Τον περασμένο Μάιο, στο πλαίσιο του 21ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Λοιμώξεων, ο καθηγητής Νίκος Σύψας έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου για τον επικίνδυνο υπερανθεκτικό μύκητα candida auris που μολύνει τα νοσοκομεία και θα αποτελέσει τον επόμενο μεγάλο κίνδυνο δημόσιας υγείας μετά την πανδημία.

Ο μύκητας επιβεβαιώθηκε πρώτη φορά στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 2019 και έκτοτε παρουσιάζει ταχεία εξέλιξη. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ECDC, το 2021 η χώρα μας δήλωσε συνολικά 74 περιπτώσεις λοίμωξης ή εποικισμού με τον συγκεκριμένο μύκητα, σε ένα σύνολο 1.812 σε ολόκληρη την Ε.Ε., ενώ για το 2022 ο αριθμός τους αναμένεται να είναι πολύ μεγαλύτερος, καθώς τη χρονιά που μας πέρασε καταγράφηκαν αρκετές εξάρσεις.

Όπως ειπώθηκε στο πλαίσιο διαδικτυακού σεμιναρίου που διοργάνωσε η 4η Υγειονομική Περιφέρεια Μακεδονίας - Θράκης, από τον περασμένο Οκτώβριο ο Candida Auris βρίσκεται πλέον επιβεβαιωμένα και στη Βόρεια Ελλάδα, και συγκεκριμένα στη Θεσσαλονίκη.

Ειδικοί επιστήμονες από το ΑΠΘ και από το Ιπποκράτειο νοσοκομείο Θεσσαλονίκης, όπου εμφανίστηκε πρώτη φορά το παθογόνο, έδωσαν στοιχεία για τουλάχιστον 2 επιβεβαιωμένες περιπτώσεις λοίμωξης από Candida Auris και άλλες 8 περιπτώσεις εποικισμού σε νοσηλευόμενους ασθενείς στο συγκεκριμένο νοσοκομείο, ενώ ειπώθηκε πως έχουν εμφανιστεί σποραδικές περιπτώσεις και σε άλλα νοσοκομεία της πόλης. Με απομόνωση των ασθενών, ιχνηλάτηση σε συννοσηλευόμενους και σχολαστικό καθαρισμό χώρων επιτεύχθηκε ο περιορισμός μετάδοσης του μύκητα, που όπως επισημάνθηκε, δυστυχώς θα απασχολεί όλο και εντονότερα το σύστημα υγείας στο μέλλον.

Τα πρώτα τρία "clusters" περιστατικών στο Ιπποκράτειο

"Ενώ ως τώρα θεωρούσαμε τους εαυτούς μας τυχερούς γιατί ο Candida Auris δεν είχε χτυπήσει την πόρτα μας, φαίνεται ότι σιγά σιγά κάνει την εμφάνισή του", σχολίασε η κ. Αθηνά Πυρπασοπούλου, παθολόγος - λοιμωξιολόγος, επιμελήτρια Α ΕΣΥ στην Β΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική του Ιπποκράτειου, η οποία έδωσε στοιχεία για τα πρώτα τρία "clusters" περιστατικών.

  • Στις 20 Οκτωβρίου του 2022 ο επικίνδυνος μύκητας απομονώθηκε για πρώτη φορά σε 62χρονο άνδρα που είχε διακομιστεί στο Ιπποκράτειο από άλλο νοσοκομείο, όπου είχε νοσηλευτεί για μεγάλο χρονικό διάστημα με βαριά λοίμωξη του αναπνευστικού. Το άκρο κεντρικού φλεβικού καθετήρα, ο οποίος αφαιρέθηκε για να αλλαχθεί, βρέθηκε να είναι αποικισμένο με Candida Auris, χωρίς ο ασθενής να έχει ενεργή λοίμωξη. Άμεσα απομονώθηκε, προσωρινά ανεστάλησαν εισαγωγές και διακομιδές, ενώ πάρθηκαν καλλιέργειες αποικισμού από όλους τους συννοσηλευόμενους στο ίδιο Τμήμα χωρίς να βρεθεί άλλος θετικός για αποικισμό. Ο ασθενής στην πορεία εμφάνισε σήψη από ψευδομονάδα. Δύο εβδομάδες μετά διακομίστηκε ξανά σε άλλο νοσοκομείο και εκεί μια εβδομάδα αργότερα κατέληξε, όχι από την Candida Auris.
  • Στις 14 Δεκεμβρίου λήφθηκε καλλιέργεια αίματος από ασθενή 76 ετών, σηπτικό, ο οποίος κατέληξε λίγες ώρες αργότερα. Από την καλλιέργεια απομονώθηκε Candida Auris. Και αυτός ο ασθενής είχε βαρύ ιστορικό και νοσηλευόταν επί 1,5 μήνα στο νοσοκομείο για αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, ενώ είχε ενεργή ηπατίτιδα C. Ήταν ο πρώτος ασθενής που είχε και ενεργό λοίμωξη από Candida Auris. Και σε αυτή την περίπτωση το Τμήμα ουσιαστικά έκλεισε για νέες εισαγωγές και μεταφορές σε άλλα τμήματα. Από τις καλλιέργειες αποικισμού σε συννοσηλευόμενους δεν βρέθηκε άλλη ενεργή λοίμωξη, αλλά διαπιστώθηκε ότι 6 ασθενείς από το ίδιο τμήμα ήταν αποικισμένοι από Candida Auris. Επρόκειτο επίσης για ασθενείς με άλλα προβλήματα υγείας.
  • Στις 6 Ιανουαρίου, σε 47χρονη ασθενή βαριά ανοσοκατεσταλμένη με μεταμόσχευση νεφρού από ετών, η οποία επίσης είχε εισαχθεί από 1,5 μηνός με λοίμωξη αναπνευστικού σε βαριά κλινική κατάσταση, απομονώθηκε Candida Auris σε αλλαγή τραχειοστόματος. Η ασθενής είχε κλινική εικόνα πνευμονίας, οπότε θεωρήθηκε ότι ήταν και κλινική λοίμωξη. Στην ιχνηλάτηση βρέθηκε αποικισμός σε μια ακόμη ασθενή, κι αυτή σε βαριά κατάσταση, ανοσοκατεσταλμένη με μεταμόσχευση ήπατος και επιπλοκές. Η ασθενής δυστυχώς κατέληξε λόγω σηπτικής κατάστασης από άλλο παθογόνο.

Όπως είπε η κ. Πυρπασοπούλου, λόγω της εκτεταμένης ιχνηλάτησης, ενημέρωσης και επικοινωνίας με τα άλλα νοσηλευτικά ιδρύματα δεν υπήρξε καμία εξωνοσοκομειακή μετάδοση

Το προφίλ του επικίνδυνου μύκητα

Τέσσερα είναι τα βασικά χαρακτηριστικά που καθιστούν τον Candida Auris ιδιαίτερα επικίνδυνο, όπως είπε ο καθηγητής Βιοπαθολογίας - Μικροβιολογίας στο Εργαστήριο Μικροβιολογίας του ΑΠΘ, Τιμολέων Βυζαντιάδης:

  • η πολύ μεγάλη ευκολία μεταφοράς από ασθενή σε ασθενή σε νοσηλευτικές μονάδες,
  • η πολλαπλή αντοχή του σε διάφορα αντιμυκητιακά,
  • η ασυνήθιστα υψηλή θνητότητα διεισδυτικών περιστατικών σε σχέση με άλλα είδη Cadida, που μπορεί να ξεπερνάει ακόμα και το 60%,
  • η δύσκολη διαδικασία αναγνώρισης με τις κλασικές μεθοδολογίες.

Το πρώτο περιστατικό διεθνώς ανιχνεύτηκε στην Ιαπωνία το 2009, ενώ αναδρομικές μελέτες συντηρημένων στελεχών έδειξαν ότι ίσως υπήρχε ήδη από το 1996 σε ασθενή στην Κορέα. Έκτοτε παρουσιάζει ταχεία επέκταση σε όλο τον κόσμο, Το 2013 εμφανίζεται στο Ηνωμένο Βασίλειο και σταδιακά μέχρι το 2018 σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ αυτών και στην Ελλάδα. Από το 2019 ως το 2021 καταγράφηκαν 14 πολύ σημαντικές εξάρσεις σε ευρωπαϊκά νοσοκομεία, με πιο σημαντική την περίπτωση της Ιταλίας με πάνω από 250 περιπτώσεις.

Ο κ. Βυζαντιάδης παρατήρησε πως υπάρχει μια σημαντική αύξηση των αποικισμών, που βοηθούν στην ευρεία διασπορά και σε πυκνές εξάρσεις με σοβαρά κλινικά περιστατικά. "Το θέμα που απασχολεί τη διεθνή βιβλιογραφία είναι αν οι σποραδικές περιπτώσεις είναι κάτι αληθινό ή απλά είναι η κορυφή του παγόβουνου", σημείωσε, εκφράζοντας την ανησυχία του για ελλιπή καταγραφή.

Ο μύκητας φαίνεται πως υπήρχε επί τουλάχιστον 4 αιώνες στο περιβάλλον, σε στάσιμα νερά και αλλού, και κάποια στιγμή άρχισε να προσαρμόζεται στην άνοδο της θερμοκρασίας που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε ανθρωπογενείς παρεμβάσεις. "Είναι λοιπόν πιθανώς ο πρώτος ιστορικά καταγεγραμμένος μύκητας ο οποίος λόγω ανθρώπινων παρεμβάσεων καθίσταται παθογόνος", σημείωσε ο καθηγητής, προσθέτοντας πως μετά την προσαρμογή του μεταπήδησε πρώτα σε αγροτικό περιβάλλον και μετά στο αστικό και στα νοσοκομεία, με πιθανότερο μεταφορέα τα πουλιά.

Η κατάσταση στην Ελλάδα

Η πρώτη εμφάνιση Candida Auris στην Ελλάδα καταγράφηκε τον Απρίλιο του 2019 σε ασθενή με κυστική ίνωση στην Αθήνα κι έκτοτε παρουσιάζει εξάρσεις σε διάφορες περιοχές. Στον Βορειοελλαδικό χώρο ταυτοποιήθηκε επίσημα το πρώτο περιστατικό τον Οκτώβριο του 2022.

Στα στοιχεία του ECDC από το 2009 ως το 2021, φαίνεται ότι η Ελλάδα δηλώνει σταδιακά αυξανόμενους αριθμούς, που φτάνουν τα 74 περιστατικά το 2021 σε σύνολο 1.812 στην Ε.Ε. "Το 2022 θα έχουμε σίγουρα πολύ περισσότερα, καθώς υπήρξαν πολύ σημαντικές εξάρσεις κυρίως σε νοσοκομεία της Αθήνας, και λιγότερο της Κρήτης και της Λάρισας", προέβλεψε ο κ.Βυζαντιάδης και πρόσθεσε: "Έχουμε μια αύξηση περιπτώσεων αποικισμού και φορείας, πολύ μεγαλύτερη σε σχέση με την αύξηση των διεισδυτικών περιστατικών, των βαριών περιπτώσεων μυκητιάσεων".

"Να προσέξουμε όσο είναι νωρίς"

"Μέσα σε όλη την πίεση που έχει δεχτεί το σύστημα υγείας αυτά τα χρόνια, ήρθε ο Candida Auris να προσθέσει μια ακόμη δυσκολία", σχολίασε στην εισαγωγική του τοποθέτηση ο διοικητής της 4ης ΥΠΕ, Δημήτρης Τσαλικάκης, προσθέτοντας πως δεν έχει ασκηθεί προς το παρόν μεγάλη πίεση και πως λαμβάνονται όλα τα απαραίτητα μέτρα.

"Να τον προσέξουμε όσο είναι ακόμα στην αρχή", προέτρεψε τους συναδέλφους του ο καθηγητής παιδιατρικής - λοιμωξιολογίας στο ΑΠΘ και πρόεδρος της Επιτροπής Λοιμώξεων της 4ης ΥΠΕ, Εμμανουήλ Ροηλίδης. "Η αλήθεια είναι πως αποτελεί ένα πρόβλημα δημόσιας υγείας. Έχει εξελιχθεί παγκοσμίως, αν και όχι στο μέγεθος που εξελίχθηκε η COVID σε πανδημία, αλλά είναι ένα πολύ σημαντικό θέμα και θα έλεγα ότι έχει επιδημική μορφή", είπε και συμπλήρωσε: "Ενώ είχαμε συνηθίσει - εντός εισαγωγικών γιατί δεν πρέπει να συνηθίζουμε τέτοια πράγματα - τα πολυανθεκτικά Gram-αρνητικά μικρόβια, τώρα έρχεται και αυτός ο μύκητας να δημιουργήσει προβλήματα στην αντιμετώπιση των λοιμώξεων".

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Εορταστικές ημέρες διατροφής: Δες το αλλιώς
Κίρρωση ήπατος: Όσα πρέπει να γνωρίζετε
Γιατί υπάρχει τόσο στρες στις γιορτές