Τι προτείνει η Επιτροπή Βιοηθικής για την υποχρεωτικότητα των εμβολιασμών

"Κλιμακούμενη πρωτοβουλία" από την πλευρά της Πολιτείας, σε τρία στάδια, εισηγείται στην Κυβέρνηση η Επιτροπή Βιοηθικής για το θέμα της υποχρεωτικότητας του εμβολιασμού σε συγκεκριμένες επαγγελματικές ομάδες.

Η εισήγηση ανοίγει τον δρόμο για θεσμική παρέμβαση μέσα στο καλοκαίρι, όπως ανέφερε νωρίτερα σήμερα ο υπουργός Υγείας.

Τα τρία προτεινόμενα στάδια είναι τα εξής:

Προσαρμοσμένες σε κάθε επαγγελματική ομάδα (ιατροί, νοσηλευτές, εργαστηριακοί, προσωπικό μονάδων φροντίδας) εκστρατείες στοχευμένης ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για εκούσιο εμβολιασμό, οι οποίες βασίζονται σε επιστημονικά στοιχεία που επικαιροποιούνται συνεχώς, με προϋπόθεση την προηγούμενη κατανόηση των φόβων και των γενικότερων αντιλήψεων.
Μέτρα ενθάρρυνσης/αποθάρρυνσης που θα μπορούσαν να σχεδιαστούν από την Πολιτεία σε συνεργασία με τη διοίκηση των μονάδων Υγείας, όπως διευκόλυνση του ραντεβού για τον εμβολιασμό, ελαστικότητα στο ωράριο εργασίας τις ημέρες του εμβολιασμού, προτεραιότητα στη επιλογή αδειών ή υποχρεωτική χρήση διπλής μάσκας και εξοπλισμού ατομικής προστασίας.
Πρόβλεψη υποχρεωτικότητας ως έσχατη λύση, η οποία πρέπει να έχει συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα και να εφαρμοσθεί μόνον εφόσον τα προηγούμενα μέτρα δεν αποφέρουν σημαντική αύξηση του ποσοστού εμβολιασμού. Η ακριβής εφαρμογή τέτοιου μέτρου αφενός πρέπει να ορίζεται με βάση το εργατικό ή το δημόσιο δίκαιο, αφετέρου απαιτεί να συνυπολογίζονται τυχόν συνέπειες στον καταμερισμό καθηκόντων και στελέχωση των δομών σε περίπτωση μη συμμόρφωσης, ώστε να αποφεύγεται η υπολειτουργία των τελευταίων ή η εργασιακή επιβάρυνση των άλλων εργαζομένων.

Η Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής και Τεχνοηθικής ασχολήθηκε με το ζήτημα της δυνατότητας πρόβλεψης υποχρεωτικού εμβολιασμού των ιατρών και του νοσηλευτικού προσωπικού, καθώς και όλων όσοι στελεχώνουν δομές Υγείας (δημοσίου και ιδιωτικού τομέα) ή δομές περίθαλψης ευπαθών ομάδων (ηλικιωμένων, ατόμων με χρόνιες παθήσεις ή ατόμων με αναπηρία), μετά από σχετικό ερώτημα του Πρωθυπουργού.

Για την εισήγηση, η οποία παρατίθεται ολόκληρη πιο κάτω, η Επιτροπή έλαβε υπόψη:

Τα επιστημονικά δεδομένα και τις έως τώρα δημοσιευμένες μελέτες για τα εγκεκριμένα εμβόλια.
Τα δεδομένα εμβολιασμού για τις συγκεκριμένες επαγγελματικές ομάδες στην Ελλάδα.
Τις αρχές της αυτονομίας, της ωφέλειας και της μη-βλάβης.
Την αρχή της αναλογικότητας.
Τη νομική διάσταση του ζητήματος.

Η Επιτροπή επισημαίνει ότι η σύσταση αφορά μόνο στις συγκεκριμένες επαγγελματικές ομάδες του προσωπικού των μονάδων Υγείας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, καθώς και στο προσωπικό μονάδων περίθαλψης ευπαθών ομάδων.

Τονίζει, δε, ότι, με το πέρασμα του χρόνου, η διστακτικότητα έναντι των εμβολίων κατά της COVID-19, τόσο για συγκεκριμένες επαγγελματικές ομάδες όσο και για τον γενικό πληθυσμό, παρουσιάζει δυναμική μείωσης όπως υποδεικνύουν τα καθημερινά στοιχεία εμβολιασμού στην Ελλάδα, γεγονός που πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη στην εφαρμογή των παραπάνω επιλογών.

Μη βλάβη

Στη σύσταση επισημαίνεται η ιατρική αρχή της ωφέλειας και της μη βλάβης ("ωφελέειν και μη βλάπτειν") και τονίζεται πως στην περίπτωση των ιατρών και νοσηλευτών, η αρχή της μη-βλάβης (κατοχυρωμένη και σε συναφείς κώδικες δεοντολογίας) δικαιολογεί εντονότερους περιορισμούς στην ατομική αυτονομία.

Αυτό συμβαίνει επειδή οι επαγγελματίες αυτοί εκούσια δεσμεύθηκαν να αποφεύγουν κατά την άσκηση των δραστηριοτήτων τους κάθε συμπεριφορά που θα μπορούσε να προκαλέσει βλάβη στους ασθενείς τους.

Η συμπεριφορά αυτή δεν πρέπει να νοείται στενά -ως βλαπτική ιατρική πράξη που διενεργείται στον ασθενή-, αλλά περιλαμβάνει εν γένει καταστάσεις που μπορεί να του προκαλέσουν κίνδυνο βλάβης, όπως το αν ο ίδιος ο ιατρός ή νοσηλευτής/τρια είναι φορέας μεταδοτικής νόσου και έρχεται σε επαφή μαζί του.

Συναίνεση

Σε σχέση με τη νομική πρόβλεψη πως ιατρικές πράξεις - όπως ο εμβολιασμός - απαιτούν συναίνεση, τονίζεται πως η Δημόσια Υγεία αποτελεί ρητά για τη Σύμβαση του Οβιέδο γενικό λόγο περιορισμού των δικαιωμάτων που η ίδια προβλέπει (άρθ. 26).

Στην αιτιολογική της έκθεση, πάντως, η Σύμβαση δεν αναφέρει ανάμεσα στα παραδείγματα, την περίπτωση καθιέρωσης υποχρεωτικού εμβολιασμού (κατ’ εξαίρεση του κανόνα της συναίνεσης – άρθ. 5 και επ.).

Τουλάχιστον για το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο λόγος περιορισμού ειδικά της συναίνεσης δύσκολα θα γινόταν αποδεκτός, εν όψει της ρητής κατοχύρωσής της στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων.

Με πρόσφατη ειδική νομοθεσία στη χώρα μας, έχει επιβεβαιωθεί ο εθελοντικός χαρακτήρας των εμβολιασμών, ωστόσο προβλέπεται η κατ’ εξαίρεση και υπό αυστηρούς όρους επιβολή υποχρεωτικότητας με υπουργική απόφαση, προκειμένου να αντιμετωπισθεί κίνδυνος για τη Δημόσια Υγεία.

Μία εναρμονισμένη με το Σύνταγμα και τα διεθνή ή ενωσιακά κείμενα (υπερνομοθετικής ισχύος) που προαναφέρθηκαν ερμηνεία της εξαίρεσης αυτής του νόμου, αποκλείει οπωσδήποτε τις τρεις περιπτώσεις "υποχρεωτικότητας" που - ως καταναγκασμός - ήδη επισημάνθηκαν παραπάνω.

Περιλαμβάνει ωστόσο τις άλλες περιπτώσεις πρόβλεψης ως αναγκαίου όρου του εμβολιασμού, όπου ο ενδιαφερόμενος διατηρεί ελευθερία επιλογής.

Υπό το πρίσμα αυτό, ο όρος του εμβολιασμού όσων απασχολούνται σε δομές Υγείας ή περίθαλψης ευάλωτων ομάδων μπορεί να βασισθεί στην εξαίρεση που προβλέπει ο νόμος 4675/2020.

Πιο συγκεκριμένα, ο εμβολιασμός κατά του COVID- 19 μπορεί να προβλεφθεί με ειδική απόφαση του υπουργού Υγείας:

Ως αναγκαίος όρος πρόσληψης ιατρών, υγειονομικού, άλλου επιστημονικού, τεχνικού ή διοικητικού προσωπικού στις παραπάνω δομές.
Ως αναγκαίος όρος για την απασχόληση σε υπηρεσίες επαφής με το κοινό των ήδη εργαζομένων στις δομές αυτές, σε περίπτωση δε άρνησης την μετακίνησή τους σε υπηρεσία χωρίς επαφή με κοινό ή (όσον αφορά το δημόσιο τομέα) τη λήψη μέτρων με βάση τη νομοθεσία για τις εργασιακές σχέσεις.

Ο όρος μπορεί να παραμένει σε ισχύ τουλάχιστον όσο διαρκεί η πανδημία.

Ιταλία

Στην εισήγηση γίνεται λόγος για την περίπτωση της Ιταλίας, η οποία αποτελεί τη μοναδική έως τώρα ευρωπαϊκή χώρα που υιοθέτησε υποχρεωτικό εμβολιασμό για το προσωπικό δομών Υγείας.

Σύμφωνα με έκτακτο διάταγμα της 1ης Απριλίου 2021, οι επαγγελματίες Υγείας που αρνούνται να εμβολιαστούν έχουν την επιλογή να μεταφέρονται σε άλλες θέσεις με μειωμένο κίνδυνο μετάδοσης της ασθένειας ή να τίθενται σε διαθεσιμότητα χωρίς αμοιβή έως ένα έτος.

Το διάταγμα είχε την υποστήριξη του Order of Doctors, Surgeons and Orthodontists (FNOMCeO). Σύμφωνα με εκτιμήσεις μόνο 1 στους 10.000 επαγγελματίες Υγείας αρνείται ακόμα να εμβολιαστεί, ενώ οι εργαζόμενοι σε δομέςυγείας ή οίκους ευγηρίας που έχουν χαμηλότερη εξειδίκευση δείχνουν και μεγαλύτερο δισταγμό απέναντι στον εμβολιασμό.

Δημ.Κ.