαγγελματίες υγείας που συμμετέχουν στην αλυσίδα από την αφαίρεση του οργάνου έως τη μεταμόσχευση.

Απαγορεύεται κάθε οικονομική συναλλαγή μεταξύ δότη και λήπτη άμεσα ή με τη διαμεσολάβηση τρίτων προσώπων. Στο άρθρο 9 αναφέρεται η θέσπιση, στον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων, ενός αρχείου όπου καταχωρούνται οι δηλώσεις των πολιτών περί αντίθεσής τους στην αφαίρεση οργάνων τους μετά θάνατον.

Κάθε ενήλικος πολίτης μπορεί να αποστέλλει στον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων σχετική δήλωσή του, με βεβαιωμένο το γνήσιο της υπογραφής. Για τη δήλωση αυτή δεν απαιτείται συγκεκριμένος τύπος, αρκεί να συνάγεται ρητά και αβίαστα η ακριβής βούληση του προσώπου.

Η δήλωση αυτή είναι ελεύθερα και ανακλητή. Στο άρθρο 10 αναφέρεται ρητά ότι η ταυτότητα του νεκρού δότη δεν αποκαλύπτεται στο λήπτη και στην οικογένειά του. Δεν αποκαλύπτεται επίσης η ταυτότητα του λήπτη στην οικογένεια του νεκρού δότη.

Είναι δυνατόν να αποκαλυφθεί μόνο η επιτυχία της μεταμόσχευσης. Η γνωστοποίηση της ανάγκης ή της διαθεσιμότητας ανθρώπινων οργάνων όταν αυτή γίνεται με σκοπό την προσφορά ή την αναζήτηση αντίστοιχα οικονομικού οφέλους ή συγκριτικού πλεονεκτήματος απαγορεύεται.

Η χώρα μας δεν έχει μεγάλο αριθμό δωρητών και γενικά υπάρχει μία άρνηση προσφοράς σε αυτό τον τομέα. Ίσως να μην έχει γίνει σωστή ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού. Το 2001 η αναλογία του αριθμού μεταμοσχεύσεων από πτωματικούς δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού στην Ελλάδα ήταν 2.9, τη στιγμή που στην Ισπανία ήταν 32.5, στην Πορτογαλία 20.2, στην Αυστρία 23.7 και στο Βέλγιο 21.6.

Φταίει η εσφαλμένη ενημέρωση ή παραπληροφόρηση του πληθυσμού που συχνά πέφτει θύμα διογκωμένης φημολογίας. Σημαντικό ρόλο παίζει και η έλλειψη εμπιστοσύνης σε φορείς και γιατρούς και κυρίως ο φόβος για εμπόριο οργάνων.

Στην Ινδία και μερικές χώρες της Νοτίου Αμερικής δεν υπάρχει νομοθεσία που να απαγορεύει τη μεταμόσχευση οργάνων από μη συγγενείς ζώντες δότες με αποτέλεσμα ορισμένοι να προσφέρονται να πουλήσουν τον ένα νεφρό ή έναν κερατοειδή τους χιτώνα για να λύσουν το πρόβλημα της επιβίωσής τους.

Αν και το γεγονός αυτό καθεαυτό θεωρείται ανήθικο και αποκρουστικό για εμάς δεν είναι παράνομο μέσα στο νομικό πλαίσιο αυτών των χωρών. Διαβάζοντας προσεκτικά, όπως οφείλουμε να το κάνουμε, όλα φαίνονται σωστά και νομικά κατοχυρωμένα ώστε να μην ‘μεσολαβήσει΄ καμία εκμετάλλευση οποιασδήποτε φύσης ανάμεσα στον δότη και τον λήπτη.

Εμείς, ως γιατροί και εργαζόμενοι που αντιμετωπίζουμε καθημερινά το πρόβλημα κατανοούμε και δηλώνουμε υπέρ αυτού του νόμου. Το παράδειγμα του Doujon Zammit, του νεαρού από την Αυστραλία, που με τα όργανά του έδωσε μέλλον σε δύο συμπολίτες μας, πρέπει να μας ευαισθητοποιήσει περισσότερο.

Πιστεύουμε ότι και θετικό είναι και πρέπει να εφαρμοστεί επειδή δίνει λύση σε τόσα προβλήματα. Η Ελλάδα πρωτοστατεί στα τροχαία ατυχήματα και αν υπάρχει η παραμικρή πιθανότητα να σωθεί μία ζωή οφείλουμε να βοηθήσουμε.